به گزارش اصفهان زیبا؛ محله‌های متعدد و متنوع شهر اصفهان در طی سده‌های متوالی با هویت‌های منحصربه‌فرد به زیست و تکامل خود ادامه داده‌اند و هر یک روایتگر گوشه‌ای از تاریخ پرفرازونشیب این سرزمین کهن هستند. محله سیچان یکی از ده‌ها محله پررمزوراز و جالب‌توجه شهر اصفهان است. محله سیچان امروزی، یکی از سه آبادی بزرگ در جنوب شهر اصفهان بود که به دلیل وجود رودخانه دائمی زاینده‌رود و شرایط زندگی مساعد، احتمالا از هزاران سال قبل سکونتگاه بشری بوده است.
در خصوص وجه تسمیه سیچان استاد محمد مهریار معتقد است که این محله همچون برخی دیگر از نواحی ایران مانند سیکان (در قزوین) و سیچان (در اراک، کرج، گنبدکاووس و بانه) از لحاظ معنا ریشه‌ای یکسان داشته باشند و این نام معادل سیکان یا زیکان و به معنی «محل زیست» بوده و به دلیل موقعیت خوب برای سکونت و زندگی این نام را به خود گرفته است. زمین‌های سیچان در گستره پهناورتری نسبت به محدوده امروزی و تا کرانه رودخانه زاینده‌رود امتداد داشت و اهالی این آبادی در طول تاریخ به کار کشاورزی و دامداری مشغول بودند. با روی‌کارآمدن سلسله صفویه و انتقال پایتخت به اصفهان، تغییراتی بنیادین برای این قسمت از شهر اصفهان رقم خورد، تغییراتی که مقطعی نبود و همواره در طی این چهار قرن تا به امروز ادامه داشته است.
نقش این آبادی در تاریخ اصفهان از زمانی پررنگ‌تر شد که با انتقال جمعیت بزرگ ارامنه به پایتخت، زمین‌های جنوب رودخانه زاینده‌رود حدفاصل آبادی‌های کهن مارنان، قینان و سیچان به فرمان شاه‌عباس به ارامنه بخشیده شد. ساخت شهرک نوبنیاد جلفا در سمت شمال و غرب سیچان از یک‌سو و ساخت خیابان چهارباغ بالا از سمت شرق سبب شد پهنه این آبادی محصور در تغییرات شهرسازی صفوی شود.
طی اسناد دوره صفوی و طومار شیخ بهایی رحمه‌الله‌علیه، آبادی سیچان از مادی شایج پنج سهم و از مادی نایج 10 سهم حقابه داشت که عمدتا صرف امور ذراعی و باغات می‌شد. گسترش پایتخت به سمت جنوب شهر و ساخت محله‌های جدیدی مانند جلفا، فرح‌آباد، حسین‌آباد، سعادت‌آباد و…، همچنین ایجاد پل‌های ارتباطی بین شمال و جنوب زاینده‌رود، به‌خصوص سی‌وسه‌پل سبب شد آبادی سیچان همچون دیگر نقاط شهر اصفهان گسترش و ترقی پیدا کند و به یکی از محله‌های بزرگ شهر تبدیل شود و این‌گونه رونق به‌وجودآمده در پایتخت صفوی این محله را نیز بی‌نصیب نگذاشت.
سیچان در دوره قاجار
هرچند افول ستاره اقبال دولت صفوی و ایجاد هرج‌ومرج لطمه‌های شدیدی به شهر اصفهان وارد کرد، افزایش حقابه این محله در دوره قاجار به میزان 12 سهم از مادی شایج و 14 سهم از مادی نایج بیانگر گسترش و آبادانی رو به فزونی محله سیچان بود؛ البته خرابی و متروک‌شدن بسیاری از زمین‌ها و باغ‌های جنوبی زاینده‌رود در پی حمله افغان‌ها و سقوط صفویه در اختصاص‌دادن این حقابه مازاد به سیچان بی‌تأثیر نبود؛ اما توان استفاده و بهره‌برداری این محله از این حقابه در امر تولید محصولات کشاوزی و دامی بیانگر آبادانی این منطقه در دوره قاجار است.
افول کشاورزی سیچان در عصر صنعتی‌شدن اصفهان
شکل زندگی نیمه‌روستایی‌نیمه‌شهری محله سیچان تا اوایل قرن اخیر ادامه داشت. آغاز دوران صنعتی‌شدن شهر اصفهان، شروع فصلی تازه برای دگرگونی دوباره محله سیچان بود. با ورود برق و کارخانه‌های نساجی به اصفهان و اختصاص اراضی خیابان چهارباغ بالا به منطقه صنعتی جدیدالتأسیس، رنگ‌وروی کشاورزی و زندگی روستایی از شرق محله سیچان رخت بربست و دودکش کارخانه‌ها، رفت‌وآمد کارگران و ورود ساکنان جدید، به این محله شکل متفاوتی بخشید. خیابان‌های جدیدالتأسیس حکیم‌نظامی، راه‌شاه (شریعتی فعلی)، نظر و… در اطراف این محله راه خود را باز کردند. زمین‌های کشاورزی یک‌به‌یک به خانه و مجتمع‌های مسکونی و تجاری تبدیل شده و آخرین قطعات زمین‌های زراعی این آبادی کهن در دهه پنجاه و شصت تک‌به‌تک ناپدید شدند.
در سیر تاریخی در کمتر از نیم‌قرن، این محله شاهد چهره‌ای کاملا متفاوت بود. دیگر سیچان تبدیل به محله‌ای کاملا مسکونی، متصل به شهر و با ظاهر و معماری مدرن شده بود؛ اما کوچه‌های پیچ‌درپیچ و طولانی و گذر مادی‌های کهن از میان آن‌ها یادگار مسیر کوچه‌باغ‌ها و راه‌های روستایی قدیم بودند که بنیان محله جدید بر همان پایه و پیچ‌وخم‌ها بنا شد و این چشم‌انداز یکی از مشخصه‌های مخصوص محله سیچان است.
مکان‌های ماندگار سیچان
با گذر از این کوچه‌های تنگ و پرپیچ‌وخم درست در قلب این محله میدانی به چشم می‌خورد که تکیه معروف سیچان است. بنا به تاریخ شفاهی اهالی محله، این مکان در زمان‌های دور محل اجتماع و برگزاری مراسم مذهبی زرتشتیان همچون جشن مهرگان بوده است و در گذر تاریخ این میدان، به تکیه عزاداری تبدیل و در ایام سوگواری محرم و صفر خیمه بزرگی در آن برپا و مراسم عزاداری برگزار می‌شود. وجود این تکیه و برگزاری مراسم محرم در آن یکی از شاخصه‌های مهم هویتی و پیوندی اهالی این محله است.
در همین حوالی مسجد حاج‌صدرا و سنگاب تاریخی که نام الله‌وردی‌خان بر آن حک شده نیز نشان از وجود یک پایگاه مذهبی در قلب این محله از روزگار بسیار قدیم است. وجود آتشکده زرتشتیان در محله سیچان و همسایگی با محله جلفا و کلیساهای قدبرافراشته سبب شده است در این منطقه موقعیت جالبی از لحاظ هم‌زیستی ادیان به‌وجود آید.
در منتهاالیه محله سیچان به سمت غرب، محله پاچنار قرار دارد که هرچند دیگر خبری از چنارهای کهن‌سال و مادی‌های پرآب و رهگذران غنوده در سایه درختان نیست، شهرت نام پاچنار و مادی‌های لب‌تشنه در امتداد کوچه‌ها یادآور خاطره‌ای کم‌رنگ از صفای ازدست‌رفته این محله در دهه‌های اخیر است.
در طول تاریخ از محله سیچان افراد بزرگی برخاسته‌اند. عبدالله‌بن محمدعلی سیچانی از خوش‌نویسان خط نستعلیق دوره شاه‌سلیمان صفوی و آقا عبدالمولی با تخلص شعری سیچانی اصفهانی از شعرای معاصر و شیخ‌علی حزین که در علوم عربی دست داشت و خط شکسته را درست می‌نوشت، تعدادی از شخصیت‌های برجسته محله سیچان هستند؛ در دوران معاصر نیز بازیگر بزرگ و توانمند کشورمان، مرحوم محمدعلی کشاورز که اجداد او در دوران صفوی از گرجیان کوچانده‌شده به این محله بودند، نیز زاده محله سیچان بود.
سبک زندگی و معیشت در محله سیچان مانند بسیاری دیگر از نقاط شهر اصفهان در یک‌صد سال اخیر بارها متحول شده است؛ اما هنوز ویژگی‌های فرهنگی مشترک اهالی و معنای واقعی یک «محله» در سیچان به چشم می‌خورد. با وجود ساخت مجتمع‌های مرتفع جدید و ورود خانواده‌های غیربومی، هنوز بیشتر اهالی و خانواده‌های قدیمی یکدیگر را می‌شناسند، با یکدیگر وصلت کرده‌اند و هنگام گذر از کوچه‌ها برای خرید از بقالی و نانوایی و… با همسایگان و آشنایان چشم‌درچشم می‌شوند و کودکان بازیگوش این کوچه‌پس‌کوچه‌ها وارثان و راویان تاریخ شفاهی، سنت‌ها و یادگارهای این محله قدیم شهر اصفهان برای نسل‌های آینده خواهند بود.
