در پایان این جلسه از مدیرکل میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری اصفهان درباره اهمیت و کارکردهای این دیدار پرسیدم. فریدون الهیاری با تاکید بر اینکه اکو یک ظرفیت بسیار مهم منطقهای است، گفت: «کشورهای عضو اکو کشورهایی هستند که اشتراکات تاریخی و فرهنگی عمیقی دارند و میتوانند در عرصههای مختلف همکاریهای زیادی باهم داشته باشند. فلسفه تشکیل این موسسه هم این نوع همکاریها بود به ویژه در حوزههای اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی. در حالیکه قبلا با وجود همه این ظرفیتها، همکاریها عمدتا در حد بیان بوده و در حوزه عملیاتی و اجرایی ورود نکردهایم.» او ادامه داد: «خوشبختانه از زمانی که جمهوری اسلامی ایران در حوزه دیپلماسی فرهنگی ورود کرده و وزارت میراث فرهنگی هم به نوعی متولی این حوزه است، توانستهایم در بحث همکاریهای مشترک کارهای بزرگی را رقم بزنیم که شاید یکی از مهمترین نمادهایی که ما در حوزه همکاریهای فرهنگی اکو داریم بحث ثبت نوروز به عنوان یک میراث ارزشمند جهانی است که به صورت چند ملیتی بین 12 کشور در یونسکو به ثبت جهانی رسیده و عمده این کشورها هم عضو اکو هستند. در حوزه گردشگری، هم زمینههای قوی وجود دارد، هم مردم در حافظه تاریخی تعلقات ویژه به سرزمینهایی دارند که بخشی از ایران بزرگ فرهنگی بودهاند.»
به روایت الهیاری، وقتی از سمرقند و بخارا و خجند نام میبریم، ایرانیها این اسامی را به عنوان بخشی از پیکره بزرگ یک حوزه تمدنی فرهنگی میشناسند و علاقه خاصی دارند. مردم تاجیکستان و ازبکستان و افغانستان نسبت به شهرهایی مثل اصفهان، شیراز، ری، توس و شهرهای تاریخی این تعلقات خاطر را دارند و این علاقهمندیها میتوانند یک ظرفیت مهم گردشگری باشند.
او همچنین افزود: «در سالهای اخیر، بیشتر صنعت گردشگری خارجی اصفهان بر کشورهای اروپایی متمرکز بود اما در اولویتبندیهای بازاریابیهای منطقهمان در دو سه سال اخیر به دو حوزه توجه ویژه داشتیم؛ حوزه شرق آسیا که عمده تمرکز روی کشور چین معطوف شد و دیگری حوزه آسیای مرکزی و قفقاز که به علت مشترکات تاریخی و فرهنگی به این سمت رفتیم. در این زمینه برنامهریزیهایی در حوزه چین و شرق آسیا انجام و توفیقات خوبی حاصل شد. مثلا آمار گردشگران چینی اصفهان در این مدت افزایش داشت. در حوزه منطقهای هم در نمایشگاهها و همکاریهای بینالمللی پیشرفت داشتیم، ولی شاید برای عملیاتی شدنش فرصت بیشتری لازم بود که بعضی از اتفاقات مثل کرونا این مسئله را به تأخیر انداخت.»
اله یاری با مثبت خواندن تشکیل چنین جلساتی افزود:« اکو که بیشتر تا این زمان بر شهرهای مرزی ایران به دلیل ارتباطشان با کشورهای آسیای مرکزی، قفقاز و افغانستان و پاکستان، متمرکز بود، حالا به مرکز و غرب ایران هم توجه ویژهای دارد.»
او تصریح کرد: «دولــت وظــیفهاش بازاریابی نیست؛ اما بااین نشستها و برنامهها میتواند فرصتها و زمینه رویکردهای جدیدی را در بخش خصوصی به وجود بیاورد. باید این امکان را به وجود بیاوریم که از ظرفیت اجتماعی اکو در توسعه گردشگری کشورمان استفاده کنیم. چرا که این حوزه جغرافیایی بالغ بر 500 میلیون نفر جمعیت دارد.» این تلاشها به روایت الهیاری از سال گذشته با موضوع گسترش همکاریها با افغانستان آغاز شده و امسال گردشگری بیشتر مورد توجه قرار گرفته و ایده امضای تفاهم نامه همکاری مشترک با کشورهای اکو از جمله در گام اول، تاجیکستان، تعریف شده است. او اضافه کرد: «قرار است فم تورهایی برگزار کنند که ظرفیتشناسی بین اصفهان و کشورهای عضو اکو ایجاد شود. از طرفی فرصتهای سرمایهگذاری وجود دارد و اگر بتوانیم این فرصتها را به خوبی معرفی کنیم، به علت مشترکات فرهنگی و تاریخی که وجود دارد، این علایق برای جذب سرمایهگذاریهای خارجی هم می تواند باشد.» یکی از مشترکات اصفهان و تاجیکستان نام «آلخجند» است؛ نامی بر یک خیابان اصفهان. به روایت مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان، آلخجند از خاندانهای بزرگ روحانی و فقاهتی اصفهان در دوره سلجوقیان بود که در اصفهان حضور پیدا کردند و مناصب مهمی را به لحاظ دینی و فقهی و قضایی در شهر اصفهان از آن خود کردند. این خاندان بسیار بزرگ شافعی مذهب تا قرن هشتم هم قدرت و نفوذ زیادی در اصفهان داشتند و در محله دردشت مستقر بودند. باید توجه کرد که در دوره سلجوقیان خواجه نظامالملک توسی که وزیر بزرگ سلجوقیان بود، خودش وزیر شافعی مذهب بود و به نوعی در مراکز نظامیه با تلاشهایی که انجام میداد در جهت توسعه نظامیهها حرکت میکرد. او یک همگرایی مذهبی را پیش میبرد، اهداف سیاسی اش را دنبال میکرد و حضور آلخجند به طور کل از نظر فقهی و دینی و فرهنگی و سیاسی در اصفهان مهم بوده است.
قاضی عسگر: پیمان گردشگری میان اصفهان و دوشنبه تعریف شود
سید حسن قاضیعسگر هم پس از صحبتهای فریدون الهیاری در گفتوگوی کوتاهی با اصفهان زیبا تاکید کرد: «ما به دنبال این هستیم که ارتباطات استان اصفهان را با کشورهای همسایه گسترش بدهیم به خصوص با دو هدف این کار را میکنیم، اولی توسعه گردشگری و دومی توسعه همکاریهای اقتصادی. به همین دلیل دعوت شد ایشان تشریف آوردند. یک کلینیک زیبایی را با هدف توسعه توریزم سلامت افتتاح کنیم. جلسه شورای سیاستگذاری گردشگری و زمینههای گسترش همکاری بین اصفهان و دوشنبه از برنامههای دیگری بود که امیدواریم منجر به تفاهم نامهای بین اصفهان و دوشنبه با عنوان پیمان گردشگری شود.» به روایت او راه اندازی پروازهای روزانه بین تاجیکستان و اصفهان، معرفی ایران و تاجیکستان به گردشگران و تعریف تورها توسط آژانسهای تخصصی توریستی بین دو کشور و تشکیل کمیسیون مشترک بین اصفهان و دوشنبه از جمله مفاد این پیمان است.
بختی: برای معرفی اصفهان به کشورهای اکو تلاش میکنم
سرور بختی (Sarvar Bakhti) از معدود مسئولان خارجی است که در دوران کرونا به اصفهان سفر کرد و دو روز شهریورماهی را به عنوان رئیس موسسه فرهنگی اکو (ECO Cultural Institute) به بازدیدها و جلسات با مسئولان ارگانهای مختلف گذراند. صبح آخرین روز حضور او، پیش از آن که در آخرین جلسه اصفهانیاش (به میزبانی شهردار اصفهان) حضور پیدا کند، در سرای سفیر مهمان او شدیم تا درباره سفر و دیدارهایش برایمان توضیحاتی را بیان کند. سرور بختی، زاده تاجیکستان است. کارش را از تلویزیون ملی این کشور آغاز کرد و در مؤسسات بینالمللی گوناگون به فعالیت پرداخت. فوق لیسانسش را از دانشگاه دولتی تاجیکستان در رشته شرقشناسی گرفت و راهی مسکو شد تا در آکادمی دیپلماتیک روسیه درس روابط بین الملل بخواند. بیست و پنج سال پیش رئیس کمیسیون ملی یونسکوی تاجیکستان بود و حالا تقریبا بیست سال است که کارمند وزارت امور خارجه تاجیکستان محسوب میشود و سمتهای گوناگونی را هم در این ارگان داشته و حالا هشت ماه است که بر صندلی ریاست موسسه فرهنگی اکو تکیه زده است. او به زبان تاجیکی یا پارسی دری صحبت میکرد و به همین دلیل سعی کردهام شیرینی این روایت را در متن صحبتها بیکموکاست، منتقل کنم. گفتوگویمان از این تاکید بختی آغاز شد: «میخواستم در یکی دو جمله عاید بر خود سازمان همکاریهای اقتصادی ایکا به شما معلوماتی بدهم.». به روایت او سازمان همکار اکو تقریبا 30 سال پیش با ابتکار سه کشور بزرگ منطقه یعنی پاکستان، ایران و ترکیه تأسیس شد. بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تعداد این اعضا به 10کشور رسید؛ یعنی تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان، افغانستان و آذربایجان به جز سه کشور مؤسس عضو اکو شدند.
او ادامه داد: «موسسه فرهنگی اکا هم یکی از آژانسهای مهم این سازمان بینالمللی است. مؤسسان سازمان همکاری اقتصادی به تصمیم رسیده بودند که برای بهتر شدن همکاریهای اقتصادی منطقوی باید یک تفاهم، یکدیگرفهمی و نزدیکی مردمان منطقه به وجود آید که بهترین ابزار فرهنگ است. یعنی اگر همکاریهای علمی، فرهنگی و تحصیلاتی بین کشورها خوب فراهم آورده شود،آنگاه یک فضای اعتماد و تفاهم بین مردم ایجاد میشود و این حتما بین حوزههای دیگر همکاریها مثل اقتصادی و سیاسی و احتماعی تأثیر مثبت خواهد داشت. به این خاطر مؤسسه فرهنگی اکا هم تأسیس شد که تقریبا سی سال است فعالیت خود را انجام میدهد و مقر موسسه در شهر تهران معین شده است.» از او درباره دلیل سفرش به اصفهان پرسیدم و بختی اینگونه پاسخ داد: «از روز اولی که به ایران آمدیم، نقشه داشتیم که از شهرهای قدیمی و تاریخی و فرهنگی ایران حتما دیدن کنیم و بتوانیم با هنرمندان و اهل فرهنگ این شهرها رابطه برقرار کنیم و همکاریهای مفید راه بیندازیم؛ ولی متاسفانه چند ماه قبل وضعیت به ما فرصت نداد. ولی الان گفتیم که با رعایت پروتکلهای بهداشتی کارهایمان را شروع کنیم و امروز در شهر اصفهان هستیم.» او افزود: «یکی از حوزههای اساسی و اولویتداری که در این ملاقات و جلسات برررسی کردیم، موضوع رشد گردشگری فرهنگی و تاریخی بود. اصفهان یکی از مرکزهای فرهنگی و تاریخی نه تنها ایران بلکه تمام منطقه اکاست و تمرکز هنرمندان و فرهنگیان اصفهان خیلی بلند است. ما میخواهیم که چنین ظرفیتی استفاده شود و مردمان منطقه اکا از این جاذبههای اصفهان برخوردار باشند. البته وقتی درباره همکاریهای فرهنگی صحبت میکنیم، گردشگری یکی از عوامل مهمی برای به هم آوردن مردمان است. اگر بتوانیم رفت و آمد مردمان منطقه را به شهرهایی مثل اصفهان زیاد کنیم، این یک گام مستحکمی برای تبادل فرهنگی خواهد شد.»
او استقبال مسئولان اصفهان را از ایدههای همکاری «خوش» ارزیابی کرد و از تصمیمی که برای تشکیل شورای همکاری میان استان اصفهان و موسسه فرهنگی اکو با همکاری بخش خصوصی گرفته شده، خبر داد.
از رئیس موسسه فرهنگی اکو درباره ذهنیتش از این شهر پیش از سفر و مطالعاتی که درباره اصفهان داشته پرسیدم و او پاسخ داد: «ما درباره اصفهان، شهر زیبای قدیمی و فرهنگی منطقه اکا زیاد مطالعه کردهایم. هم از اثرهای ادیبان گذشته و هم از تحقیقات تاریخی که شده است. مثلا در تاجیکستان وقتی از مردم بپرسید اصفهان را میشناسید؟ اولین کلمهای که میگویند: «اصفهان، نصف جهان» است. همه این عبارت معروف را میدانند و ما میدانیم که اصفهان تقریبا چهارصد سال پیش پایتخت ایران بزرگ بود و یکی ازمرکزهای علمی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی منطقه اکا بود. شهرت اصفهان به تمام دنیا پخش شده بود و البته میراث غنی که در این سالها در اینجا بنیاد شده و ترقی کرده و هنرمندانی که در بنیاد این میراث سهم کشیدند، خیلی زیاد است. من از جوانی خیلی امید داشتم. آرزو داشتم که روزی برسد تا من این شهر نامدار منطقه را زیارت کنم.»
سؤال بعدی من درباره وضعیت ایدئال و نتایج مورد انتظاری است که رئیس موسسه فرهنگی اکو از سفرش و فعالیتهای آتی دارد. او از تلاش خود و موسسه مطبوعش برای معرفی اصفهان به مردمان منطقه اکو گفت و آرزوی برقراری پرواز مستقیم از کشورهای عضو اکو به مقصد اصفهان. اتفاقی که اگر بیفتد گردشگران همزبان تاجیکستان مستقیم از شهر دوشنبه به اصفهان سفر میکنند یا از ازبکستان و قرقیزستان و … عازم نصف جهان میشوند. اما موضوع مهم دیگر دیدارهای بختی، مبحث گردشگری سلامت بود. او کلینیکی را افتتاح کرد و از پتانسیلهای اصفهان در این زمینه مطلع شد. خود او در این باره توضیح داد: «من فکر میکنم یکی از سمت های آینده اولویتناک رشد توریسم سلامتی است. میخواهیم در این جاده گامهای مهم بگذاریم. من در طول این دو روز با ظرفیتهای پزشکی و بیمارستانهای اصفهان آشنا شدم و کشف کردم که برای کسی که کار توریسم سلامتی انجام دهد، اصفهان مکان بسیار مناسبی است؛ زیرا سطح نظام پزشکی اصفهان و بیمارستانهایی که ما دیدیم از لحاظ کادر درمانی و تجهیزات خیلی پیشرفت کرده است. این مورد را خیلی جدی و پیگیرانه پیشبرد خواهیم کرد.»صحبت نهایی سرور بختی از اقامتش در اصفهان نشئت گرفته بود. ما در فضای هال اقامتگاه سنتیسرای سفیر که به طور کامل در اختیار بختی و همراهانش قرار گرفته بود، به گفتوگو نشسته بودیم و او در پایان صحبتهایش تصریح کرد: «یک چیز جالب و خیلی خوبی که من در اصفهان مشاهده کردم، این بود که بسیاری از اهالی بخش خصوصی که اسم آنها را میتوان گفت فدایی و فرهنگدوست به ترمیم و حفظ بناهای تاریخی اصفهان پرداختند. من بسیار خوشحال هستم که چنین شخصیتها را در اصفهان واخوردهام و حتی در این مکانی که ما اقامت داشتیم و سرای سفیر نام دارد یکی از بناهای تاریخی اصفهان است. سپاس بی پایان خود را به صاحبان این بناها میگویم که توانستند هم بناها را حفظ کنند و هم برای گردشگران جذاب بسازند. برای آنها موفقیت و بردباری و سربلندی در این کار نیکشان آرزو دارم.» حسن ختام سفر رئیس موسسه فرهنگی اکو، دیدار او با شهردار اصفهان بود که طی آن قرار شد دفتر اکو در اصفهان احیا شود. همچنین درباره برگزاری هفتههای فرهنگی شهرهای عضو اکو در مقر این دفتر در ایران، استفاده اکو ازسالن همایشهای بینالمللی اصفهان، برگزاری رویداد نوروز بدون مرز با حضور سفرای کشورهای عضو اکو و خواهرخواندگی اصفهان و دوشنبه برگزاری رویدادی به نام اکوآرت به میزبانی اصفهان و در حوزه صنایع دستی، گفت و گو شد.
