به گزارش اصفهان زیبا؛ باقوشخانه یا باغ‌قوشخانه نام یکی از باغ‌های بزرگ و باشکوه سلطنتی در شهر اصفهان است که در عصرهای گذشته (به‌ویژه عصر صفوی و دوران سلطنت شاه‌عباس کبیر) محل نگهداری و پرورش قوش‌ها و بازهای شکاری به‌شمار می‌رفت.
قوش‌های شکاری پرورش‌یافته و تعلیم‌دیده در این باغ در جریان مراسم شکار پادشاهان و شاهزادگان صفوی مورداستفاده قـرار مـی‌گرفتنــد.
این باغ باشکوه مهم‌ترین داشته محله شاهد امروز است که حالا تبدیل به یک پارک بزرگ شده و کاربری‌اش تغییر کرده است. این روزها از شکار قوش‌ها خبری نیست؛ حتی چشمی از به پروازدرآمدن قوش‌ها خیره نمی‌ماند.
مردم موی‌سپید‌کرده و خسته از روزگار روی نیمکت‌های رنگ‌ورورفته پارک می‌نشینند و ساعت‌های باقی‌مانده از عمر را با دوستان و رفقا و همسایگان قدیمی سپری می‌کنند.
جووانی فرانچسکو جملی کارری، جهانگرد ایتالیایی که در دوره شاه سلطان حسین به اصفهان سفر کرده، می‌نویسد: «روز پانزدهم همراه کشیشان دیر به تماشای باغ خوشخانه (قوشخانه) که در خارج شهر واقع شده، رفتیم. شاه هنگام مسافرت تا فرارسیدن ساعت خوش که معمولا توسط منجمان تعیین می‌شود، در این باغ، خود را مشغول می‌کند. این باغ از درختان میوه پر است؛ ولی چون درخت‌ها به همدیگر خیلی نزدیک‌اند و نور آفتاب به‌اندازه کافی بدان‌ها نمی‌تابد میوه‌هایش عالی نیست.»
آنچه در کتب از باغ قوشخانه به تصویر کشیده شده، همگی زیبایی است. گفته شده در این باغ زیبا، چشمه‌ای در بستری از سنگ‌تراش جاری بوده است.
در وسط باغ، رواق مربعی وجود داشته و حوض مرمرین کوچکی در آن تعبیه شده بوده است. از هر طرف رواق دری به بیرون باز می‌شده و هر گوشه آن به اتاق کوچک هشت‌ضلعی گنبدداری متصل می‌شده و همه گنبدها با تصاویر زیبایی منقش بوده است.
در تزیین و نقاشی دیوارها و سقف‌ها از طلا و لاجورد استفاده شده بوده است. سال‌ها پیش عمارت و کوشکی زیبا که از خاندانی به نام مشیرفاطمی باقی مانده بوده، در میان پارک باغ قوشخانه خودنمایی می‌کرد که نقش کتابخانه برای اهالی فرهنگ را داشت؛ عمارتی زیبا که رفت‌وآمد نسل جوان به آن، به رونق باغ می‌افزاید؛ اما حالا وقتی وارد باغ‌قوشخانه می‌شوی دیگر خبری از آن عمارت زیبا و حوض مرمرین نیست.
عمارت باغ حالا به خرابه‌ای مبدل شده است و دیدن تن رنجور این کوشک مشیرفاطمی افسوس انسان را برمی‌انگیزد. سال‌ها پیش کوشک این باغ به حال خود رها شد و این بی‌توجهی منجر به تخریب و آسیب این کوشک شد.
پرواز قوش‌ها در باغ زیبای صفوی
وجه تسمیه این مکان به باغ‌قوشخانه به مناسبت آن است که در این باغ به‌عنوان یکی از باغ‌های سلطنتی قوش‌ها و بازهای
شکاری پادشاهان صفوی پرورش داده شده و به این پرندگانِ دست‌آموز آموزش‌هایی داده می‌شد که آنان را جهت استفاده در شکار مناسب می‌ساخت.
گرچه گزارش‌های مرتبط با قوش‌ها و بازهای شکاری که در این باغ نگهداری می‌شده‌اند عمدتا مربوط به دوره شاه‌عباس اول صفوی است؛ اما گویا قبل از دوران سلطنت او نیز این باغ در اصفهان به همین منظور مورداستفاده قرار داشته است.
محلی برای اعطای خلعت شاهان
گرچه اوج دوران شکوه و عظمت این باغ همانند بسیاری دیگر از بناهای تاریخی اصفهان به عصر صفویه مربوط است؛ اما برخی قدمت این بنا را به اعصار قبل از صفویه و قرن ۸ هجری قمری مربوط دانسته‌اند؛ هرچند گروهی نیز با توجه به تزیینات و نحوه معماری مناره مجاور این باغ زمان ساخت آن را مربوط به دوران مغول می‌دانند و به همین اعتبار قدمت باغ را نیز بدان دوران منتسب کرده‌اند.
باغ مذکور در دوره صفویه محلی برای نگهداری پرندگان شکاری و حیوانات موردعلاقه پادشاه به‌شمار می‌آمد؛ اما بر اساس برخی گزارش‌های تاریخی، در دوران قاجار کاربردهای دیگری یافته و از جمله برای بر تن‌کردن خلعت اعطایی شاهان و حاکمان قاجار و نیز به عنوان مکانی مناسب جهت پذیرایی از مهمانان و سفرای خارجی محسوب می‌شد.
ژان شاردن، سیاح فرانسوی در سیاحتنامه خود به این باغ اشاره کرده و در این رابطه می‌نویسد: «پس از محله سید احمدیان، محله طوقچی است که در آن هشتاد باب خانه و چهار بازار قرار دارد. در یکصدوپنجاه قدمی این محله باغ سلطنتی است که آن را قوشخانه می‌گویند و در آن انبوهی از مرغان شکاری نگاهداری می‌شود. جنب آن خانقاهی به نام حاج‌میرزاخان برای مردم گوشه‌نشین و تارک دنیا ساخته شده است.»
در ابتدای دوره پهلوی باغ‌قوشخانه متروک ماند و تنها برای مدتی از میان‌سرای وسیع داخلی آن به عنوان مکانی برای برگزاری مراسم شبیه خوانی استفاده می‌شد.
گفته می‌شود که پس از آن و در اوایل دوره پهلوی باغ قوشخانه به همراه ابنیه موجود در آن در تحت تملک یکی از سران حکومتی پهلوی به نام «مشیرفاطمی» قرار گرفت که او ضمن ایجاد تغییراتی در بنای یادشده، در جبهه میانی باغ نیز بنای کوشک‌مانند دیگری برای اقامت شخصی خویش احداث کرد.
