آنچه مسلم است، ایران و سایر کشورها باید با قانون‌گذاری‌های مربوط به این موضوع و برنامه‌ریزی‌های لازم برای مقابله با مسئله سالمندی به مدیریت این مسئله بپردازند تا بتوانند با داشتن آمادگی لازم و با اجرای برنامه‌های عملیاتی در شهرها و روستاها، محیط و فضای متناسب با نیاز سالمندان را برای زندگی بهتر آن‌ها ایجاد کنند.
شهر دوستدار سالمند چگونه شهری است؟
یکی از مباحث بین‌المللی در جهان، بحث «شهر دوستدار سالمند» است که در کشورهای مختلف به آن پرداخته‌شده و تجارب مفیدی را از سوی سازمان بهداشت جهانی و صندوق جمعیت سازمان ملل در اختیار سایر کشورها قرار داده است. امروزه کشورهای توسعه‌یافته به شبکه شهرهای دوستدار سالمند پیوسته‌اند و کشورهای درحال‌توسعه نیز در تلاش هستند تا با ایجاد شرایط لازم در شهرهای خود، به این شبکه بپیوندند.
اما اگر بخواهیم به این پرسش پاسخ دهیم که «شهر دوستدار سالمند چگونه شهری است؟» در پاسخ باید بگوییم که بر اساس تعاریف متعارف، شهر دوستدار سالمند شهری است که ساختار، امکانات، سیاست‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و بسترهای اجتماعی و فرهنگی آن متناسب با نیاز قشر سالمند باشد. چنین شهری، شهری فعال برای سالمندان است و آن‌ها می‌توانند تجارب خود را در اختیار جامعه قرار دهند. سالمندان در شهر دوستدار سالمند، خود را سربار دیگران نمی‌دانند و فعالیت‌های مفیدی در جامعه دارند.
ویژگی‌های شهر دوستدار سالمند چیست؟
یکی از ابعاد مهم شهر دوستدار سالمند، ابعاد محیطی و کالبدی آن است که شامل ساختمان‌ها و فضاهای بیرونی شــهـر، مـسکـن و حمــل‌ونـقــل برای سالمندان است. در چنین شهری در حوزه ساخت فضاهای شهری برای سالمندان، برنامه‌ریزی درستی انجام می‌شود تا استفاده مفیدی از این فضاها داشته باشند. در شهر دوستدار سالمند، مسکن یکی از معضل‌های سالمندان به شمار نمی‌رود و آن‌ها چنین دغدغه‌ای در زندگی‌شان ندارند. یکی دیگر از ابعاد مهم شهر دوستدار سالمند، مشارکت اجتماعی قابل‌توجه سالمندان در شهر است. آن‌ها در چنین شهری مشارکت مدنی، اشتغال، احترام و پذیرش در جامعه دارند و احساس ازکارافتادگی به آن‌ها دست نمی‌دهد.بعد سوم در شهر دوستدار سالمند در حوزه خدمات و سرویس‌دهی مرتبط با نیازهای سالمندان تعریف می‌شود؛ خدماتی همچون سلامت و بیمه که در دوران سالخوردگی یکی از مهم‌ترین نیازهای انسان به‌شمار می‌رود.فناوری اطلاعات و ارتباطات چهارمین بعد شهر دوستدار سالمند است. گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در جامعه نباید منوط به شرایط اقتصادی و اجتماعی باشد و سالمندانی که توان اقتصادی و دانش کمتری دارند هم باید بتوانند از فناوری‌های روز مانند اینترنت و شبکه‌های مجازی استفاده کنند تا راهی برای مطرح‌کردن خود در جامعه داشته باشند. تاکنون 900 شهر در جهان به شبکه شهرهای دوستدار سالمند پیوسته‌اند و شهر اصفهان به‌عنوان پایلوت شهر دوستدار سالمند یکی از آخرین شهرهایی است که به این شبکه جهانی پیوسته است تا از این موقعیت بین‌المللی در راستای رشد و توسعه خود استفاده کند.
دغدغه تبدیل‌شدن به شهر دوستدار سالمند در اصفهان ابتدا از سوی صندوق جمعیت سازمان ملل مطرح شد و بعد شورای سالمندی کشور از آن حمایت کرد. شهرداری اصفهان و اداره بهزیستی نیز حامیان و کارفرمایان اصلی این طرح هستند که از سال 98 در اصفهان آغازشده است. پس از آغاز این طرح، دیگر نهادها همچون صداوسیما، اداره آموزش‌وپرورش، دانشگاه‌ها و… نیز در راستای ارائه خدمات سالمندی در اصفهان به همکاری گرفته شدند.
تعیین گروه‌های هدف این طرح، گام بعدی اجرای آن بود. گروه‌های مختلف سالمندان در محلات، مراکز اداری و… مشخص شدند و در خصوص تجارب، مشکلات و دغدغه‌هایشان با آن‌ها گفت‌وگو شد؛ همچنین از کارشناسان نهادهای سازمان‌ها دعوت شد تا ایده‌ها و نظرات خود را دراین‌باره مطرح کنند. تلاش شد تا از متخصصان دانشگاهی به‌صورت گسترده استفاده شود؛ بنابراین از همه استادان و پژوهشگرانی که در ابعاد هشت‌گانه شهر دوستدار سالمند مطالعاتی داشتند، دعوت به همکاری شد. در حال حاضر می‌توان گزارشی از اقدامات انجام‌شده در این زمینه ارائه کرد که در سه مرحله قابل‌بیان است: مرحله اول، شامل مطالعات انجام‌شده در سال 98 است که همه ذی‌نفعان موضوع شهر دوستدار سالمند به همکاری دعوت شدند. مرحله دوم، شامل برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته در سال 99 در قالب یک چشم‌انداز و برنامه راهبردی ده‌ساله با افق 1410 است. دو برنامه میان‌مدت تا سال 1404 و 1410 نیز در این طرح دیده شد. مرحله سوم نیز شامل تعمیم تجارب شهر اصفهان در خصوص شهر دوستدار سالمند است که در اختیار سایر شهرداری‌ها و استان‌ها قرار گرفت.
علت انتخاب اصفهان به شهر دوستدار سالمند به‌صورت پایلوت در کشور این است که بر اساس آمار سال 95 آمار سالمندی کشور 10 و 7 دهم درصد است و جمعیت سالمندی اصفهان نزدیک به 12 درصد در سال 95 برآورد شده است. بر اساس آمار مطالعات سالمندی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در حال حاضر 17ونیم درصد جمعیت اصفهان سالمند بوده و در محدوده سنی 60 سال و بالاتر قرار دارند. این آمار در مقایسه با سایر شهرهای کشور و دنیا بسیار بالاست و نشان‌دهنده کاهش چشمگیر زادوولد و افزایش کیفیت زندگی و رفاه و آسایش میان‌سالان است.بر اساس مطالعات انــجــام‌شــده، ســال 1420 جمعیت سالمندی اصفهان تقریبا به 510 هزار نفر خواهد رسید. این پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که در سال 1430 حدود 33درصد جمعیت کل کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند.در اصفهان نرخ سالخوردگی نیز بسیار بالاست؛ یعنی نسبت افراد 60 سال و بالاتر به افراد 15 سال و پایین‌تر که در دنیا بالغ‌بر 35 تا 40 است، در اصفهان بالای 90 درصد است! بنابراین به ازای هر 100 نفر 15 سال و پایین‌تر، 100 نفر سالمند خواهیم داشت که رقمی بسیار زیاد است. اما در پایان باید به معضل‌هایی همچون فقدان مطالعات کافی درباره سالمندان، عدم تخصیص بودجه کافی به سالمندان و معلولان، ضعف مشارکت و هماهنگی میان‌سازمانی، عدم اجرای برنامه‌ها و طرح‌های تصویب‌شده به‌عنوان موانع جدی بر سر راه اجرای دقیق و درست طرح شهر دوستدار سالمند در اصفهان اشاره کرد.
