«ارز 4200تومانی تا پایان سال» این تأکید دولت سیزدهم است. بعضی از دولتمردان ارز ترجیحی را عامل رانت و فساد میدانند و بر این باورند که کارت اعتباری یا افزایش مبلغ یارانه جایگزین مناسبی برای ارز ترجیحی در سال آینده است. درمقابل، کمیسیون تلفیق بودجه همچنان مخالف اصلی حذف ارز 4200تومانی است و اعضای کمیسیون، تورم و گرانی بیشازاندازه و کوچکشدن سفره اقشار کمدرآمد را از اصلیترین پیامدهای کناررفتن ارز 4200تومانی از بودجه سال آینده میدانند.
انتشار اخبار مثبت از وین، هیجانهای بازار ارز اصفهان را بالا برد تا بهمنماه یکی از پرنوسانترین ماههای سال برای بازار ارز باشد. دلار هفته گذشته همراه با انتشار اخبار مذاکرات روند ریزشی را شروع کرد و بهسرعت به کانال 27 و 26 هزار تومان رسید. دلالهای خیابان سپه و بازار بزرگ از شرایط فعلی بازار ارز راضی نیستند و از توقف روند نزولی نرخ دلار میگویند؛ برخی از آنها نیز وعده بازگشت دلار به کانال 30 هزار تومان را در سال آینده میدهند؛ بااینحال شواهد و گفته مسئولان از ادامهدار بودن کاهش قیمت ارز در بازار حکایت میکند.
بازار ارز در طول سالهای گذشته به بازاری سودده برای دلالان تبدیل شد. دلالان خیابان سپه هرروز از ساعت 10 صبح تا حوالی شب و حتی نیمهشب از معاملههای ارزی سود زیادی به جیب میزنند. نوسانهای نرخ ارز و اختلاف قیمت خریدوفروش هر دلار سود دلالان را به دنبال دارد. در این میان، ارز مسافرتی فرصت بیسابقهای برای دلالان خیابان سپه مهیا کرد تا با اختلاف قیمت حدود دوهزارتومانی نرخ ارز مسافرتی با بازار آزاد، سود چند روز یا چند ماه معاملههای خود را از یک سهمیه با اجاره کارت ملی به دست آورند؛ ولی بهتازگی دلالی از ارز مسافرتی بهواسطه برنامههای بانک مرکزی برچیده شده است.
اقتصاد ایران در چند سال اخیر، بیشتر از آنکه از بحرانهای اقتصادی ناشی از کرونا، چالشهای منابع و معادن، مباحث محیطزیستی و تصمیمات اقتصادی ضربه خورده باشد، درگیر مباحث سیاسی بوده است. تحریمهای آمریکا و دنبالهروی اروپاییها از تکالیف محوله از سوی آمریکا، باعث شده شرایط اقتصادی ایران پیچیدهتر شود. در نتیجه تحریمها و کاهش شدید صادرات نفت و دیگر کالاهای استراتژیک، منابع ارزی ایران در تنگنا قرار گرفت. وقتی اقتصاد هم با محدودیت عرضه مواجه میشود، باید سمت تقاضا را نیز محدود کرد؛ مسئلهای که با ممنوعیت واردات خودرو نمود پیدا کرد. با این حال همچنان نرخ ارز در ایران نوسان دارد و نمیتوان ارزش ذاتی آن را برآورد کرد.
چند تن از استادان اقتصاد دانشگاه اصفهان در وبینار تخصصی تحلیل سیاستهای چندگانه نرخ ارز در ایران به سیر تحولات ارزی ایران، بررسی نظامهای ارزی و مزایا و معایب هرکدام از آنها و همچنین آثار اقتصادی ارز 4200تومانی پرداختند. پیشنهاد اقتصاددانان در این وبینار برقراری ارز تکنرخی در اقتصاد ایران بود. به زعم آنها در سیستم چندنرخی ارز نمیتوان تورم را کنترل کرد. چندنرخیبودن ارز در ایران طی برهههای مختلف منجر به انحراف منابع و زمینهساز مشکلات متعدد اقتصادی شده است.
مالیات بر ارز، سودهای بادآورده در این بازار را به باد میدهد. مالیاتستانی ابزاری مناسب برای کاهــــــش فعالیتهای سفتهبازانـــــه در بازارهاست. شناسایی فعالیتهای سوداگرانه و وضع مالیات باعث میشود این فعالیتها جذابیت خود را از دست داده و فعالیتهای مولد در کشور رونق بگیرند. بازار ارز یکی از بازارهای موازی تولید است که بهتازگی سازمان امور مالیاتی برای سروساماندادن این بازار عزمش را جزم کرده است.
10، 12 یا 15 مـیـلـیــون ایـرانـــی در کریپتوکارنسی فعالیت میکنند و از این تعداد 62 یا 77 درصد در سال جاری به این حوزه وارد شدهاند. آمارهای دقیقی از میزان مشارکت ایرانیها در بازار رمزارزها وجود ندارد و منابع مختلف از مرکز پژوهشهای مجلس گرفته تا اتاق بازرگانی، هرکدام اعداد و ارقام مختلفی از مشارکت مردم در کریپتو میگویند؛ ولی در تمام این آمارها مشارکت بالاتر از 10میلیون نفر تخمین زده میشود. از این تعداد درصد زیادی برای حفظ ارزش پول رمزارز میخرند و افرادی هم کریپتوکارنسی را شغل ثابت خود میدانند. این افراد احتمالا سرمایهای چند هزار میلیارد تومانی وارد کریپتو کردهاند.
پیشبینی برخی کارشـنـاسان ارزی این است که نتیجهبخش بـودن مذاکرات، بـازارهـای مخـتـلـف را در میانمدت آرام میکند. آنها تخمین میزنند توافقها 20درصد روی نرخ ارز اثرگذار خواهد بود و در کنار آن متولیان باید برای کنترل نرخ تورم، تدابیر اساسی بیندیشند. درواقع اگر مسئله تورم در اقتصاد ایران حلوفصل شود، میتوان به روند کاهشی نرخ ارز نیز امیدوار بود. در هفتههای اخیر دلار در کانال 27 هزار تومانی نوسان اندکی داشته است و به نظر میرسد فعالان بازار ارز منتظر نتیجه رخدادهای پیش رو هستند.
در شرایطی این روزها روی حذف ارز 4200 تومانی تأکید میشود که بهزعم کارشناسان اقتصادی این اقدام شوک تورمی جدیدی به بازارها وارد میکند. اقتصاددانها میگویند اختصاص ارز 4200 تومانی مشکل اصلی نیست، بلکه چگونگی مدیریت این ارز اهمیت دارد. درواقع شیوه مدیریت ارز 4200 تومانی است که اگر بهدرستی صورت گیرد قیمتها را سروسامان میدهد و اگر نادرست باشد زمینهساز فساد میشود.
شرایط اقتصاد ایران قرار است با حذف دلار بهبود پیدا کند. وزیر صمت با صراحت دراینباره سخن گفته و در جمع فعالان اقتصادی بر ضرورت خارجکردن دلار از اقتصاد ایران تأکید کرده است. این اقدام یکی از دیدگاههای احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد، هم هست. کارشناسان میگویند حذف دلار از اقتصاد ایران شدنی نیست. بیش از 50درصد تبادلها با دلار انجام میشود و این تصمیم موجب محدودیت تجارت ایران با کشورهایی میشود که دلار همچنان در اقتصاد آنها قدرتنمایی میکند.
روند بازارها در یک ماه اخیر، نزولی و در جهت اصلاح قیمتها بوده است. اگرچه اوایل مرداد اغلب سرمایهگذاران باور داشتند بازارها به سمت فتح قلههای جدید پیش میروند، اما اکنون شرایط 180درجه تغییر کرده است و فعالان بازارها به دنبال زمان پایان روند اصلاحی هستند. همیشه دلار را به عنوان متغیر اصلی اقتصاد کلان باید بررسی کنیم و قیمت ذاتی آن را مرتب به روز کنیم. بر اساس تئوری برابری قدرت خرید، اقتصاددانان مسیر و قیمت ذاتی دلار را محاسبه میکنند. در سال جاری و با شرایط فعلی تورم کشور حدود 45درصد است و اگر اوضاع بهتر نشود، این آمار بالاتر خواهد رفت.
نوسان قیمت دلار وضعیت اقتصادی را متزلزل کرد؛ تا جایی که شاهد افزایش قیمتها در بازارهای مختلف بودیم. در این شرایط مردم هم بهنوعی بلاتکلیف مانده و خرید را به زمان دیگری موکول کردند یا اینکه برای حفظ داراییهایشان رفتارهای متفاوتی را در پیش گرفتند. در ایران همیشه حساسیت درباره نوسان قیمت ارز وجود داشته و تلاطم نرخ ارز همیشه اثرات روانی مستقیم بر اقتصاد دارد. بالا و پایین شدن نرخ دلار یکی از چالشهای مهم تصمیمگیران اقتصادی، چه در حوزه بخش خصوصی و چه در حوزه بخش دولتی است.