طبق محاسبات من، آمار فوتی‌های اصفهان بر اثر آلودگی هوا از کشتار محمود افغان در اصفهان بیشتر است!» رئیس کمیسیون بهداشت و سلامت شورای شهر اصفهان نیز در آذر 96 با اشاره به نتایج یک تحقیق بین سال‌های 89 تا 93، در گفت‌وگو با جوان آنلاین، گفته بود: «15 درصد مرگ‌و‌میر اصفهانی‌ها مربوط به آلودگی هواست؛ بنابراین نباید اجازه داد این مسئله به یک عرف در اصفهان بدل شود!» آمار گوگردی موجب تعجب معاون اول رئیس‌جمهور شده، اما نشان از عرفی‌بودن مرگ بر اثر آلودگی در اصفهان داشته است!
در حالی‌که دست‌های آلوده بیت‌کوین استخراج می‌کنند، دودش به حلق ایرانی‌ها می‌رود! استفاده از مازوت در نیروگاه‌های کشور تکذیب می‌شود اما وزیر نفت می‌گوید: «چاره‌ای نداریم، کمتر برق مصرف کنید!» سخن‌گوی صنعت برق کشور در 21 دی 99 «استخراج‌کنندگان بیت‌کوین را مقصر افزایش مصرف برق» معرفی می‌کند، یک عضو انجمن بلاکچین به تجارت‌نیوز می‌گوید: «در شرایطی که موانع زیادی برای فعالیت ایرانیان در صنعت استخراج بیت‌کوین وجود دارد، فعالیت سرمایه‌گذار چینی در این زمینه عجیب است!» رئیس سازمان محیط زیست اما در واکنش به خاموشی‌های مکرر در کشور اظهار می‌کند: «در اتاق خوابتان لخت شوید!» ادبیات متشتت شفاهی و عملکرد متناقض مسئولان اصفهان و کشور در مواجهه با بحران، سال‌هاست که نشان از سردرگمی آن‌ها در مدیریت بحران دارد. هر مسئولی توپ را به زمین مسئول دیگر می‌اندازد، با آنکه بودجه مدیریت بحران را به کیسه سازمان خود می‌ریزد و آن را در خوشبینانه‌ترین حالت، اگر ریخت و پاشی در کار نباشد، صرفا تولید اطلاعاتی می‌کند که در مواردی دور از ذهن و غلط و در موارد دیگر عموما غیرکاربردی و غیراجرایی است. نتایج بحرانی مدیریت بحران‌هایی که حتی در همین سال 99 به وجود آمد، گواهی بر این مدعاست! بیماری بروکراسی و تولید آمار طی دهه‌ها باعث شده تا حتی خود مسئولان نیز به هنگام استماع گزارش‌های دیوان‌سالارانه‌ای که به آن‌ها می‌رسد تعجب کنند، یا مانند وزیر نفت، به صراحت بگویند «چاره دیگری نداریم» و عمده تقصیر را برای رد گم‌کردن به گردن مردم بیندازند؛ تو گویی آن‌ها مسئول سیاست ورزی‌ها و سیاست بازی‌هایی که کشور با آن اداره می‌شود، نیستند یا اینکه عمده کارهای کشور را به‌وسیله نظرسنجی از مردم پیش می‌برند!
ریزش روزانه صدها تن گوگرد بر سر اصفهانی‌ها!
عبـاس مــقتــدایی، در گــفت‌وگــو با صاحب نیوز، در 19 دی ماه 92 عنوان کرده بود که «در اواخر دولت دهم نمایندگان اصفهان در جلسه‌ای با حضور رئیس‌جمهور و در نشستی با معاون اول رئیس‌جمهور دغدغه و نگرانی مردم درباره آلودگی هوا را در حالی مطرح کردند که معاون اول رئیس‌جمهور از ریزش روزانه صدها تن گوگرد بر سر شهروندان اصفهان تعجب‌زده شد!» انگار که اسحاق جهانگیری زمانی استاندار اصفهان نبوده و هیئت دولت نیز نمی‌دانسته اصفهان، دومین شهر صنعتی ایران، پرخودروترین شهر کشور و جزو آلوده‌ترین شهرهای ایران به حساب می‌آید. تعجب و بی‌خبری، البته نمونه بدیهی و طبیعی برخورد مسئولان کشور در بالاترین سطوح با بحران‌های زیست‌محیطی است. در حالی‌که ایران، به‌خصوص اصفهان و تهران، دهه‌های متوالی است که درگیر آلودگی‌های زیست‌محیطی نظیر کم‌آبی، فرسایش خاک و مسائلی از این دست است؛ اما مسئولان گمان می‌کنند که فقط با ایراد سخنرانی‌های غرا یا ارائه طرح‌ها و تعریف و تصویب تبصره‌ها و قوانینی که به دلیل تضاد منافع یا تداخل با سیاست‌هایی که کشور با آن اداره می‌شود، آلودگی از آسمان ایران پاک خواهد شد. بیهوده نیست که رئیس کمیسیون محیط زیست شورای اسلامی در یکصدوپنجاهوپنجمین جلسه علنی این شورا گفته بود: «استاندار برای اجرای قانون هوای پاک همت کند!»
حساسیت مردم به اطلاعات نمایشی عود کرده است!
تنها در مورد آلودگی هوا در اصفهان می‌توان گفت شاخص کیفی Air Quality Index که نمایانگر غلظت ترکیبات مختلف آلاینده‌هایی نظیر مونوکسید‌کربن، دی‌اکــسیدگوگرد، ترکیبات نیتروژن‌دار، اوزون و ذرات معلق است، اعدادی ترسناک و حتی در مواردی اشتباه و پرتناقض را نشان می‌دهد و در موارد دیگر، در بعضی از ایستگاه‌های پایش آلودگی هوا، شاخص اکسید گوگرد نشان داده نمی‌شود! مدیر گروه بهداشت محیط معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، در نشست خبری آخرین اخبار کرونا در مرکز بهداشت شماره یک اصفهان در 13 دی ماه 99، ضمن انتقاد از آلودگی شدید هوای اصفهان، با اعلام اینکه از 1/8/99 تا 11/10/99 تنها 16 روز هوای سالم داشته‌ایم و 32 روز نیز برای گروه‌های حساس ناسالم بوده و این روزها رو به افزایش است، گفته بود: «مسئله اصلی اینجاست که شاخص‌هایی که در نمودارها و برنامه‌های پایش آلودگی هوا می‌بینید، فقط ذرات معلق را به شما نشان می‌دهد؛ در حالی که اکسیدهای ازت و گوگرد معلق در هوای استان وجود دارند که اثرات به مراتب بدتری بر بدن اصفهانی‌ها دارند و دیده نمی‌شوند!» این در حالی است که رئیس امور آزمایشگاه‌های حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار اصفهان‌زیبا در 4 شهریور 99، درباره نفس وجود نمایشگرهای آلودگی هوا و خاموشی دو‌سه‌ساله سه تا از آن‌ها در سه میدان احمد آباد، بزرگمهر و دروازه تهران، گفته بود: «طی سنوات گذشته با توجه به اعتباراتی که وجود داشته، این نمایشگرها با هدف نمایش اطلاعات و حساس‌سازی مردم به موضوع آلودگی هوا به عنوان یکی از وظایف سازمان محیط زیست مطرح شد.» او این نمایشگرها را «صرفا نمایش‌دهنده اطلاعات» و نه «سنجشگر» معرفی کرد و به این گمان دامن زد که چه کسانی، چرا و با چه انگیزه‌ای می‌خواهند از دسترسی مردم به اطلاعاتی که مستقیما با جان آن‌ها در ارتباط است، جلوگیری کنند؟! بابک صادقیان استدلال کرده بود: «این نمایشگرها در طول شبانه‌روز و در طول سال، اطلاعات کیفی هوای شهر را جمع آوری می‌کنند و حالا ممکن است هر‌از‌گاهی به دلایل فنی از مدار خارج شوند!» او افزوده بود: «تعداد کسانی که از این تابلوها استفاده می‌کردند به مراتب بسیار کمتر از کسانی است که از اپلیکیشن یا از سایت در سراسر استان یا کشور استفاده می‌کردند». حالا این «حساس‌سازی مردم به موضوع آلودگی هوا» سوای آنکه در کنار کرونا بسیاری را خانه‌نشین و بسیاری دیگر را روانه بیمارستان‌ها کرده است، موجب هوشیاری برخی دیگر از شهروندان نیز شده است.
توطئه اعتبارات علیه هوای اصفهان پایدار است
به تازگی تصویری از یکی از این ایستگاه‌ها در 4 صبح دی ماه 99 درفضای مجازی منتشر شده که شاخص هوای ورزشگاه میثاق را به جای عدد 164 که آلاینده مسئول ایستگاه است، شاخص 14 برای ایستگاه ارائه داده و ایستگاه از وضعیت ناسالم، به رنگ سبز یا هوای پاک تغییر یافته است! مدیران استان نیز در مصاحبه‌هایی (معمولا در زمانی که اعداد بالا بوده است) به این اشکالات اشاره داشته‌اند. خبرنگار اصفهان زیبا در رجوع به پایگاه اطلاع رسانی محیط زیست اصفهان، پارما، دریافته است که جدول کیفیت هوای اصفهان در 4دی، هیچ عددی را برای ورزشگاه میثاق به ثبت نرسانده، اما در نمودار وضعیت کیفی هوای شهر اصفهان در همین روز، این شاخص زرد‌رنگ، با عدد 64 به ثبت رسیده است. بنابراین مشخص نیست این اختلاف صدتایی بر تابلو و در شاخص، در حالی‌که در جدول نیز چیزی به ثبت نرسیده، ناشی از چیست. چنین مسائلی البته در سال‌های گذشته نیز وجود داشته است؛ چنانکه چندسالی است مردم اصفهان به کارکرد ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوای اصفهان ظنین هستند و در گزارش‌های متعدد مردمی که به دست رسانه‌ها رسیده یا در فضای مجازی دست به دست می‌چرخد، بر این موضوع تأکید شده است. اصفهان‌زیبا نیز طی پیگیری‌های متعدد خود در گذشته به این ظنِ مردمی پرداخت؛ زیرا علاوه بر خاموشی کامل ایستگاه‌های یاد شده، برخی شایعات، حکایت از آن داشتند که این دستگاه‌ها به عمد خراب شده‌اند! معاون فنی اداره کل محیط‌زیست استان اصفهان در واکنش به این شایعه، در 21 آذر 97 و در گفت‌وگو با خبرگزاری ایمنا، اعلام کرده بود «خاموشی برخی از تابلوهای نمایشگر میزان آلایندگی هوا در میادین شهر به دلیل کمبود اعتبارات است و شایعات مبنی بر خرابی عمدی ایستگاه‌های پایش آلودگی هوا صحت ندارند.» اکنون دو سال از این مصاحبه گذشته و این ایستگاه‌ها روشن نشده و این سؤال را در اذهان عمومی اصفهان ایجاد کرده که آیا واقعا این دستگاه‌ها خراب هستند؟ نکته جالب نیز اینجاست که این دستگاه‌ها، در پررفت‌و‌آمدترین میادین اصفهان که همواره غلظت آلودگی در آن‌ها بسیار بالاست، قرار داشته و البته خراب شده‌اند! خبرنگار اصفهان زیبا در گفت‌وگوی شهریورماهی خود با رئیس امور آزمایشگاه‌های حفاظت محیط زیست استان اصفهان دریافت که «مشکل کمبود اعتبار همچنان پایدار است» و توطئه اعتبارات علیه هوای ناپایدار اصفهان، برقرار! دکتر بابک صادقیان در این باره گفته بود: «موضوع نمایشگرها در سال‌های قبل هم توسط رسانه‌ها مطرح شده است.» این نشان می‌دهد که به رغم پیگیری رسانه‌ها، مشکل به جای خود باقی است و مشخص نیست، بودجه‌ای که باید صرف حفاظت از جان مردم از طریق گردش آزاد اطلاعات شود، سر از کجا در می‌آورد!
فشار مازوت بر محیط زیست آشکار شده
یکی از مخاطبان اصفهان‌زیبا، در واکنش به این گزارش، نوشته بود: «جالب اینجاست که آقای حشمتی (مدیر کل محترم محیط زیست)، علت رتبه اول اصفهان در کشور از نظر آلودگی هوا را در این روزهای پایان پاییز و ابتدای زمستان (که این متن نوشته می‌شود) باز هم کمبود اعتبارات می‌خوانند! چرا این «کمبود اعتبارات» فقط برای اصفهان و مقارن با آغاز مدیریت ایشان شروع شده؟! آیا علت احتمالا این نیست که سه سال است در صنایع و نیروگاه‌ها از «مازوت» به جای گاز طبیعی استفاده می‌شود؟! یا این را به ذهن نمی‌آورد که دریافت عوارض آلودگی از سوی اداره کل محیط زیست، در عمل اثر معکوس داشته و حق السکوتی مشخصا برای عدم راه‌اندازی مجدد این تابلوها شده؟!» سؤالی که به نظر می‌رسد باید از سوی این سازمان جهت تنویر افکار عمومی پاسخ داده شود. اصفهان زیبا، نسبت به وجود یا نبود مازوت در هوای اصفهان و استفاده از آن در نیروگاه‌های برق اصفهان نیز واکنش نشان داده و طی گزارشی در 17 دی ماه 99 به این مسئله پرداخته بود، اما تماس‌های خبرنگار این روزنامه با محیط‌زیست برای اطلاع از جزئیات این موضوع بی‌فایده بود؛ چراکه به گفته آن‌ها «پرونده مازوت در اصفهان بسته شده و نیازی به بازکردن مجدد آن نیست.» مدیر کل محیط زیست استان اما در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود: «هرچند در این مدت برای استفاده از سوخت مازوت به شدت تحت فشار بوده‌ایم، اما تا کنون از این سوخت استفاده نشده است.» او دلیلی بر اثبات این مدعا ارائه نکرده و نگفته است که از جانب کدام ارگان یا ارگان‌ها و به چه دلیل تحت فشار بوده است؛ چرا این فشارها بنا به اظهارات صریح وزیر نفت در مورد استفاده از مازوت در تهران و برخی دیگر شهرها کارساز بوده و در اصفهان، نه!
در اصفهان صددرصد از مازوت استفاده می‌شود!
پیگیری‌های خبرنگار اصفهان‌زیبا در گزارش «به دنبال مازوت در اصفهان» نشان از یک بام و دو هوای استفاده از مازوت در اصفهان دارد. از یک سو محمد درویش، رئیس کمیته محیط‌زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو، درباره احتمال استفاده از سوخت مازوت در اصفهان، به اصفهان‌زیبا گفته است: «بررسی ترکیبات گوگردی و نسبت سولفور و گوگرد در هوا نشان می‌دهد که آیا در این کلان‌شهر از مازوت استفاده می‌شود یا خیر. درواقع افزایش این ترکیبات نشان‌دهنده استفاده از مازوت است؛ همان‌طور که داده‌های شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نشان می‌دهد که غلظت آلاینده دی‌اکسید گوگرد، که ارتباط مستقیمی با مصرف مازوت در نیروگاه‌ها و صنایع دارد، طی دو ماه اخیر در ایستگاه‌های واقع در جنوب غرب و جنوب تهران افزایش یافته است. بنابراین و با توجه به استقرار صنایع بزرگ در اصفهان، می‌توان گفت که در این کلان‌شهر، صددرصد از مازوت استفاده می‌شود.» از سوی دیگر، منصور شیشه فروش، مدیرکل مدیریت بحران اصفهان، اظهار کرده است: «امسال، هیچ گزارشی از سوی محیط‌زیست مبنی بر استفاده از مازوت در نیروگاه‌های اصفهان به مدیریت بحران اعلام نشده است. علاوه بر این، طی بازدیدی که تیم‌های نظارتی از این نیروگاه‌ها داشتند، مشخص شد که هیچ تخلفی صورت نگرفته و شیرهای مازوت فک پلمب نشده‌اند.» این ادعا در حالی مطرح می‌شود که گویا هیچ رسانه‌ای در این بازدید، هیئت بازدید‌کننده را همراهی نکرده است. سیمین باقری، کارشناس‌ارشد بخش تحقیقات اداره‌کل هواشناسی نیز در گزارش یاد‌شده مدعی شده است که «با توجه به اطلاعات دستگاه سنجش آلودگی هوا، ذرات 5/2PM و NOx در پاییز و زمستان افزایش پیدا می‌کنند و ترکیبات گوگردی هم که در فصل تابستان چند روزی افزایش داشتند، تا به الان مسئله‌ساز نشده‌اند!» اینجا این سؤال پیش می‌آید که اول: پس این همه آلودگی از کجا می‌آید؟ دوم: آیا می‌توان تنها به اطلاعات دستگاه‌هایی که گاهی به دلیل مشکلات فنی از مدار خارج می‌شوند، اعتماد کرد؟! سوم: آیا این ادعا، با اظهارات رئیس کمیته محیط‌زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو در تضاد نیست؟ و چهارم: آیا اصفهان که دومین شهر صنعتی ایران است، دارای شرایط ویژه آلایندگی اولین شهر صنعتی ایران که در آن مازوت می‌سوزانند، قرار ندارد؟!
اراده لازم برای اجرای قانون هوای پاک وجود ندارد
حالا پس از سال‌ها مخفی کاری، هزینه کرد و تحمل و تحمیل ضرر به جان و مال مردم و محیط زیست استان، به نظر می‌رسد که ارائه آمار و ارقام حتی صحیح و تحریف نشده و متهم‌کردن این و آن به تأثیرگذاری بر شدت آلودگی هوا، دردی را دوا نکند؛ زیرا هم‌اکنون بیش از آنکه نیازمند آسیب‌شناسی باشیم، محتاج ارائه راهکارهای علمی و عملی، با پشتوانه کار تخصصی و اجرایی باشیم. کورش محمدی، رئیس کمیسیون اجتماعی و محیط زیست شورای اسلامی شهر اصفهان، در یکصدوپنجاهوپنجمین جلسه علنی شورای اسلامی در 21 دی 99، با بیان اینکه مدیرکل سازمان بازرسی استان تأکید کرده که «دستگاه‌ها وظایف خود را در قبال اجرای قانون آلودگی هوا که جامع بوده و امتحان خود را پس داده است انجام دهند» تصریح کرده است: «در اصفهان اراده لازم برای اجرای این قانون وجود ندارد یا اگر وجود داشته کافی نیست، بنابراین باید اقداماتی از جمله جمع‌آوری کارگاه‌های ریخته‌گری که در محدوده شهر به تعداد زیادی وجود دارد، سریع‌تر انجام شود.»
از سوی دیگر، بنا به مصاحبه مقتدایی، مردم اصفهان در همان هشت سال پیش هم از شدت آلودگی هوا گلایه جدی داشته‌اند. به گفته او: «مردم اصفهان اکنون با این سؤال که چرا باید سلامت مردم به خطر افتد، کدام ارگان، نهاد یا دستگاه باید از جان مردم حفاظت کند، چه کسی در این زمینه مقصر است، واگر امروز اقدام مؤثری انجام نشود، سال‌های آینده چه وضعیت وحشتناکی برای اصفهان پدید خواهد آمد، مواجه‌اند و خواستار پاسخ به آن هستند.» پاسخی که هشت سال پس از این نیز، در گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه اصفهان در 22 دی 99 با حضور ایرج حشمتی، مدیر کل حفاظت محیط زیست، بهنام ابراهیمی، مدیر واحد پژوهش و بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی و قباد نوری، مشاور اجرایی سازمان صمت استان با موضوع «نقش پررنگ صنعت در آلودگی هوای اصفهان» داده نشد و همه چیز در آن به توضیح واضحات، دفاع تلویحی از ادامه فعالیت صنایع و ارزش افزوده به دلیل استقرار صنایع و مساکن مردم در 50 کیلومتری شهر، بدون ارائه راهکاری مؤثر و شدنی گذشت. البته مشاور اجرایی سازمان صمت استان «استفاده از فناوری نوین، صنایع پاک و اتوماسیون را به عنوان راهکار کاهش آلایندگی عنوان کرد» که به نظر می‌رسد نیازمند سرمایه ارزی کلان و فوری، سال‌ها وقت، نقشه راهی معین و همکاری همه‌جانبه بین‌بخشی باشد که در شرایط فعلی کشور، دور از ذهن به نظر می‌رسد و ممکن است به عمر کسانی که در حال تنفس مازوت هستند، قد ندهد! با این حال، عباس مقتدایی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی، رساندن مطالبات مردم به گوش مقامات بالاتر کشور را یکی از رسالت‌های خطیر نمایندگان مجلس عنوان کرده و گفته بود: «تاکنون نمایندگان به این وظیفه خود عمل کرده‌اند»
ریه‌هایمان سوراخ شده است
به قول یکی از کارتونیست‌های اصفهان: «لوله تدبیرتان را بگیرید آن‌سوتر، ریه‌هایمان سوراخ شده است!» در طول همه سال‌هایی که اصفهان درگیر آلودگی هوا بوده است، چه بسیار مصاحبه، مصالحه، تحلیل کارشناسی، تخصیص بودجه، منشأیابی و حتی راهکار ارائه شده اما معلوم نیست که چرا چاره‌ای برای این هوای قاراشمیش اندیشیده نمی‌شود! بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که قضیه از هفت حالت خارج نیست: یا نان عده‌ای در گروِ آلودگی هرچه بیشتر هواست، یا مدیران غیرمتخصص بر مصدر امور نشسته‌اند، یا بودجه‌ها به اشتباه در جای دیگر هزینه می‌شود یا دانش کارشناسی و همت اجرایی در این زمینه وجود ندارد، یا مردم اصفهان و ایران قربانی نبود روابط تجاری مناسب بین‌المللی برای فروش مازوتی که کسی نمی‌خرد و این سؤال را ایجاد می‌کند که چرا باید تولید و استفاده شود هستند؛ یا ارزش 30هزار دلاری هر بیت‌کوین از جان هر انسان ایرانی بیشتر است، یا اینکه توان مدیریت این آش در هم جوش از کف مدیران در رفته و اوضاع به حال خود رها شده است. به نظر می‌رسد وضعیت کنونی، معجونی از موارد بالا باشد که روزبه روز به غلظت آن افزوده می‌شود؛ اما نباید فراموش کرد که: هوای پاک، مانند واکسن استاندارد کرونا حق هر ایرانی است، لطفا به حقوق شهروندی احترام بگذارید!
