گره تحریم‌ها بر تاروپود فرش دست‌باف

صادرات  فرش دست‌باف ایرانی در سال 99 به کمترین میزان خود رسید؛ ولی صادرات این کالا در دو ماه ابتدای سال 1400  نسبت به مدت مشابه سال گذشته 84درصد رشد داشته است و فعالان این صنف امید دارند پس از گذشت دو دهه بار دیگر رونق به این بازار برگردد؛ چراکه «سالی که نکوست از بهارش پیداست!»

رشد 84درصدی در عرض دو ماه

صادرات فرش دست‌باف در سال 99 کاهش چشمگیری یافت؛ ولی وضعیت صـادرات ایـن کـالا در ســال جـــاری تاحدودی بهتر شده است و بررسی آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران نشان می دهد صادرات فرش دست‌باف در دو ماه اول سال 1400 نسبت به مدت مشابه سال قبل به لحاظ ارزشی به میزان 84.6درصد و به لحاظ وزنی 275درصد رشد داشته است. براین اساس، در فروردین و اردیبهشت سال جاری 366.9  تن فرش دست‌باف ایرانی به ارزش 4.8 میلیون دلار صادر شد، در مقابل مجموع صادرات فرش دست‌بافت در فروردین و اردیبهشت سال 99 به حدود 97.8 تن به ارزش 2.6 میلیون دلار می رسد. بنابراین صادرات فرش دست‌باف در دو ماه ابتدایی سال جاری نسبت به سال گذشته 84درصد افزایش یافته است.

صادرات چه بود، چه شد؟

رشـــد 84درصـــدی صـــادرات فـــــرش دست‌باف شاید مناسب به نظر برسد؛ ولی مقایسه میزان صادرات فرش از دهه 70 تاکنون از کاهش بیش از حد صادرات این کالای محبوب ایرانی حکایت دارد. سال 70 تا 73 دوره طلایی صادرات فرش دست‌باف ایرانی محسوب می شود؛ زیرا میزان صادرات فرش در این سال‌ها بیش از هزار میلیون دلار بود. بررسی آمار صادرات فرش در این سال‌ها نشان می‌دهد سال 70 نزدیک به ۱۱۱۷میلیون دلار فرش دست‌باف صادر شده است که این میزان در سال 71 کاهش یافت و به حدود ۱۰۳۱ میلیون دلار رسید. ولی در جهشی یک‌ساله میزان صادرات فرش دست‌بافت در سال 72 با افزایش 300 میلیون دلاری به ۱۳۸۳ میلیون دلار رسید. درنهایت سال 73 به سال طلایی صادرات فرش دست‌باف ایرانی معروف شد. در طول 12 ماه سال 73 حدود  ۱۶۷۴ دلار فرش روانه بازارهای جهانی شد. ولی صادرات فرش دست‌باف طبق جدول زیر از سال 74 تا 78 روند نزولی پیدا کرد:
درکل صادرات فرش دست‌باف در دهه 70 به اوج خود رسید و برآوردها از فروش نزدیک به یک میلیارد دلار فرش در این دهه حکایت می‌کند. از اواخر دهه 70 روزهای خوش صادرات فرش دست‌باف ایرانی به پایان رسید و در طول دهه 80 نیز تعداد کمی فرش دست‌باف به خریداران خارجی فروخته شد. صادرات فرش دسـت‌باف در سال‌های 84 تا 86 با اجرایی‌شدن برجام و رفع بخشی از تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، بار دیـگـر بهبود یافت. بر این اساس، ۲۹۰ میلیون دلار فرش دست‌باف در سـال 94 صادر شد که این رقم در سال 96 به 426 میلـیـون دلار افـزایـش یافت. سال‌ 97 تا 99 نیز سال‌های خوبی برای صنعت تولید و صادرات فرش دست‌باف نبود  و در سال 97 تنها 238 میلیون دلار فرش به بازارهای جهانی صادر شد. ارزش فرش‌های صادراتی در سال 98 با کاهش بی‌سابقه به 69 میلیون دلار رسید. درنهایت سال 99 ضعیف‌ترین سال صادرات فرش در 42 سال اخیر بود و سال گذشته فقط 67 میلیون دلار فرش دست‌باف به کشورهای مختلف صادر شد.

چرا صادرات فرش کم شد؟

کاهش صادرات فرش دست‌باف دلایل متعددی دارد که  تحریم‌ها و مشکلات رفع تعهد ارزی را باید از اصلی‌ترین دلایل عنوان کرد. طبق نتایج حاصل از بررسی بازار جهانی فرش دست‌باف، ژاپن، امارات متحده عربی، لبنان و کشورهای اروپایی مانند آلمان، انگلیس و فرانسه مشتریان اصلی فرش ایرانی بودند؛ ولی بسیاری از این کشورها به سبب تحریم‌ها از خرید کالای ایرانی خودداری می‌کنند. همچنین شیوع ویروس کرونا و محدودیت‌های صادرات و واردات یکی دیگر از دلایل کاهش صادرات فرش دست‌باف ایرانی بـه‌ویــژه در سال 99 مـحـسـوب می‌شود. درکل بلایی بی‌سابقه بر سر بازار جهانی فرش دست‌باف ایرانی از دهه 80 تاکنون آمده است و درصورت تداوم تحریم‌ها وضعیت صادرات این کالا بهبود نخواهد یافت.