فروغ مرتضایی‌نژاد با بیان اینکه در این دوره توانستیم پایش پساب را انجام دهیم، افزود: در سال 96، 70 لیتر بر ثانیه پساب از تصفیه‌خانه سپاهان شهر در چرخه فضای سبز قرار داشت، اما پایش لازم روی آن انجام نمی‌شد و تنها گندزدایی روی آن صورت می‌گرفت. به‌تدریج تصفیه‌خانه شمال راه اندازی شد و 400 لیتر بر ثانیه نیز به این رقم اضافه شد. او ادامه داد: در حال حاضر مجموعا از تصفیه‌خانه‌های جنوب، شمال و سپاهان شهر 630 لیتر بر ثانیه پساب دریافت و پس از تصفیه و عملیات گندزدایی و کاهش بار میکروبی در فضای سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد. تیم پایش روزانه آن را رصد و گزارش می‌کنند تا در صورت وجود مشکل از این آب‌ها استفاده نشود. مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان تصریح کرد: در زمینه استفاده از آب‌های خاکستری جلساتی با معاونت شهرسازی برگزار شد تا پس از بررسی‌های کارشناسی، برخی ساختمان‌ها ملزم به تفکیک آب‌های خاکستری از پساب باشند تا این آب در فضای سبز اطراف این مکان‌ها استفاده شود.
بررسی نمونه‌های موردی برای استفاده از پساب کارخانه‌ها
مرتضایی‌نژاد با بیان اینکه نمونه‌های موردی برای استفاده از پساب کارخانه‌ها مانند کارخانه پگاه نیز برای آبیاری فضای سبز مورد بررسی قرار گرفته است، گفت: هرگونه پسابی که در شهر وجود دارد، پس از بررسی‌های کارشناسی و تصفیه ثانویه از آن استفاده شده است. در حال حاضر 40 درصد آب مورد نیاز فضای سبز از پساب تأمین می‌شود که این موضوع بزرگ‌ترین و مهم‌ترین اقدام سازمان در این دوره بوده است. وی با بیان اینکه تأمین پساب در برنامه راهبردی 1405 نیز به طور جدی مد نظر قرار گرفته، خاطر نشان کرد: برای انتقال آب نیز کلکتورهایی در بخش شمال و جنوب شهر پیش‌بینی شده و 80 کیلومتر آن در مناطق حاشیه‌ای مانند مناطق 2، 14 و 10 به دلیل وجود مشکلات تأمین وانتقال آب اجرا شده است. مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان، با اشاره به اینکه مدیریت مصرف آب در فضای سبز، موضوع دیگری است که این مجموعه به آن توجه کرده است، تصریح کرد: ترمیم شبکه آبیاری تحت فشار موجود و افزایش سطح فضای سبز آبیاری‌شده با روش‌های آبیاری تحت فشار از دیگر اقدامات انجام‌شده است. به طوری که هم‌اکنون 53درصد از عرصه‌های فضای سبز، با روش‌های تحت فشار آبیاری می‌شود و فقط عرصه‌ها و خیابان‌هایی که درختان کهنسال در آن وجود دارد، برنامه آبیاری تحت فشار برای آن‌ها در نظر گرفته نشده است؛ چراکه این درختان با روش قطره‌ای سیراب نشده و باید با روش غرقابی آبیاری شوند. با توجه به اقدامات انجام شده موضوع استفاده بهینه از منابع آب، اصلی‌ترین دستاورد سازمان در این دوره بوده است.
جایگزینی 60 هکتار چمن مقاوم در شهر
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان گفت: از سال‌های گذشته 540 هکتار چمن غیرمقاوم در شهر وجود داشت که در این دوره 60 هکتار آن با چمن، درختچه، درختان و گل‌های مقاوم جایگزین شد. مرتضایی‌نژاد افزود: باید برای جایگزینی چمن‌ها ابتدا زیرساخت‌های آن را فراهم می‌کردیم. در همین راستا، ابتدا در مزارع تحقیقاتی تحت نظر سازمان، چمن‌ها و گونه‌های مقاوم به کم‌آبی و متناسب با شرایط اقلیمی اصفهان که طی 20 سال گذشته و با انجام تحقیقات متعدد، شناسایی شده بود، به تولید انبوه رسید و این گونه‌ها جایگزین گونه‌های پرنیاز قبلی شد؛ به این ترتیب، 60 هکتار از چمن‌های مقاوم و گل‌های دائمی که ماندگاری بیشتری دارند با گل‌های فصلی و پرنیاز قبلی جایگزین شدند. همچنین درختچه‌های گلدار به فضای سبز شهر اضافه شد که برخی از این درختچه‌ها از تابستان تا پاییز گلدهی دارند و زیبایی خاصی را برای معابر شهری به وجود می‌آورند. در برخی معابر اصلی مانند چهارباغ عباسی هم به دلیل حفظ هویت مکانی، لازم بود گونه‌های قبلی حفظ شوند و لذا همان گونه‌ها حفظ یا واکاری شده‌اند.
او در خصوص توسعه فضای سبز خاطرنشان کرد: برای افزایش سرانه فضای سبز در مناطق، احداث و تمــــــــلک‌های لازم انجام شـــــــد، در سالن اجلاس 30 هکتار و در شرکــــــت نمایشگاه‌ها نیز 5 هکتار فضــــــای سبز توسعه داده شد که در مجموع 300هکتار فضای سبز به شهر اضافه شد. این اقدامات باعث شد نه‌تنها سرانه موجود حفظ شود، بلکه عدد آن به 28.3 مترمربع برای هر نفر افزایش یابد.
کاهش آلودگی‌ها با ایجاد کمربند سبز
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان با اشاره به ضرورت توسعه کمربند سبز شهر اصفهان، گفت: حدود 20 سال توسعه کمربند سبز شهر اصفهان دنبال نشده بود، بنابراین تعاملاتی با اداره کل منابع طبیعی انجام دادیم که باعث شد 53 هکتار زمین برای احداث کمربند سبز در محدوده اراضی شهرک پرتو در منطقه 2 به سازمان پارک‌ها واگذار شود. بنابراین پیشنهاد احداث پارک جنگلی در این عرصه شکل گرفت که این موضوع نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا در مناطق حاشیه‌ای آن محدوده وحتی شهر اصفهان خواهد داشت. مرتضایی‌نژاد اضافه کرد: ایجاد «باغ‌های موضوعی» از درخواست‌های شهروندان طی سال‌های اخیر بوده، که در این زمینه، ناژوان به عنوان ریه شهر برای این موضوع انتخاب شد و در این مکان با توجه به اعتبارات موجود چند «باغ موضوعی» با عنوان‌های مختلف از جمله باغ رز، باغ گیاهان دارویی، توتستان، عنابستان، باغ خرمالو، بهستان و… اجرا شده یا درحال اجراست. از دیگر اقدامات انجام شده ارتقای فضاهای سبز موجود است. به عنوان مثال، در سال 96 با شروع دوره مدیریت جدید و اتمام عملیات خط مترو، با تخریب درختان چهارباغ عباسی در 200 متر ابتدایی از سمت میدان انقلاب مواجه شدیم که این درختان طی عملیات عمرانی احداث خط مترو آسیب جدی دیده بود؛ لذا در اقدامی کم‌نظیر درختان 20 ساله چنار به این محوطه انتقال داده شد و با حفظ و نگهداری ویژه آن سبب ارتقای فضای سبز در این محور تاریخی و گردشگری شد. همچنین بام سبز میدان امام علی (ع) نیز ارتقا پیدا کرد؛ چراکه در آن مشکلات فنی مهندسی وجود داشت؛ لذا به طور کامل مجددا اجرا شد. طی سال‌های گذشته همواره سازمان به منظور حفظ درختان معارض با عملیات عمرانی، آن‌ها را جابه‌جا و در محل‌های جدید کاشت کرده، به عنوان مثال 1650 اصله درخت جابه‌جاشده از متروی بهارستان، در پردیس هنر و بخش‌هایی از محوطه سالن اجلاس بین‌المللی کاشته شده است.
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان تصریح کرد: گلخانه گیاهان گرمسیری در باغ گل‌ها نیز در سال گذشته با سازه ژئودزیک و بیش از 300 ژنوتیپ، رقم و واریته گیاه گرمسیری احداث شد و مورد استقبال شهروندان و گردشگران قرار گرفت. همچنین 12هزار متر مربع از فضای مجاور باغ گل‌ها سامان‌دهی و جهت احداث گذر فرهنگی تفریحی آماده شد که تابستان امسال مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
تعامل با کلان‌شهرها برای ایجاد بام سبز
مرتضایی‌نژاد تصریح کرد: مذاکراتی برای ایجاد بام سبز در اصفهان با کلان‌شهرهایی مانند تهران، مشهد و شیراز انجام و مشکلات موجود بررسی شد و در این راستا الزامات در قالب یک دستورالعمل به معاونت شهرسازی ارسال شد تا این موضوع اجرایی شود.
او خاطرنشان کرد: ازجمله وظایف اصلی سازمان پارک‌ها و فضای سبز پلاک‌کوبی درختان است که طبق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده هرسال باید 20درصد از درختان شهر پلاک‌کوبی شود. در این راستا، سال گذشته به صورت پایلوت در محور چهارباغ عباسی پلاک‌کوبی فلزی و در پارک شهید رجایی پلاک‌کوبی الکترونیکی انجام شد که این کار در سال آینده نیز برای سایر درختان شهر ادامه پیدا می‌کند.
ترمیم جداره‌های اتوبان‌ها انجام شده است
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان گفت: از سال 97 به منظور ترمیم فضای سبز جداره‌های اتوبان‌ها و افزایش جلوه‌های بصری آن‌ها جلسات متعددی در قالب کارگروه بزرگراه‌ها در سازمان برگزار و از معاونت‌ها و سازمان‌های مرتبط در این جلسات دعوت شد و دستورالعمل‌هایی برای ارتقا و بازآفرینی فضای سبز جداره‌ها تهیه شد و به این ترتیب، بسیاری از جداره اتوبان‌ها در مناطق یک، دو، هشت و ده باززنده‌سازی شدند؛ به‌ویژه در مکان‌هایی که شیب زیادی را شاهد بودیم، اجرای گلفوژ صورت گرفت تا در داخل بلوک‌های سیمانی گل‌های مختلف کاشت شوند. فروغ مرتضایی‌نژاد اظهار کرد: از شرکت‌های دانش‌بنیان نیز در این زمینه دعوت به عمل آمد که شرکتی نوعی سازه ترکیبی را برای فضاهای سبز شیب‌دار پیش‌بینی کرد. این سازه یک ژئو کامپوزیت است که در فضای سبز حاشیه اتوبان شهید آقابابایی در منطقه 10 به صورت پایلوت اجرا شد که از نظر زیبایی و هزینه‌های اجرا بسیار قابل توجیه بوده و قرار است در مناطق دیگر نیز اجرا شود. اقدام دیگری که برای کنترل آفات و بیماری‌ها در سال‌های اخیر انجام شد، به‌ویژه در این سال‌هایی که به واسطه خشکسالی‌های متوالی شاهد رشد آفات بوده‌ایم و این بی‌آبی به درختان آسیب جدی وارد کرده بود، علاوه بر دستورالعمل‌های بهسازی تغذیه‌ای در بستر خاک و هورمون‌پاشی، کنترل آفات و بیماری‌ها از طریق سم‌پاشی‌ها انجام شد. او با اشاره به سم‌پاشی‌های دونوبته برای کنترل آفات، ادامه داد: سموم نباتی و دوستدار محیط‌زیست استفاده شد تا خطرات زیست‌محیطی کمتری را در پی داشته باشد و استفاده ازدستگاه توربولاینر منجر به روند کاهشی استفاده از سموم در فضای سبز شد.
درختان کهنسال شناسایی می‌شوند
با توجه به اینکه شهر اصفهان از دیرباز درختان کهنسالی داشته است، این درختان که در کنار خیابان‌ها و حاشیه مادی‌ها قرارگرفته شناسایی شد و کمیته‌ای با عنوان کمیته «درختان کهنسال» شکل گرفت. همچنین با استادان صاحب‌نظر دانشگاه‌ها قراردادی تنظیم شد که پس از شناسایی درختان وضعیت داخلی آن‌ها جهت بررسی مقاومت و تراکم بافت درخت نیز توسط دستگاه توموگرافی اسکن شود. به دلیل اهمیت این درختان، بسیاری از آن‌ها در مناطق با فضاسازی‌های خاص شاخص شدند.
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان تصریح کرد: با توجه به اینکه از گذشته آسیب زیادی به درختان وارد شده بود، کمیته‌ای با عنوان «کمیته رفع خطر» شکل گرفت و درختان آسیب دیده شهر به طور مرتب رصد و شناسایی می‌شوند تا اگر درختی به سن بهره‌برداری رسیده و از درون خالی شده باشد، قبل از سقوط و ایجاد هرگونه مشکل حذف شود. حاشیه‌سازی‌های زیادی در این خصوص انجام می‌شد؛ اما این کمیته فعالیت خود را شروع کرد و این خطرات را رفع کرد، به‌ویژه در سال جاری با وجود وزش بادهای شدیدی که در شهر داشتیم، با توجه به شناسایی و رفع خطر درختان مشکلات کمتری را در رابطه با سقوط درختان داشتیم.
با توجه به ادامه روند خشکسالی‌ها و از طرفی ضرورت توسعه پارک‌های شهری، ایجاد پارک‌های زیرو اسکیپ یا خشک منظر در دستورکار سازمان قرار گرفته و این پارک‌ها در مناطق مختلف احداث شد؛ پارک سه هکتاری اشراق در شهر اصفهان نمونه‌ای از این پارک‌های خشک منظر است که در آن چمنی دیده نمی‌شود؛ اما از گونه‌های درختی، درختچه‌ای و علفی پایا و مقاوم در آن استفاده شده است که این گیاهان هرساله با بذر پاشی دوباره جان می‌گیرند و همچنین نگهداری آن‌ها بسیار ساده است. نمونه این پارک‌ها در بوستان اشراق، پارک آذرانی و سایر مناطق شهر اجرا شده و امیدواریم در آینده نیز ایجاد این گونه پارک‌ها ادامه پیدا کند.
او با اشاره به به‌روزرسانی فضای سبز کمربند شرق اصفهان، افزود: کمربند شرق دارای حدود هفتصد هکتار فضای سبز دست‌کاشت است و از دهه 70 این پروژه اجرا شده است و با توجه به کمبود آب آسیب زیادی به درختان وارد شده بود که با تأمین پساب این درختان جانی دوباره گرفتند؛ از طرف دیگر با توجه به دغدغه‌های موجود به علت آسیب درختان به واسطه خشکسالی‌های اخیر، از شرکت‌های متعددی دعوت شد تا اطلاعات فضای سبز این عرصه به‌روزرسانی شود که خوشبختانه نتایج نشان داد علی‌رغم خشکسالی‌ها آسیب جدی به درختان وارد نشده و در این سال‌ها کمتر از پنج هزار اصله درخت خشک شده بود که با استفاده از نهال‌های مقاوم واکاری شد.
آموزش‌های رایگان در اختیار شهروندان
مرتضایی‌نژاد اضافه کرد: در سال‌های اخیر تفاهم‌نامه‌هایی امضا شد که موضوعات مختلفی را دربرداشت و آموزش‌هایــــــی به‌صورت رایـــــــگان در اختیار شهروندان، کارگران و کارشناسان قرار گرفت. تفاهم‌نامه‌ای با سازمان فنی‌وحرفه‌ای تنظیم شد که منجر شد ما ساعات زیادی آموزش را با توجه به خشکسالی‌های موجود برای کارگران و کارشناسان فضای سبز داشته باشیم؛ در یک سال حدود 1428 نفر ساعت از طریق سازمان فنی‌وحرفه‌ای آموزش داده شده‌اند، تفاهم‌نامه‌هایی با مرکز تحقیقات گل‌وگیاه‌های زینتی، انجمن فیزیولوژی ایران، کشت بافت ایران و سایر محافل علمی نیز منعقد شد تا بتوانیم در این راستا اقدامات خوبی را انجام دهیم.
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان اظهار کرد همچنین وبینارهایی برای آموزش پرسنل و کارشناسان حاضر در مناطق برگزار شد و چندین وبینار نیز با همکاری کلان‌شهر شیراز برای کارشناسان این دو کلان‌شهر برگزار شد.
یکی دیگر از معضلات فضای سبز طی ده سال گذشته خزان زودرس درختان چنار و اقاقیا بود که با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان و بررسی‌های صورت‌گرفته، طرح‌های پایلوت در برخی مناطق از جمله پارک ایثارگران، پارک لاله و پارک میرزاکوچک‌خان انجام گرفت و نهایتا برایند آن‌ها به یک دستورالعمل تغذیه‌ای برای درختان منجر شد که برای رفع کلروز درختان چنار و اقاقیا مؤثر واقع و این مشکل تا 90 درصد کنترل شد.
طراحی‌های خاص و ویژه در فضای سبز متناسب با شرایط اقلیمی و سازگار به کم آبی و با لحاظ‌کردن زیبایی‌شناسی آن در مکان‌های تازه احداث شده از دیگر اقدامات سازمان است که طی سال‌های گذشته انجام شده. به عنوان مثال، بیش از 30هکتار فضای سبز در محوطه سالن اجلاس بین‌المللی توسط سازمان طراحی و با نظارت آن اجرا شد.
در فضای سبز پردیس هنر هم از گونه‌های پایدار استفاده و تعدادی از درختان 20ساله که از محل پروژه مترو بهارستان جابه‌جا شده بود، در آن استفاده شد که هم‌اکنون از وضعیت بسیار مطلوبی برخوردار است.
مرتضایی‌نژاد گفـــــــت: همچنیــــــن برای محل برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی واقع در شرق اصفهان طراحی ویژه‌ای برای احداث 5 هکتار فضای سبز انجام شد که تا 10 سال آینده جلوه خاصی را در این بخش خواهیم دید. پنج هکتار فضای سبز دیگر نیز در بازار ارغوان که متعلق به سازمان میادین بود اجرا شد و طراحی خاص در این مکان نیز صورت گرفت.
استفاده از پساب مهم‌ترین چالش پیش رو
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان گفت: استفاده از پساب در اصفهان، با چالش روبه‌روست و مشکلاتی را به دنبال داشته است. امیدواریم در استفاده از پساب و مهم‌تر از آن پایش پساب به‌ویژه پساب مورد استفاده در فضای سبز تفرجگاهی، اقدامات خوبی را همچون گذشته انجام دهیم. مرتضایی‌نژاد با اشاره به اینکه پلاک‌کوبی درختان باید ادامه‌دار باشد، گفت: تا سال 1405 باید تمامی درختان شهر پلاک‌کوبی فلزی یا الکترونیکی داشته باشند.
او گفــــــت: باید در آینــــــده کاشــــــت درختچه‌های گلدار زیبا و گونه‌های پایدار گیاهی در سطح شهر ادامه داشته و کمربند سبز شهر توسعه پیدا کند. اگر این عملیات‌ها به‌خوبی پیش رود در مباحث زیست‌محیطی پیشرو خواهیم بود.
ارتقای فضای سبز در برنامه اصفهان 1405
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان گفت: در آینده اقداماتی که در سازمان انجام می‌شود باید با برنامه‌ریزی بیشتر پیش رود؛ به‌گونه‌ای که تا سال 1405 توسعه متوازن و هدفمند فضای سبز و عدالت فضایی منطبق با برنامه‌ریزی‌ها محقق شود. همچنین باید توسعه کمربند سبز در محل‌های دارای پتانسیل با سرعت بیشتری پیش برود. در پیشنهادهای آتی برای تحقق برنامه راهبردی 1405، بسیاری از پروژه‌های اجراشده همچون توسعه کمربند سبز، تأمین منابع مالی پایدار و ارتقای صندوق توسعه فضای سبز، ترمیم فضای سبز جداره اتوبان‌ها به‌خصوص در شیب‌های تند، شناسایی درختان کهنسال، سامان‌دهی و ثبت شبکه مادی‌ها، احداث پارک‌های زیرو اسکیپ، شناسنامه‌دارکردن درختان، افزایش آموزش‌ها در سطوح مختلف و… باید ادامه پیدا کند تا شاهد اتفاقات خوبی در زمینه ارتقای کمی و کیفی فضای سبز باشیم.
مرتضایی‌نژاد با اشاره به ایجاد بام سبز گفت: با توجه به دستورالعمل‌های تدوین شده توسط سازمان و معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان، باید اقدامات لازم روی این موضوع انجام و الزامات اجرای آن از طریق مراجع مربوطه دنبال شود.
او با بیان اینکه باید در آینده به اصلاح الگوی کشت توجه بیشتری شود، گفت: با توجه به تأمین زیرساخت‌های لازم برای تولید گونه‌های مقاوم، باید استفاده از چمن‌ها، درختان مقاوم و گل‌های دائم در عرصه‌های فضای سبز به طور جدی دنبال شود. موضوع استفاده از پساب و آب‌های خاکستری نیز باید به طور جدی ادامه پیدا کند، به گونه‌ای که اگر اکنون 40 درصد از پساب استفاده می‌شود بتوانیم این میزان را به صد درصد نزدیک کنیم.
