به گزارش اصفهان زیبا؛ اقتصاد دیجیتال به‌عنوان یک پدیده نوظهور، در دو دهه گذشته به‌سرعت در حال گسترش است. با پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)، الگوهای سنتی کسب‌وکار به چالش کشیده شده و مدل‌های جدیدی از تجارت و خدمات ایجاد شده است. این مقاله به بررسی جنبه‌های مختلف اقتصاد دیجیتال و تأثیر آن بر جامعه و اقتصاد جهانی می‌پردازد.
اقتصاد دیجیتال چیست؟
اقتصاد دیجیتال به مجموعه‌ای از فعالیت‌ها، فرایندها و تعامل‌های اقتصادی مانند تجارت الکترونیک، خدمات آنلاین، داده‌کاوی و تحلیل داده و همچنین استفاده از فناوری‌های نوین مانند بلاک‌چین و هوش مصنوعی اشاره دارد که از فناوری‌های دیجیتال بهره می‌برند. این مفهوم به‌طور فزاینده‌ای در حال تغییر شیوه‌های کسب‌وکار، ارتباطات و زندگی روزمره ماست.اقتصاد دیجیتال چهار بعد اصلی دارد: تجارت الکترونیک، خدمات آنلاین، تحلیل داده و فناوری‌های نوین.
رشد روزافزون تجارت الکترونیک
تجارت الکترونیک یا همان فروش کالا و خدمات از طریق اینترنت، به‌سرعت در حال رشد است و به کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد که به بازارهای جهانی دسترسی پیدا کنند. از طرفی، ارائه خدمات مختلف مانند آموزش آنلاین، مشاوره و خدمات مالی از طریق پلتفرم‌های دیجیتال هرروز در حال گسترش است. از طرف دیگر، استفاده از داده‌های بزرگ (Big Data) برای بهبود تصمیم‌گیری‌ها و افزایش کارایی کسب‌وکارها درحال رونق‌گرفتن است. اثرات به‌کارگیری فناوری‌های جدید مانند بلاک‌چین، هوش مصنوعی و اینترنت اشیا (IoT) در فرایندهای اقتصادی روزبه‌روز به چشم می‌خورد؛ همچنین، اقتصاد دیجیتال اثرات خود را بر صنایع خرده‌فروشی از طریق ظهور فروشگاه‌های آنلاین و تغییررفتار مصرف‌کنندگان، بر صنایع مالی از طریق تحول در خدمات بانکی و مالی با استفاده از فناوری‌های دیجیتال، بر صنعت حمل‌ونقل از طریق ظهور خدمات حمل‌ونقل آنلاین و تغییر در الگوهای جابه‌جایی و بر صنعت آموزش از طریق گسترش آموزش آنلاین و تغییر در شیوه‌های یادگیری برجای گذاشته است.
اما همان‌طور که این صنعت می‌تواند منجر به ظهور مشاغل جدید در حوزه‌های فناوری و خدمات دیجیتال شود و به بهبود کارایی و کاهش هزینه‌ها از طریق اتوماسیون و تحلیل داده‌ها منجر شود، می‌تواند با چالش‌هایی نیز همراه باشد. به‌عبارت‌دیگر، با افزایش استفاده از داده‌ها، نگرانی‌ها درباره حریم خصوصی و امنیت اطلاعات افزایش یافته است.
پایبندی به حفاظت از داده‌ها و حریم خصوصی
با افزایش تعداد حمله‌های سایبری، سازمان‌ها و افراد با تهدیدهای متعددی مواجه هستند. این تهدیدها شامل ویروس‌ها، تروجان‌ها، فیشینگ و حملات DDoS است که می‌توانند منجر به افشای اطلاعات شخصی و مالی شوند؛ همچنین، بسیاری از شرکت‌ها به‌منظور بهبود خدمات خود و ارائه تبلیغات هدفمند، داده‌های کاربران را جمع‌آوری می‌کنند. این فرایند می‌تواند به نقض حریم خصوصی منجر شود؛ به‌ویژه زمانی که کاربران از نحوه استفاده از اطلاعاتشان آگاهی ندارند. علاوه براین، بسیاری از کاربران از سیاست‌های حریم خصوصی و شرایط استفاده از خدمات دیجیتال آگاه نیستند. این عدم شفافیت می‌تواند منجر به سوءاستفاده از داده‌ها و نقض حریم خصوصی شود. از طرفی شرکت‌ها باید به قوانین و مقررات مربوط به حفاظت از داده‌ها و حریم خصوصی شامل رعایت قوانین محلی و بین‌المللی مانند GDPR و CCPA پایبند باشند؛ همچنین، دسترسی نابرابر به فناوری‌های دیجیتال می‌تواند منجر به شکاف‌های اقتصادی و اجتماعی شود.
یکی از اصلی‌ترین ابعاد عدم برابری دسترسی، دسترسی به اینترنت است. در بسیاری از مناطق، به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه یا مناطق روستایی، زیرساخت‌های اینترنتی به‌طور کامل توسعه نیافته‌اند. این عدم دسترسی می‌تواند به‌طور چشمگیری بر توانایی افراد برای شرکت در اقتصاد دیجیتال تأثیر بگذارد.
دستگاه‌های دیجیتال مانند کامپیوترها، تبلت‌ها و تلفن‌های هوشمند نیز از دیگر عوامل مؤثر در عدم برابری دسترسی هستند. افرادی که توانایی مالی برای خرید این دستگاه‌ها ندارند، نمی‌توانند از خدمات آنلاین بهره‌مند شوند؛ حتی در صورت دسترسی به اینترنت و دستگاه‌های دیجیتال، عدم مهارت‌های لازم برای استفاده از این فناوری‌ها می‌تواند به نابرابری منجر شود.
افرادی که آموزش‌های لازم را دریافت نکرده‌اند، ممکن است نتوانند از فرصت‌های موجود در اقتصاد دیجیتال بهره‌برداری کنند؛ بنابراین، همان‌طور که گفته شد، اقتصاد دیجیتال به‌عنوان یک نیروی محرکه در تغییرات اقتصادی و اجتماعی، فرصت‌ها و چالش‌های زیادی را به همراه دارد. برای بهره‌برداری بهینه از این تحولات، نیاز به سیاست‌گذاری‌های مناسب و ایجاد زیرساخت‌های لازم وجود دارد. اقتصاد دیجیتال می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و رشد اقتصادی کمک کند؛ اما نیازمند همکاری و هماهنگی بین دولت‌ها، کسب‌وکارها و جامعه است.
