به گزارش اصفهان زیبا؛ هفته‌ای یک‌بار پزشک به روستا می‌آید و زن‌ها و مردهای روستایی صف می‌کشند تا بتوانند مریضی‌شان را پیگیری و خود را درمان کنند؛ البته نه همه بیماری‌ها بلکه آن دسته از مریضی‌هایی که سرپایی هستند و با یک معاینه ساده و سریع پزشک می‌تواند برایشان نسخه بپیچد؛ مثلا سرماخوردگی و سردرد و دل‌درد و… که داروهایش هم در خانه بهداشت موجود باشد.
روزهایی هم که پزشک به هر دلیل نمی‌تواند راهی روستا شود، دست زن‌ها و مردها در پوست گردو می‌ماند یا باید قید درمانشان را بزنند و از درد به خود بپیچند یا اینکه راهی شهر شوند. این موضوعی است که زهرا می‌گوید؛ زن 42سالهای که در روستای {…} به‌تنهایی زندگی می‌کند و وسیله نقلیه هم ندارد. می‌گوید: «روزهای سه‌شنبه پزشک عمومی به روستا می‌آید؛ از صبح تا ظهر. درحالی‌که من عصر از سرکار می‌آیم و اگر مشکلی داشته باشم، نمی‌توانم به او مراجعه کنم.» فاصله روستا تا شهرستان با خودرو حدود 20 دقیقه است: «اما من ماشین ندارم و هر بار برای مراجعه به پزشک (حتی پزشک عمومی) حدود 100 هزار تومان فقط باید کرایه تاکسی بدهم. تازه همان سه‌شنبه‌ها هم اگر بتوانم به پزشک روستا مراجعه کنم، او کار خاصی انجام نمی‌دهد و یک معاینه ساده و سرپایی می‌کند.»
گلایه‌های بی‌پایان!
گلایه روستاییان از نبود پزشک و کمبود امکانات درمانی، یکی دو تا نیست. خیلی از آن‌ها می‌گویند که نیاز به حضور روزانه پزشک در روستا دارند؛ چرا که امکان رفت‌وآمد به شهر را ندارند. اکبر، مرد میان‌سالانی که پدرش در روستای {…} زندگی می‌کند، می‌گوید پدرش سالمند است و نیاز به دریافت خدمات درمانی به‌صورت منظم دارد: «به خاطر سن بالایش، امکان رفت‌وآمد به شهرستان را ندارد؛ ضمن اینکه شهرستانی که نزدیک روستاست خودش هم از امکانات درمانی مناسب و کافی برخوردار نیست؛ مثلا اگر کسی نیاز به پزشک متخصص قلب داشته باشد باید به اصفهان مراجعه کند؛ درحالی‌که فاصله روستا تا اصفهان حدود یک ساعت است و هرکسی توان رفت‌وآمد به آن را ندارد.»
کمبود پزشک در سرتاسر کشور، موضوعی است که در سالهای اخیر به‌وضوح به چشم می‌خورد. این کمبود، اما در روستا بسیار بیشتر است و باعث شده تا روستاییان از نبود امکانات درمانی گلایه کنند. سال گذشته بود که معاون اجرایی معاونت بهداشت استان اصفهان در گفت‌وگو با رسانه‌ها از کمبود پزشک سخن گفت: «در حال حاضر با کمبود ۹۸۸ پزشک، ۹۴۴ ماما و ۵۵۵ مراقب سلامت در بخش خصوصی و دولتی سطح استان اصفهان مواجه هستیم.» جعفر راستی، نماینده مجلس نیز این مسئله را تأیید می‌کند؛ آنجا که به «میزان» می‌گوید: «متأسفانه در چند دهه اخیر در توزیع و تعداد پزشکان غفلت‌هایی صورت گرفت که باعث مشکلاتی برای مردم شد. نبود رقابت باعث شد میان خودشان هر موضوعی را تصمیم‌گیری و آن را اجرا کنند. تعداد متخصصان در کشور باید به‌قدری افزایش یابد که پزشکان خودشان طالب طبابت در روستاها باشند. در روستاها متأسفانه امکانات پزشکی و همچنین پزشک متخصص وجود ندارد. حتی پزشکان عمومی هم تا ساعت چهارده در مراکز درمانی حضور دارند و از این ساعت به بعد اگر افراد دچار بیماری شوند باید کیلومترها طی کنند تا به مرکز شهر بروند و تحت درمان قرار گیرند.» به گفته او، در واقع نبود رقابت و پزشک متخصص کافی باعث افزایش هزینه‌ها نیز شده است.
آمارها چه می‌گویند؟
طبق گزارش کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی، سرانه پزشک عمومی در حال حاضر ۱۳ پزشک به ازای هر ۱۰ هزار نفر است. درحالی‌که این رقم در کشور‌های پیشرفته حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ پزشک است. وضعیت سرانه پزشک متخصص از این هم نگران‌کننده‌تر است. به‌طوری‌که به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر در کشور تنها ۶۲ پزشک متخصص داریم. این آمار برای کشور‌های اروپایی بین ۲۵۰ تا ۳۵۰ پزشک و برای کشور‌های منطقه ۱۴۳ پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر است.
همچنین در حال حاضر به ازای هر ۷۰۰۰ زن در کشور فقط یک پزشک متخصص زنان وجود دارد و به گفته کارشناسان، علت ۲۰ درصد مرگ‌ومیر مادران، دسترسی نداشتن به پزشک متخصص به‌خصوص در مناطق محروم و دورافتاده است. مسئله فقط به اینجا ختم نمی‌شود؛ بلکه بررسی‌ها نشان می‌دهد همین تعداد پزشکانِ موجود نیز به‌درستی در کشور توزیع نشده‌اند.
به‌طوری‌که ۴۵ درصد از پزشکان متخصص در شهر تهران فعال‌اند که فقط ۱۱ درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهد و در ۵۰ درصد مناطق کشور، سرانه پزشک کمتر از ۳۸ پزشک به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر است. البته اعداد و ارقام متفاوت هستند؛ اما اصل کمبود پزشک را نمی‌توان انکار کرد. سال گذشته ظرفیت رشته‌های تخصص پزشکی حدود ۷ درصد افزایش یافت تا کمبود‌ها در چند سال آینده تا حدودی برطرف شود؛ اما به گفته کارشناسان، این کار به‌تنهایی جواب نمی‌دهد؛ چراکه زندگی سخت شده و پزشک جوان ترجیح می‌دهد مهاجرت کند و در کشور دیگری از صفر شروع کند؛ اما در ایران سال‌ها درجا نزند.
نتایج پژوهشی تحت‌عنوان «تحلیل نابرابری‌های فضایی توزیع خدمات درمانی از منظر عدالت فضایی مطالعه موردی: محلات شهر اصفهان» نشان می‌دهد الگوی پراکنش خدمات درمانی به‌صورت خوشه‌ای است؛ همچنین کمبود شدید خدمات درمانی در محلات درباره شهر را نشان می‌دهد. ارزیابی تأثیرگذاری الگوی توزیع فضایی این خدمات بر میزان مطلوبیت شعاع عملکردی بیانگر مطلوبیت شعاع عملکردی مناطق مرکزی و نامطلوبی مناطق درباره شهری است.
سنجش ارتباط بین توزیع خدمات‌درمانی و میزان جمعیت محلات نیز ارتباط بسیار ضعیف این دو متغیر را تأیید می‌کند و عدم توجه به عامل جمعیت و نیاز شهروندان در راستای توزیع خدمات‌درمانی را نشان می‌دهد. درنتیجه نابرابری فضایی شدیدی در توزیع خدمات درمانی در سطح مناطق و محلات شهر اصفهان برقرار است. از سوی دیگر بسیاری از پزشکان تمایل به خدمت در روستا را ندارند؛ چراکه کار در روستا سختی‌های بسیاری دارد. محمد رئیس‌زاده، رئیس‌کل سازمان نظام‌پزشکی کشور دلیل بی‌رغبتی متخصصان به حضور در مناطق محروم را در اجرا نشدن نظام ارجاع، پزشک خانواده و شفافیت تعرفه‌ها می‌داند و امیدوار است با محاسبه و پرداخت قیمت واقعی خدمات پزشکی، گره ماندگاری متخصصان در مناطق کمتربرخوردار باز شود.
به گزارش «قدس‌آنلاین»، سرانجام این دغدغه‌ها و همه آنچه در خصوص کمبود پزشکان شنیده شد، شورای عالی انقلاب فرهنگی را بر آن داشت در دی ۱۴۰۰ افزایش ظرفیت پزشکی در مقطع عمومی را که بنا به پیشنهاد ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور ارائه شده بود، به تصویب برساند. بر اساس این مصوبه قرار بود سرانه پزشک به جمعیت ۱۳ در ۱۰ هزار در سال ۱۴۰۰ و به رقم ۲۰ در ۱۰ هزار در سال ۱۴۱۰ برسد. در این مصوبه، وزارت بهداشت موظف شده به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی تحت نظارت آن وزارت برای رشته پزشکی در مقطع عمومی، از سال ۱۴۰۱ به مدت حداقل چهار سال، در هر سال ۲۰ درصد نسبت به سال پیش افزایش یابد.
موضوعی که البته به مذاق این وزارت و برخی دیگر از دست‌اندرکاران حوزه سلامت خوش نیامد. غلامرضا حسن‌زاده، دبیر شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی می‌گوید: «عده‌ای از وزارت علوم به‌طور عمد قانون افزایش ظرفیت پزشکی را تصویب کردند تا وزارت بهداشت در اجرا اعلام ناتوانی کند و بگویند پس کار اجرای مصوبه را به وزارت علوم بسپارید. کمبود پزشک با افزایش ظرفیت پذیرش برطرف نمی‌شود و ما به‌جای افزایش ظرفیت پذیرش باید دانشجویانی را که در حال حاضر در این رشته مشغول به تحصیل هستند، حفظ کنیم.»
حسن مصلحی، رئیس هیئت‌مدیره کانون انجمن‌های صنفی گروه پزشکی استان نیز پیش‌ازاین در گفت‌وگو با «اصفهان‌زیبا» دراین‌باره با بیان اینکه پزشکان در دوران تحصیل خود سختی‌های بسیاری را طی می‌کنند و سالهای زیادی از عمر خود را به خواندن درس می‌پردازند، می‌گوید: «این درحالی است که خیلی‌هایشان آینده روشنی را برای خود متصور نیستند؛ همین هم شده است که خیلی‌ها عطای ماندن را به لقایش بخشیده‌اند. برخی از پزشکان، اکنون به جای اینکه بر دروس اختصاصی خود تمرکز داشته باشند، درحال فراگیری زبان انگلیسی هستند؛ چراکه تصمیم به مهاجرت دارند. این امر باعث خالی ماندن صندلی‌های تخصص می‌شود.»
به گفته مصلحی، مسکن‌های مقطعی مثل افزایش ظرفیت‌ها هم نمی‌تواند حلّال این مسئله باشد: «شرایط کنونی، محصول سیاست‌های نادرست در دهه‌های پیشین است. برای حل این مشکل، باید وضعیت معیشتی پزشکان سامان یابد یا اینکه سختگیری‌هایی مثل اخذ تعهد و اعمال شرط و شروط و… برای تحصیل برداشته شود.» کمبود پزشک در اصفهان جدی است و تهدید بزرگی برای حوزه درمان به شمار می‌رود: «ازآنجاکه اصفهان، استان پهناوری است و همواره از استان‌های دیگر نیز افراد برای پیگیری درمان خود به آن سفر می‌کنند، این استان نسبت به سایر مناطق با کمبود بیشتری مواجه است؛ از پزشک عمومی گرفته تا متخصص.»
