به گزارش اصفهان زیبا؛ در آستانه ماه آگاهی‌بخشی درباره سرطان پستان، خبر خوش درباره یک طرح ملی، نویدبخش سلامت هزاران زن ایرانی شد. طرح «ماموگرافی رایگان» که به همت وزارت بهداشت و با مشارکت مراکز درمانی منتخب در حال اجراست، تیری است در تاریکی برای تشخیص زودهنگام و مؤثرترین سلاح در نبرد با شایع‌ترین سرطان زنان.
اصفهان زیبا برای واکاوی ابعاد این طرح، اهمیت آن و چالش‌های پیش رو، به سراغ پوریا عادلی، متخصص رادیوانکولوژی و رئیس انجمن علمی سرطان‌های زنان اصفهان رفت.
او که سال‌هاست در این عرصه می‌کوشد، دیدگاه‌های روشنگرانه‌ای را با ما در میان گذاشت وگفت وقتی سرطان پستان به موقع و در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود، نه تنها شانس درمان قطعی به شدت افزایش می‌یابد، بلکه می‌توان با روش‌های کم‌تهاجم‌تر و با هزینه‌هایی به مراتب کمتر و با حفظ کیفیت زندگی بیمار، به مقابله با آن رفت.
در یک نگاه کلی هدف اصلی این طرح ملی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
هدف از طرح ماموگرافی رایگان چیزی جز نجات جان نیست. اگر تنها یک پیام داشته باشم این است که تشخیص زودهنگام، معجزه می‌کند. این طرح، کمپینی متمرکز است برای تبدیل این شعار به واقعیت.
وقتی سرطان پستان به موقع و در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود، نه تنها شانس درمان قطعی به شدت افزایش می‌یابد، بلکه می‌توان با روش‌های کم‌تهاجم‌تر و با هزینه‌هایی به مراتب کمتر و با حفظ کیفیت زندگی بیمار، به مقابله با آن رفت.
اجرای این طرح در ماه اطلاع‌رسانی سرطان پستان، فرصت طلایی برای هم‌زمانی «آموزش» و «خدمت» است.
این طرح دقیقا برای چه گروه‌هایی طراحی شده است؟
بر اساس پروتکل‌های استاندارد، تمرکز اصلی بر دو گروه است؛ نخست، همه زنان ۴۰ تا ۶۹ سال که درواقع این گروه، هدف اصلی غربالگری منظم با ماموگرافی هستند. دوم؛ زنان در هر سنی که دارای عوامل خطر مشخص مانند سابقه خانوادگی سرطان پستان در مادر، خواهر یا دختر، داشتن جهش‌های ژنتیکی شناخته‌شده مانند BRCA هستند یا علائم هشداردهنده مثل توده در پستان در آن‌ها مشخص می‌شود. برای این دسته نیز غربالگری باید حتی در سنین پایین‌تر آغاز شود.
فرایند شرکت در این طرح به چه شکل است و پیش‌بینی شما از استقبال زنان چیست؟
معمولا زنان می‌توانند از طریق مراجعه به مراکز منتخب، ماموگرافی انجام‌داده و نتایج توسط رادیولوژیست بررسی می‌شود. در صورت نیاز به اقدامات تکمیلی مانند سونوگرافی یا بیوپسی، راهنمایی‌های لازم ارائه خواهد شد.
در مورد استقبال، با توجه به رایگان بودن خدمت، ملی بودن کمپین و اهمیت حیاتی موضوع، انتظار استقبال بسیار قابل توجهی دارم. موفقیت این طرح در گرو اطلاع‌رسانی گسترده است تا هیچ زنی از این فرصت طلایی بازنماند.
چرا ماموگرافی تا این حد کلیدی است و آیا چنین طرح‌هایی در گذشته هم موفق بوده‌اند؟
ماموگرافی مانند چشمی بیناست که می‌تواند توده‌ها یا رسوبات ریز کلسیم (میکروکلسیفیکاسیون) را سال‌ها قبل از آنکه توسط خود فرد یا پزشک قابل لمس باشد، شناسایی کند.
درمان سرطان در این مرحله، شانس بهبودی را به شکل چشمگیری افزایش داده و نیاز به درمان‌های سخت و طاقت‌فرسا مانند شیمی‌درمانی یا برداشت کامل پستان را به حداقل می‌رساند.
خوشبختانه وزارت بهداشت در سال‌های گذشته نیز طرح‌های مشابهی را اجرا کرده و نتایج آن منجر به شناسایی موارد متعددی از سرطان در مراحل اولیه شده است. این داده‌ها، مسیر را برای ما روشن می‌کنند که چنین مداخلاتی در سطح جامعه واقعا اثربخش و نجات‌بخش است.
به عنوان یک متخصص، مهم‌ترین سرطان‌های تهدیدکننده زنان ایرانی را چه می‌دانید و چرا بر پیشگیری و تشخیص زودهنگام اینقدر تأکید دارید؟
علاوه بر سرطان پستان که در صدر قرار دارد، سرطان‌های دهانه رحم، کولورکتال (روده بزرگ)، تیروئید، معده و ریه از جمله تهدیدات اصلی هستند. پیشگیری اولیه، مثل واکسنHPV، از بروز سرطان جلوگیری می‌کند. اما تشخیص زودهنگام، بیماری را در مرحله‌ای می‌یابد که محدود به عضو است و می‌توان آن را به طور کامل درمان کرد. هزینه درمان کم، عوارض جانبی ناچیز است و کیفیت زندگی حفظ و نرخ بقا به شکل قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد.
در مقابل، درمان سرطان در مراحل پیشرفته، پرهزینه، پرعارضه و اغلب تنها برای کنترل بیماری است، نه علاج قطعی آن.
ارزیابی شما از سطح آگاهی زنان ایران در مورد غربالگری چیست؟
متأسفانه با وجود بهبود نسبی در سال‌های اخیر، هنوز در سطح مطلوب نیستیم. موانع فرهنگی، باورهای نادرست، ترس از تشخیص، «شرم» نابجا، کمبود اطلاعات دقیق و گاهی موانع اقتصادی، باعث می‌شوند بسیاری از زنان از غربالگری غافل بمانند.
آیا غربالگری واقعا در کاهش مرگ‌ومیر مؤثر است و شواهد علمی چه می‌گویند؟
بله، قطعا. مطالعات جهانی نشان داده‌اند برنامه‌های منظم غربالگری با ماموگرافی می‌توانند مرگ‌ومیر ناشی از سرطان پستان را بین ۲۰ تا ۴۰ درصد کاهش دهند.
سازمان جهانی بهداشت و تمام نهادهای معتبر سرطان‌شناسی، بر اساس همین شواهد قوی و غیرقابل انکار، غربالگری منظم را توصیه می‌کنند. درکشوری ما که میانگین سنی ابتلا به سرطان پستان در آن حدود ۱۰ سال پایین‌تر از کشورهای توسعه‌یافته است (با برآورد سالانه بیش از ۱۵,۰۰۰ مورد جدید)، این مداخلات ضروری است.
برای رفع موانعی مانند ترس و شرم، چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
این یک کار فرهنگی و رسانه‌ای است. باید از طریق رسانه‌ها، مدارس و فضای مجازی، باورهای غلط را شکست.
همچنین طرح‌های رایگان و پوشش کامل بیمه‌ای، بزرگترین مشوق هستند؛ ضمن اینکه باید مراکز غربالگری را در مناطق محروم گسترش داد و حتی از واحدهای سیار استفاده کرد.
مراکز درمانی نیز باید کاملا حریم خصوصی زنان را حفظ کنند. رسانه‌ها با تولید محتوای جذاب و دقیق، و نهادهای آموزشی با گنجاندن آموزش سلامت در برنامه‌های درسی دختران از سنین پایین، می‌توانند نسلی آگاه و مسئولیت‌پذیر در قبال سلامت خود پرورش دهند.
آیا دسترسی به این خدمات در مناطق کم‌برخوردار یکسان است؟
این یکی از چالش‌های جدی ماست. اگرچه وزارت بهداشت با اعزام واحدهای سیار و اختصاص مراکز خاص تلاش شایانی کرده، اما هنوز تا رسیدن به عدالت در سلامت فاصله داریم. باید تلاش کنیم تا هیچ زنی در هیچ نقطه‌ای از این سرزمین، به دلیل دوری مسیر یا کمبود مرکز، از حق سلامتش محروم نماند.
باید توجه داشت که اجرای چنین طرح‌های ملی و رایگانی، گامی بلند و بسیار ارزشمند در مسیر ارتقای سلامت زنان ایران است. موفقیت نهایی این طرح در گرو مشارکت حداکثری جامعه، اطلاع‌رسانی دقیق و پیگیری نتایج برای ایجاد یک نظام مراقبت پیوسته است.
