گزسازان اصفهان شیرین‌کام می‌شوند؟

 به واسطه کم‌رنگ‌شدن حضور توریست‌ها در اصفهان، فروش گز نیز افت کرده است. در کنار آن کم‌شدن برگزاری مراسم‌ها نیز تقاضا را برای خرید گز کاهشی کرده است تا جایی که اواخر سال گذشته رئیس اتحادیه صنف شیرینی و گز اصفهان به رسانه‌های اصفهان گفت: تقاضای شیرینی و گز در بازار حدود 80درصد کمتر از سال 98 شده است و دلیل آن‌هم به کاهش برگزاری مراسم مختلف ارتباط دارد. حسن شریفی اوایل سال جاری در مصاحبه‌ای با خبرگزاری بازار اعلام کرده است که «کاهش 80درصدی تولید و فروش گز و شیرینی بسیاری از واحدها را تعطیل کرده است.» برای اطلاع از اینکه چند واحد تولید گز در اصفهان تعطیل یا نیمه‌فعال شده‌اند اصفهان‌زیبا با رئیس اتحادیه صنف شیرینی و گز اصفهان تماس تلفنی داشت. شریفی اما درخواست مصاحبه را نپذیرفت و گفت «بنابر درخواست اتاق اصناف اصفهان، مجاز به مصاحبه با رسانه‌ها نیستیم.»
گزسازی از مشاغل فصلی است که به گفته فعالان این صنعت در نیمه دوم سال و هم‌زمان با سرد شدن هوا رونقش بیشتر می‌شود و با آغاز فصل گرم سال فعالیت کارگاه‌های تولیدی کاهش یافته و تولید هم افت می‌کند؛ بنابراین فصلی‌بودن این صنعت روی میزان تولید محصولات تأثیرگذار است. بااین‌حال، اصلی‌ترین چالش‌های این صنعتگران به حال‌وروز شرایط اقتصادی گره خورده است. تولیدکنندگان گز اصفهان برای رونق‌گرفتن تولید گز و افزایش صادراتشان مطالباتی دارند.  جواد کرمانی، تولیدکننده گز کرمانی در اصفهان، نوسان قیمت مواد اولیه را یکی از اصلی‌ترین مشکلات صنعتگران گز می‌داند. او به اصفهان‌زیبا می‌گوید: روغن، گلوکز، شکر، تخم‌مرغ، گلاب، پسته و بادام از جمله مواد اولیه پرکاربرد برای تولید گز هستند که اگر قیمت این مواد اولیه ثبات داشته باشد تولید گز رونق پیدا می‌کند؛ ولی زمانی که به طور مداوم نرخ مواد اولیه تغییر می‌کند، هم روی میزان تولید تأثیرگذار است، هم روی فروش داخلی و هم روی صادرات گز اصفهان.
کرمانی ادامه می‌دهد: قیمت گلوکز سال گذشته 8 هزار تومان بوده و امسال به 18 هزار تومان رسیده است، در این شرایط برای تولیدکنندگان سخت است که میزان تولید را افزایش دهند. در برهه‌ای از زمان روغن در اصفهان کمیاب شد و مشکلاتی را ایجاد کرد؛ ضمن اینکه قیمت پسته و بادام نیز ثابت نیست و تولیدکنندگان به خاطر افزایش قیمت دلار، صادرات پسته و بادام برایشان به‌صرفه‌تر است؛ بنابراین شاهد نوسان قیمت پسته و بادام که از مواد اولیه پرکاربرد در گزسازی هستند نیز بوده‌ایم. به‌زعم این تولیدکننده گز، تغییر قیمت‌ها در بسته‌بندی گز اصفهان نیز نمود پیدا کرده است به‌گونه‌ای که پارسال تولیدکنندگان کارتن را با نرخ 7 هزار تومان می‌خریدند و امسال قیمت کارتن به 22 هزار تومان رسیده است.
کرمانی می‌افزاید: صادرکنندگان خواستار این هستند که گز را با قیمت ثابتی خریداری کنند؛ به‌عنوان‌مثال اگر الان گز را با یک نرخ مشخص صادر کنیم و شش ماه بعد قیمت گز افزایش داشته باشد و تغییر کند صادرکنندگان اعتماد خود را از دست می‌دهند و زیر بار افزایش قیمت نمی‌روند، علاوه بر آن، در بازار داخلی مردم قدرت خرید ندارند و تغییر قیمت‌ها روی فروش داخلی نیز تأثیر می‌گذارد.
او تصریح می‌کند: هم‌زمان با شیوع کرونا مسافرت‌ها کاهش یافت و حضور توریست‌ها در اصفهان کمتر شد که این عامل نیز روی فروش گز تأثیرگذار بوده است. در شرایط کنونی میزان تولید گز کاهش یافته و روند صادرات گز به دلیل نوسان قیمت مواد اولیه کمتر شده است.
گز با نام اصفهان در هم پیوسته ویکی از معروف‌ترین سوغات نصف‌جهان ‌همین شیرینی سنتی خوش‌طعم است. در واقع 90درصد گز کشور در استان اصفهان تولید می‌شود. آمار متفاوتی در خصوص تعداد کارگاه‌های تولید گز در اصفهان اعلام می‌شود. بر اساس آماری که در سال 95 اعلام شده است 400 واحد تولیدکننده گز و هزار و 200 واحد تولید گز و شیرینی در اصفهان فعال‌اند که 650 هزار تن گز تولید می‌کنند. سال جاری نیز بر اساس آماری که از سوی رئیس اتحادیه صنف شیرینی و گز اصفهان بیان شده است دو هزار و 400 واحد تولید گز و شیرینی در اصفهان وجود دارد که از این تعداد هزار و 200 واحد در شهرستان اصفهان فعال هستند. بااین‌حال، به گفته عضو هیئت‌مدیره شرکت گز سکه، بسیاری از آمارهای این صنعت قابل‌اتکا نیست؛ ولی برآوردهای میدانی حاکی از این است که حدود  100 کارگاه صنعتی و نیمه‌صنعتی تولید گز فقط در اصفهان و در 10 سال گذشته ایجاد شده‌اند که به قیمت‌های امروز دست‌کم پانصد میلیارد تومان سرمایه‌گذاری است. اگر هر کارگاه ظرفیت 200 تن تولید داشته باشد ظرفیت تولید قبل و اخیر گز با استانداردهای رسمی و تحت نظارت ۳۰ هزار تن برآورد می‌شود. اگر قیمت متوسط انواع گز را 100 هزار تومان فرض کنیم، توان تولید و صادرات این محصول در سال سه هزار میلیارد تومان است و این یعنی شش هزار میلیارد گردش مالی و رونق در کسب‌وکار شهری که از این ظرفیت در حال حاضر به زحمت می‌توان گفت 10درصد به فعلیت درمی‌آید.
محمد گوهریان به اصفهان‌زیبا می‌گوید: به دلیل پیچیده‌شدن و سخت‌ترشدن توسعه کسب‌وکارها زمینه برای تقویت برندها ضعیف شده و بازار با سیلی از عرضه‌کنندگان خرد و کوچک مواجه شده است که برای ماندن و ادامه حیات به هر دستاویزی چنگ می‌زنند، توان برندینگ و رعایت کامل حقوق مصرف‌کننده را ندارند و به رقابت‌های ناسالم متوسل می‌شوند.گوهریان ادامه می‌دهد: خریدهای سوغات و گردشگری به یک‌دهم کاهش یافته و تمام عرضه‌کنندگان موجه و تحت نظارت بیرونی و درونی و رسمی و غیررسمی با زیان مواجه هستند. تحمل این زیان پیامدهایی دارد که به خروج بخش مهمی از صاحب‌نامان صنعت گز اصفهان منجر می‌شود.
گوهریان می‌افزاید: تمرکز دولت بر دریافت مالیات است. پیشنهاد می‌شود که از تولیدکنندگان گز حمایت صورت گیرد؛ چون فشارهای مالیاتی در شرایط رکود و زیان به اضمحلال آرام تولیدکنندگان اصیل و ریشه‌دار منجر می‌شود. در حال حاضر سرمایه‌گذاری در صنعت گز اصفهان کاهش یافته و بیشتر کارگاه‌های تولید گز علاوه بر اینکه سفارش تولید و تجهیز ندارند، فروشنده دستگاه و تجهیزاتشان شده‌اند. به گفته رئیس هیئت‌مدیره انجمن کارفرمایی تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع غذایی اصفهان، صادرات که بخش قابل‌توجهی از گردش مالی این صنعت را تشکیل می‌داد چه به‌صورت رسمی و مستقیم یا چمدانی و ارسال پستی، در شرایط دوساله کرونایی و تحریم به حداقل رسیده است. افزایش قیمت دلار در دوره کوتاهی با افزایش قیمت مواد اولیه جبران شده و مزیت قیمت نیز در بازارهای کشورهای همسایه از دست رفته است.
گوهریان عنوان می‌کند: مصرف کالاهای غیرضروری از قبیل گز و شیرینی بیش از مصرف سرانه کاهش یافته و برآوردها به کاهش 50درصدی مصرف داخلی نزدیک است، در این شرایط قانون ارزش‌افزوده به برندهای معتبر ضربه می‌زند.
او تأکید می‌کند:قانون ارزش‌افزوده خود عاملی برای ضربه به برندهای معتبر شده است. عرضه‌کنندگان خرد و کوچک در این حوزه مزیت رقابتی دارند که قیمتشان 9درصد کمتر است؛ ولی در این نوع اعمال قانون دولت رسما شفافیت و رسمیت را نادیده گرفت و توصیه عملی کرد که کوچک، مخفی و بی‌نام‌ونشان باشید.به گفته این تولیدکننده گز، تا قبل از تحریم‌های چندساله اخیر، صادرات گز به کشورهای اروپایی، آمریکا، کانادا، ژاپن، مالزی و کشورهای همسایه انجام می‌شده و سالیانه یک میلیون دلار مستقیم و غیرمستقیم صادرات انواع محصولات به بازارهای معتبر خارجی صورت می‌گرفته است؛ همچنین تولیدکنندگان در بیش از 100 نمایشگاه خارجی حضور یافته و کسب‌وکارهای کوچک خود را بدون گرفتن حمایت، به صنعتی با استانداردهای بین‌المللی تبدیل کردند. گوهریان عنوان می‌کند: شعار ۴۳ساله انقلاب باید محقق شود؛ شعاری که سال‌به‌سال از آن دورتر شدیم. شعار حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری که پیوسته در گوش مسئولان خوانده‌اند ولی همواره از تحقق آن دورتر شده‌ایم یعنی «کار مردم را به خودشان بسپارید» باید عملیاتی شود. دولت‌ها نه توان تخصصی و اجرایی و نه سرمایه دخالت در همه امور را دارند؛ ولی به واسطه یک فرض اشتباه که دولت باید همه مشکلات را حل کند خود را موظف می‌دانند در همه امور دخالت و برنامه‌ریزی کنند. اصولا دولت‌ها نماد عدم کارایی هستند و این عدم کارایی را منتشر می‌کنند و هر سازمانی بخواهد یا مجبور باشد مورد تأیید دولت باشد به ناکارآمدی کشیده می‌شود. ناکارآمدی در اقتصاد مثل اسید همه‌چیز را در خود حل و پایه‌های بنای اقتصاد را سست می‌کند.
او تأکید می‌کند :سازمان‌های مردم‌نهاد، انجمن‌ها و اتحادیه‌های تخصصی باید محور خروج دولت از حوزه کسب‌وکار باشند. خوشبختانه دولت با درایت نظام صنفی، انجمن‌های کارفرمایی، سازمان‌های مردم‌نهاد شفاف و قانونی گسترده‌ای ایجاد کرده و راه درمان مشکلات سپردن امور به دست آنان است.
به گفته رئیس هیئت‌مدیره انجمن کارفرمایی تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع غذایی اصفهان، مشکلات مشترک تولید و صنعت در ایران و اصفهان شامل کاهش درآمدهای خانوار به قیمت ثابت و کاهش تقاضا و مصرف داخلی، کاهش گردشگری و مصرف محصولات حوزه گردشگری و سوغات است که این به‌تنهایی برای ورشکستگی بخش مهمی از صنایع و کسب‌وکارها کافی است. علاوه بر آن، می‌توان به پیچیده‌ترشدن شرایط تولید از نظر کنترل‌ها و نظارت‌های موازی با بهره‌گیری از ابزار دیجیتال، افزایش سهم مالیات و سایر عوارض و سهم‌بری‌های دولتی که امروزه مجموع آن بیش از یک سوم کل درآمد را به خود اختصاص می‌دهد و سیاهه‌ای بلند بالا از مشکلات عمومی صنعت را ایجاد کرده اشاره کرد.