به گزارش اصفهان زیبا؛ هنر، بازتابی از اندیشه، خلاقیت و هویت یک هنرمند است. هر اثر هنری علاوه بر یک پدیده بصری، حامل پیامی است که در بستر زمان معنا می‌یابد و با گذر ایام، لایه‌های جدیدی از تفسیر و تأویل را در خود می‌پرورد. در جهانی که تکثیر و بازتولید آثار هنری به‌سادگی ممکن شده و فناوری‌های نوین مرزهای اصالت را به چالش کشیده‌اند، حفظ هویت و ارزش یک اثر هنری به یکی از دغدغه‌های اصلی هنرمندان، مجموعه‌داران و حتی منتقدان هنری تبدیل شده است.
در این میان، نسخه‌گذاری و شناسنامه‌دار کردن آثار هنری نه‌تنها راهکاری اساسی برای پاسداشت هویت آثار و حفاظت از اصالت آن‌ها محسوب می‌شود، بلکه به‌نوعی تاریخچه‌ای مستند از روند خلق اثر را نیز به همراه دارد.
نسخه‌گذاری آثار هنری، گامی در مسیر هویت بخشی
مسیح احمدی، هنرمند و مجسمه‌ساز اصفهانی، بر اهمیت نسخه‌گذاری در هنر تأکید دارد و آن را ابزاری برای هویت‌بخشی و اعتباربخشی به آثار هنری می‌داند.
او معتقد است که نسخه‌گذاری نه‌تنها در ارزش‌گذاری مادی آثار تأثیرگذار است، بلکه جایگاه هنرمند را در جهان هنر تثبیت می‌کند و او را از یک تولیدکننده صرف، به خالق یک اثر منحصربهفرد ارتقا می‌بخشد.
او بر این باور است که هر اثر هنری، همچون امضای هنرمند، بیانگر فردیت و سبک اوست و بدون نسخه‌گذاری، این فردیت ممکن است در جریان بی‌مرز بازی تولیدهای بی‌ضابطه، کم‌رنگ یا حتی محو شود. ازاین‌رو، ثبت مشخصات دقیق آثار، از جمله سال خلق، تعداد نسخه‌ها، تکنیک به‌کاررفته و امضای هنرمند در حفظ شأنیت و ارزش یک اثر هنری، ضرورتی انکارناپذیر است.
مسیح احمدی دراین‌باره می‌گوید: «در دنیای هنر، اصطلاح AP که مخفف Artist Proof است، به نسخه‌ای خاص از یک اثر هنری اطلاق می‌شود که هنرمند آن را برای خود نگه می‌دارد یا در مواردی آن را به فروش می‌رساند.
«این نسخه‌ها معمولا تعداد محدودی دارند و از دیگر نسخه‌های منتشرشده متمایز هستند. اهمیت AP در آن است که علاوه بر حفظ ارتباط مستقیم هنرمند با اثر، ارزش و اصالت آن را نیز تقویت می‌کند. درواقع، این نسخه‌ها مانند مهر تأییدی بر خلاقیت و هویت هنری خالق اثر هستند و در کنار سایر نسخه‌های محدود، به افزایش اعتبار و جایگاه هنرمند در بازار هنر کمک می‌کنند.
«همچنین این مجسمه‌ساز اصفهانی ادامه داد: «نسخه‌گذاری به ایجاد سندی معتبر برای هر اثر هنری منجر می‌شود که شامل اطلاعاتی مانند سال تولید، تعداد نسخه‌های موجود، نام هنرمند، تکنیک و ابعاد اثر است. این شناسنامه با امضای هنرمند تأیید می‌شود و در برخی موارد، برای جلوگیری از جعل، امضای دست‌نویس مستقیما بر روی خود اثر درج می‌شود.»
شناسنامه‌دار شدن آثار مزیت اقتصادی دارد!
به باور این هنرمند، زمانی که یک اثر هنری نسخه‌گذاری می‌شود، یک اتفاق مهم رخ می‌دهد؛ نسخه اول و آخر ازنظر ارزشی متمایز می‌شوند. نسخه اول به دلیل پیشگامی و نسخه آخر به دلیل محدود بودن از اهمیت بیشتری برخوردارند.
احمدی تأکید می‌کند که نسخه‌گذاری علاوه بر حفظ اصالت و هویت اثر، امکان افزایش تدریجی قیمت آن را نیز فراهم می‌کند. با کاهش تعداد نسخه‌های در دسترس، هر نسخه جدید می‌تواند با قیمتی ۲۰ تا ۳۰ درصد بالاتر از نسخه قبلی فروخته شود. این روند برای هنرمند یک مزیت اقتصادی محسوب می‌شود و هم‌زمان مجموعه‌داران را به سرمایه‌گذاری روی آثار ارزشمند ترغیب می‌کند.
او در ادامه به ارتباط میان هنرمند و مجموعه‌دار می‌پردازد و اشاره کرد: «وقتی یک مجموعه‌دار اثری را خریداری می‌کند، در واقع روی خود هنرمند سرمایه‌گذاری کرده است. او انتظار دارد که هنرمند همچون رودی جاری باشد و مسیر خلاقیتش را با قدرت و استمرار ادامه دهد».
از نگاه احمدی، نسخه‌گذاری صرفا یک راهکار اقتصادی نیست، بلکه پیوندی میان هنرمند و مجموعه‌دار ایجاد می‌کند. تعهد هنرمند به تولید آثار باکیفیت و استمرار در فعالیت حرفه‌ای، انتظارات مجموعه‌داران را برآورده ساخته و جایگاه او را در بازار هنر تثبیت می‌کند.
الگوی استاد پرویز تناولی منحصربهفرد است
این مجسمه‌ساز همچنین به مفهوم یگانگی در هنر اشاره کرد و گفت: «برخی هنرمندان ترجیح می‌دهند اثری خلق کنند که تنها یک نسخه از آن وجود داشته باشد و هیچ‌گاه تکثیر نشود. چنین آثاری به دلیل کمیاب‌بودن، ارزش هنری و اقتصادی بالایی پیدا می‌کنند. این دسته از آثار همچون امضای هنری خالقشان، هویت منحصربهفرد او را به نمایش می‌گذارند و در گذر زمان به نماد ماندگاری و اصالت تبدیل می‌شوند.»
یکی از موارد جالبی که احمدی به آن اشاره می‌کند، تکنیکی است که پرویز تناولی، مجسمه‌ساز برجسته ایرانی، خلق کرده است. احمدی معتقد است: «این تکنیک “تکنیک معکوس” نام دارد که برخلاف مجسمه‌سازی معمولی، ابتدا یک فرم منفی ایجاد می‌شود که درنهایت به فرم مثبت تبدیل می‌شود.
«نکته قابل‌توجه این است که این تکنیک، امکان تولید نسخه‌های متعدد را از بین می‌برد و اثر را به یک اثر منحصربهفرد تبدیل می‌کند که هیچ‌گاه قابل بازتولید نیست. این شیوه نشان می‌دهد که نسخه‌گذاری می‌تواند به شیوه‌های مختلفی انجام شود و هنرمند قادر است با نوآوری، آثار خود را از کپی‌برداری و تکثیر غیرقانونی محافظت کند. هنر هرکس، بی‌همتاست!»
این هنرمند اصفهانی در ادامه بحث، مفهوم نسخه‌گذاری را از چارچوب علمی و فنی فراتر برده و آن را به ابعاد گسترده‌تری از صنعت و زندگی روزمره تعمیم می‌دهد.
او درباره اهمیت این نکته افزود: «نسخه‌گذاری نه‌تنها در علوم و فناوری، بلکه در حوزه‌های متنوعی همچون صنعت مدلینگ، تولید کالاهای لوکس و حتی هنر، جایگاه ویژه‌ای دارد. نسخه‌های محدود از محصولات خاص، فارغ از اینکه در عرصه فناوری، مد یا تولیدات هنری باشند، همواره ارزش‌افزوده‌ای دارند؛ زیرا نشان‌دهنده کیفیت، هویت منحصربهفرد و برتری آن‌ها نسبت به نمونه‌های متداول هستند.»
او در ادامه، این مفهوم را به حوزه انسان‌شناسی پیوند داده و به مقایسه نسخه‌گذاری در هنر و انسان‌ها می‌پردازد. احمدی تأکید کرد: «هر فرد، در حقیقت نسخه‌ای یکتا و بی‌همتا از خود است. او با اشاره به ویژگی‌های زیستی منحصربهفرد مانند اثر انگشت، که حتی در میان دوقلوهای همسان نیز متفاوت است، بر این نکته تأکید می‌کند که مفهوم نسخه‌گذاری نه‌تنها در تولیدات صنعتی و هنری، بلکه در ذات آفرینش انسان نیز نقشی اساسی دارد. این تفاوت‌های ظریف، اگرچه در نگاه نخست نامحسوس به نظر می‌رسند، اما در عین حال بنیان هویت فردی و متمایز بودن هر انسان را شکل می‌دهند.»
حفظ اصالت هنری مهم است
نسخه‌گذاری و شناسنامه‌دار کردن آثار هنری نه‌تنها به حفظ اصالت و ارزش آثار کمک می‌کند، بلکه جایگاه هنرمند را در دنیای هنر تثبیت کرده و از تکثیر و جعل غیرقانونی آثار جلوگیری می‌کند. این فرایند، همانند امضای نویسنده پای کتابش، هویتی منحصربهفرد به هر اثر هنری می‌بخشد و آن را در گذر زمان متمایز و قابل رهگیری می‌سازد.
هنرمندانی مانند مسیح احمدی بر این باورند که نسخه‌گذاری پلی میان بُعد مادی و معنوی هنر است. از یک سو، این فرایند به تثبیت هویت هنری و جایگاه خالق اثر کمک می‌کند و از سوی دیگر، امکان سرمایه‌گذاری و ارزش‌افزایی را برای هنرمندان و مجموعه‌داران فراهم می‌سازد. در این راستا، نوآوری‌هایی مانند تکنیک معکوس پرویز تناولی نشان می‌دهد که نسخه‌گذاری می‌تواند به شیوه‌های گوناگون انجام شود و مانعی مؤثر در برابر تکثیر غیرمجاز آثار هنری باشد.
شناسنامه‌دار شدن آثار تجسمی، اعتباربخشی است
این مفهوم فراتر از دنیای هنر است و در ابعاد گوناگون زندگی، از صنعت و فناوری گرفته تا هویت انسان‌ها، نقشی کلیدی ایفا می‌کند. همان‌گونه که در نظام هستی، هر انسان با ویژگی‌های منحصربهفرد خود آفریده شده است، هنرمندان نیز می‌توانند با نسخه‌گذاری صحیح، اصالت و هویت آثار خود را حفظ کنند.
نسخه‌گذاری نه‌تنها به حفظ ارزش آثار هنری می‌انجامد، بلکه ابزاری برای افزایش سواد بصری جامعه نیز محسوب می‌شود؛ چرا که محدودیت در نسخه، خود به‌تنهایی عاملی برای افزایش ارزش و اعتبار یک اثر هنری است.
بنابراین، شناسنامه‌دار کردن آثار هنری و تعیین نسخه‌های محدود، گامی ضروری در جهت حرفه‌ای‌سازی هنر و پاسداشت تفکر خلاقانه هنرمندان به شمار می‌رود. اقدامی که می‌تواند آینده هنر را، چه در ایران و چه در سطح جهانی، با ارزشی پایدارتر همراه سازد.
