به گزارش اصفهان زیبا؛ «حفاظت از شأن و شخصیت تاریخی اصفهان را اصل قرار داده‌ایم و با کشف 700 نقطه و نشانه‌گذاری شماری از مهم‌ترین نقاط تاریخی شهر، به‌زودی تصویری از کالبد و شخصیت شهر تاریخی اصفهان را به نمایش می‌گذاریم»؛ این جملات، جان کلام گفت‌وگوی ما با محمدعلی ایزدخواستی، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان بود که دیروز ظهر در شاه‌نشین خانه تاریخی کدخدا در خیابان ابن‌سینای اصفهان انجام شد.
یکی از پروژه‌های تازه سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان که به‌زودی اجرا خواهد شد، پروژه نشانه‌گذاری نقاط تاریخی اصفهان است؛ طرحی که به تعبیر مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی، در راستای حفاظت از شهر تاریخی اصفهان و خواناسازی روایت‌هایی از شخصیت این شهر حرکت می‌کند و تصویر اصیل و البته نویی از این شهر را برای شهروندان و گردشگران به نمایش می‌گذارد. محمدعلی ایزدخواستی در گفت‌وگوی اختصاصی با «اصفهان‌زیبا»، مختصات و کارکردهای این پروژه را تشریح کرد.
حفاظت؛ هم از کالبد اصفهان هم از شخصیت شهر
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان در این گفت‌وگو بیان کرد: «وقتی در مورد اصفهان صحبت می‌کنیم، باید متوجه شأنیت این شهر هم باشیم؛ شأنیت منحصربه‌فردی که نام اصفهان را در زمره معدود شهرهایی در جهان قرار می‌دهد و همین نکته هم باعث شده ما هم در سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان و در کنار دیگر نهادها در مسیر حفاظت از شهر تاریخی اصفهان حرکت کنیم. البته هر شهروند اصفهانی دغدغه‌مند هم همین جایگاه را برای حفاظت از اصفهان با تمام شأنیتی که در طول هزاران سال شکل گرفته، دارد.»
محمدعلی ایزدخواستی افزود: «تلاشی که سازمان نوسازی و بهسازی اصفهان طی ده‌ها سال داشته، حفاظت از کالبد اصفهان بوده و در این راه هم قدم‌های بزرگی برداشته اما امروز می‌خواهیم در مورد یکی دیگر از جنبه‌های حفاظتی فعالیت‌های سازمان نوسازی صحبت کنیم که در یک سال اخیر به وجود آمده و با حفاظت صرفا کالبدی از اصفهان تفاوت دارد. موضوعی که از آن با عنوان تلاش برای حفاظت از شأنیت اصفهان به شیوه خاص صحبت می‌کنیم.»
بازنمایی 700 نقطه پرروایت از شهر تاریخی اصفهان
او تصریح کرد: «پرداختن به شخصیت تاریخی اصفهان بر مبنای روایت‌های فراموش‌شده را در دستور کار قرار داده‌ایم. قصه از اینجا شروع شد که وقتی نقشه‌های تاریخی اصفهان را بررسی می‌کردیم، بناهای تاریخی متعددی در شهر اصفهان می‌دیدیم یا جایگاه‌های متعددی در کالبد اصفهان وجود داشتند که دیگر هیچ نقشی از آن‌ها باقی نمانده است».
ایزدخواستی از باغ‌های بزرگی که اصفهان را به قامت یک «باغ‌شهر» درآورده بودند و عمارت‌هایی که صورت افسانه‌ای اصفهان را شکل می‌دادند، گفت و تأکید کرد: «همه این جا‌ها طی قرون اخیر بنا به مسائلی از بین رفتند و امروز دیگر وجود ندارند. اما از یک سال و نیم پیش در سازمان نوسازی و بهسازی پروژه‌ای را آغاز کردیم که طی آن مصاحبه‌های گسترده‌ای با اصفهان‌شناسان و کسانی که نسبت به شأنیت اصفهان آگاه بودند انجام دادیم، منابع تاریخی متعدد را بررسی کردیم و این روایات و نقاط را با نقشه‌های تاریخی اصفهان تطبیق دادیم تا بتوانیم نقاط واقعی و دقیق را شناسایی کنیم. نتیجه این مطالعات پیدا کردن بیش از 700 نقطه بود که در گذشته این شهر وجود داشته‌اند اما امروز هیچ عصری از کالبدشان باقی نمانده است.»
زبان گویای نقاط فراموش‌شده اصفهان
ایزدخواستی با تأکید بر اینکه بازنمایی نقاط فراموش‌شده هم به خوانایی شهر تاریخی کمک می‌کند و هم اقدامی است در راستای هویدا کردن شخصیت واقعی اصفهان، بیان کرد: «سازمان وظیفه خودش می‌داند که برای حفاظت از شخصیت اصفهان، آنچه در جغرافیای شهر وجود داشته و امروز نیست بازنمایی و معرفی کند. پس، قدم اول پیدا کردن و جانمایی صحیح این نقاطی است که از شهر پاک شده‌اند. قدم دوم، دستیابی به روایات و قصه‌های این نقاط است و قدم سوم اینکه مشخص کنیم در حافظه تاریخی شهر چه جایگاه و نقشی داشته‌اند.»
او با تأیید این نکته که شماری از 700 نقطه یافت‌شده، تأیید شده‌اند، خبر داد: «در این پروژه قرار است بیان روایی 110 نقطه پاک‌شده را در اصفهان امروز متبلور کنیم. این اقدام باعث می‌شود نگاه متفاوتی به اصفهان رقم بخورد. مثلا وقتی بدانیم چه کاروانسراها، باغ‌ها، گرمابه‌ها و مدارس و خانه‌هایی بوده‌اند و چه مشاهیری در آن‌ها زندگی می‌کرده‌اند، شهر به شکل دیگری در ذهن شهروندان و گردشگران تصویر می‌شود. در اصل، اصفهان به شهری تبدیل می‌شود که بسیاری از نقاط فراموش‌شده‌اش زبان باز می‌کنند.»
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان با تأکید بر اینکه این کهکشان روایتی که برای شهر ایجاد می‌شود مسئله شهر اصفهان را متمایز می‌کند، ادامه داد: «بنابراین تصویر جدیدی به وجود می‌آید که مکمل شخصیت ارزشمند و متعالی اصفهان است. دقیق‌سازی این نقاط و طراحی نشانه برای هرکدام در آتلیه و مجموعه‌های معماری این سازمان در حال انجام است و دست یاری هم به سمت هنرمندان و طراحان دراز می‌کنیم تا خلق و طراحی نشانه‌ها به نحو احسن انجام شوند و اثر جدیدی که نمایانگر نقاط فراموش‌شده و بازگوکننده روایت آن‌ها هستند، بر روی سطح زمین متبلور شود.»
اصفهان هم حفاظت کالبدی می‌خواهد، هم حفاظت اجتماعی!
به گفته ایزدخواستی بسیاری از این نقاط فراموش‌شده در بافت تاریخی شهر و در نقطه مرکزی شهر قدیم متبلور می‌شوند و با احیای نشانه‌هایشان، در بافت‌های تاریخی فراموش‌شده شهر نقاطی ایجاد می‌شود که هم جاذبه گردشگری می‌شوند و هم‌خوانایی بافت تاریخی را در پی دارد؛ هم مردمی که در این بافت زندگی می‌کنند متوجه می‌شوند که چه نقاط ارزشمندی در پیرامون و همسایگی‌شان وجود داشته و گردشگران بهره بیشتری از بافت تاریخی می‌برند. از همه مهم‌تر، این اتفاق به خواناسازی و رونق و سرزندگی بافت تاریخی اصفهان کمک می‌کند.
او اضافه کرد: «در کنار حفاظت‌های کالبدی و مرمت‌هایی که توسط سازمان در بناها و بافت‌ها انجام می‌شود، تصمیم گرفتیم به این موضوع هم وارد شویم و حفاظت اجتماعی را در کنار حفاظت کالبدی داشته باشیم. به‌عبارت‌دیگر، خواناسازی شهر بر اساس نقاط فراموش‌شده، قدمی برای توسعه حفاظت اجتماعی شهر اصفهان است.»
به روایت او، از رهگذر چنین اقدامی، شهروندان نسبت به شهر آگاه می‌شوند و اصفهان را بهتر می‌شناسند و خودشان آرام‌آرام به مهم‌ترین حافظان بافت و شهر تاریخی تبدیل می‌شوند.
رونمایی از شهر نامرئی
از مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان خواستم چند مورد از نقاط یافته شده در تحقیقات را معرفی کند. او در پاسخ تصریح کرد: «چندین آسیاب در کنار مادی‌ها و انهار اصفهان پیدا و جانمایی شدند که نشان‌دهنده این نکته هستند که یک جریان اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی قوی هم در آن مناطق وجود داشته اما دیگر امروز خبری از هیاهوی دیروز نیست؛ بنابراین اگر نشانه‌ای خلق کنیم که مردم متوجه شوند در چنین نقاطی آسیاب‌ها وجود داشته‌اند و کوچه‌های چرخاب هم نامشان را از همین موضوع می‌گیرند و روایت‌هایشان را هم احصا کنیم، قدم مهمی در راستای ارائه تصویر جدید و عمیق از اصفهان برداشته‌ایم.»
به گفته او، شماری از بازارها، مدارس، مساجد، حمام‌ها و… در این مجموعه نقاط کشف‌شده، وجود دارند که بازنمایی و تجمیع روایت‌هایشان قصه‌هایی را به وجود می‌آورد که به خلق ابرروایت اصفهان می‌انجامد و مخصوصا در کنار کالبدی حداقلی، با نشانه‌گذاری دقیق، کارکردهای مختلفی را برای شهر اصفهان خواهند داشت. برای مثال، وقتی نشانه‌گذاری باغات اصفهان به اتمام برسد، تصویری از «باغ‌شهر اصفهان» مرئی خواهد شد که شاید تا پیش از این دست‌کم برای شهروندان و گردشگران عادی ناپیدا بوده است. جان کلام اینکه با نشانه‌گذاری این نقاط تصویر شفاف‌تری از نظام فلسفی و زیست تاریخی شهر اصفهان پدیدار خواهد شد.
