به گزارش اصفهان زیبا؛ دوره ما دوره تأثیرپذیری از معماری غرب و انقطاع از معماری خودی است؛ اما در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ جریان‌هایی در حوزه معماری به وجود آمد که به علت شرایط سیاسی و فرهنگی آن دوره، به دنبال بازیابی معماری گذشته و معاصرسازی آن بود.
فاطمه سادات مجیدی و فاطمه ایمانی در مقاله «تأثیر مدرنیته بر معماری بانک‌های اصفهان در دوره پهلوی» با اشاره به مدرنیته به‌عنوان پدیده‌ای که در دوره پهلوی اول وارد معماری ایران شد، آن را عاملی می‌دانند که معماری و شهرسازی را دستخوش تغییر کرد.
تغییراتی که در بنای بانک‌ها نیز نمود پیدا کرد و ساختار آن‌ها را متفاوت کرد. تفاوتی که در تمام اجزای تشکیل‌دهنده ساختمان بانک، از فضای ورودی تا فضاهای داخلی، فرم، مصالح و غیره هویداست.
مهسا مختاری و نیما ولی‌بیگ نیز در مقاله مدیریت و برنامه‌ریزی در معماری بانک، اشاره‌ای به پیشینه بانکداری در ایران کردند. به گفته این مقاله تاریخچه بانکداری در ایران نشان می‌دهد که مبادلات پولی در مقیاس کلان در ایران سابقه‌ای طولانی دارد و کسانی که به این کار مشغول بودند، «صراف» نامیده می‌شدند.
در بازارها حجره‌هایی به این کار اختصاص داشت، ولی با ورود نظام بانکداری نوین از اروپا به ایران که الگوی مشخصی برای معماران آن‌ها وجود نداشت، به‌ناچار هرکدام از معماران و طراحان ایده شخصی خود را در طراحی بانک‌ها پیش گرفتند.
یکی از بانک‌هایی که در دوره معاصر می‌توان از آن نام برد. بانک تجارت است. ساختمان بانک تجارت (شاهی) اصفهان به‌عنوان شعبه مرکزی استان اصفهان بود. این ساختمان که مربوط به دوره پهلوی اول بود، نرسیده با میدان نقش‌جهان در خیابان سپه ساخته شد که با شماره ثبت ۱۰۲۲۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ساختمانی که مهری مداح در پایان‌نامه‌اش تحت‌عنوان طرح مرمت و احیای بانک شاهی (تجارت) اصفهان به آن اشاره کرده و اعطای کاربری هوشمندانه و منطبق با هویت و ساختار یک بنای تاریخی را همچون دمیدن روح به کالبدی بی‌جان دانسته است.
او معتقد است این تفکر اساس برخورد ما با بنای بانک شاهی اصفهان است. بنای بانک تجارت اصفهان به دلیل قرارگیری در موقعیت خاصش، مجاور میدان نقش‌جهان می‌تواند گوشه‌ای از نیازهای انسان معاصر را در عصر جهانی‌شدن مرتفع سازد. به گفته کارشناسان، آسیب‌های سازه‌ای این بنا جزو چند مورد محدود بوده و بیشتر آسیب‌ها در جزئیات معماری است.
الگوی معماری کلاسیک در بانک تجارت
مریم قاسمی سیچانی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد خوراسگان در خصوص ساختمان بانک تجارت به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: بانک شاهی جزو اولین بانک‌هایی است که ساخته می‌شود و تا قبل از آن، تمام بناهایی که در محدوده میدان و دولتخانه هستند، به شیوه اصفهانی‌اند، ولی نمای بانک شاهی بر مبنای الگوی معماری کلاسیک یعنی معماری دوریک یونانی تقلید شده است.
این جریاناتی است که اواخر قاجار و اوایل پهلوی شیوه نئوکلاسیک مرسوم می‌شود و از معماری کلاسیک اروپایی استفاده می‌کردند. منتها مصالح آجر است و ایرانی است و پلان مدرنی دارد با نمای نئوکلاسیک.
(شیوه دوریسی یکی از سه شیوه کلاسیک در یونان باستان و معماری کلاسیک است. این شیوه که نام خود را از سرزمین مرکزی یونان گرفته، اصلی‌ترین شیوه معماری یونان است؛ زیرا هم قدیمی‌تر و هم مشخص‌تر از سایر شیوه‌های یونانی است. ستون دوریسی مشتمل بر بدنه ستون که از قاعده دایره برخوردار است و از پایین به بالا از قطر دایره کاسته می‌شود.سطح بدنه ستون با شیارهای کم‌عمق عمودی به نام قاشقی‌ها تزیین شده است. در انتها بخش بدنه با یک خط افقی معروف به گلوبند یا گلویی به سرستون متصل می‌شود. سرستون از بالشتکی و تاوه چهارگوش واقع بر روی آن تشکیل یافته است. اسپر از دو بخش اصلی دیگر تشکیل شده و اجزای آن عبارت‌اند از: فرسب (ردیف سنگ‌های صیقل خورده و افقی که مستقیما بر روی سرستون‌ها تکیه دارد) و افریز با سه تَرَکی‌ها و چهارگوشی‌های تزئینی‌اش و طره به‌صورت مثلثی درمی‌آید و با لبه برجسته به بیرون خود سطح سنتوری را احاطه می‌کند. همه بخش‌های بنا از سنگ‌هایی تراشیده‌شده تشکیل شده‌اند که بدون ملات بر روی هم قرار گرفته‌اند. نسبت ارتفاع به قاعده در ستون دوریسی در آغاز چهار به یک بوده ولی در دوره کلاسیک این نسبت به پنج و یک‌دوم و پنج و سه‌چهارم می‌رسد. در دوره هلنی نسبت هفت به یک می‌شود. ) با این تفاصیل، میراثی اندیشیدن نوعی تفکر و حتی سبک زندگی است.
شیوه زیستن ما در دوران معاصر نشان داده که ما نه‌تنها میراث‌داران مناسبی نبودیم، بلکه حتی میراثی اندیشیدن را نیز فراموش کرده‌ایم. تجربه زیستن در چند دهه به‌کلی تغییر کرده و امروز فضا و کالبد زیستگاه‌های ما آیینه تمام‌عیار چنین تغییری است. دیگر امتداد گذشتگانمان نیستیم و آنچه باقی‌مانده نشان می‌دهد که در سطحی‌ترین شکل ممکن تنها پوسته‌ای از گذشته را پاس داشته‌ایم. چه خوب است بر داشته‌هایمان تفکر عمیقی داشته باشیم، آن‌ها را پاس بداریم تا بتوانیم معماری گذشته را بازیابی و معاصرسازی کنیم.
