به گزارش اصفهان زیبا؛ خانواده به‌مثابه مهم‌ترین بنیاد اجتماعی بشری، عنصر اساسی در پیشرفت و موفقیت یک ملت محسوب می‌شود و سعادت هر جامعه‌‌ای، منوط به نیکبختی خانواده‌های آن جامعه است. قرآن مجید نیز درباره این مهم سخن گفته و استواری خانواده را بر مبنای سه اصل آرامش، عشق و مهربانی دانسته است؛ برای مثال در آیه ۲۱ سوره روم می‌فرماید: «و از نشانه‌های او اینکه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید و در میانتان مودت و رحمت قرار داد. در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که تفکر می‌کنند.»
جایگاه قوانین حقوقی در نظام خانواده
خانواده نهادی است که حضور و سایه قواعد حقوقی در آن کارایی لازم را ندارد و قواعد خشک و بی‌روح حقوق در آن راهی نمی‌یابد؛ زیرا آنچه در خانواده می‌گذرد، عاطفی‌ترین چهره‌های زندگی و آنچه در این کانون حرف اول را می‌زند، قواعد اخلاقی و دینی است.
حقوق نمی‌تواند از کسی انتظار فداکاری داشته باشد؛ چرا که هدف حقوق، ساختن انسانی منظم و غیرمتجاوز است و عدالت را در این می‌بیند که هر کس به حق خویش برسد؛ ولی خانواده به چیزی فراتر از این نیاز دارد. فداکاری و خیرخواهی، شرط نخست و سنگ زیربنای این کانون است. پس از عشق و اخلاق است که نوبت به حضور قانون می‌رسد. هرچند اسلام برای افرادی که تابع عوامل عاطفی و اخلاقی نیستند نیز نظام حقوقی بسیار دقیقی تعریف کرده است. تصویب قواعدی همچون قرارداد ازدواج، نفقه، مهریه، حضانت فرزندان، طلاق و… از جمله آن است.
خانواده در سامانه حکمی ابن‌سینا
ابوعلی‌سینا، حکیم و فیلسوف شهیر ایرانی در آثار متعددی به‌صورت مستقل و پراکنده، به نقش نهاد خانواده در زندگی انسان پرداخته است و با رویکردی دینی و فلسفی از عوامل و موانع مؤثر در تحکیم خانواده سخن می‌گوید.
فیلسوفان مسلمان در یک تقسیم‌بندی مشهور، بخش عملی فلسفه را به اخلاق، سیاست و تدبیر منزل تقسیم کرده‌اند که بر سه ساحت فردی، خانوادگی و اجتماعی انسان مبتنی است. ابن‌سینا نیز در آثار متعددی ازجمله «وجوب السیاسة» و «الحاجة الی السیاسة» به واکاوی این موضوع پرداخته است. از نظر ابن‌سینا، خانواده به لحاظ وجودی مراتب و شئوناتی دارد که دربرگیرنده تمام ساحت‌های مادی و معنوی بشر است. ابن‌سینا نگاهی یکپارچه به انسان دارد و از جداسازی دو حوزه نظری و عملی اجتناب می‌کند. تکامل قوه و عقل نظری و عملی و پیمودن مشی اعتدال میان این دو از نکات کلیدی به‌شمار می‌رود که معمولا مورد توجه او بوده است. ابن‌سینا اساس و هدف تشکیل خانواده را تسکین و آرام‌بخشی، بقای نسل و حفظ و امانت‌داری مال می‌داند که فقط در پرتو تشکیل نهاد خانواده، این اهداف محقق می‌شود.
الزامات تشکیل خانواده از دیدگاه ابن‌سینا
در پژوهشی تحت‌عنوان «خانواده در نظام حکمت عملی ابن‌سینا»، تأکید ابوعلی‌سینا بر ورود قانون‌گذار و شارع به مبحث تشکیل خانواده بررسی شده است. شیخ‌الرئیس می‌گوید: «قانون‌گذار الهی باید بر دوام و استمرار این پیوند تأکید ورزد تا همسران با هر امر جزئی دچار جدایی نشوند که نتیجه آن، پریشانی والدین و فرزندان است.»
موضوع دیگری که ابن‌سینا در راستای تحکیم بنیان خانواده به آن اشاره کرده، جلوگیری از ازدواج‌های پنهانی است. او معتقد است که ازدواج باید به‌صورت علنی صورت گیرد؛ زیرا این امر از وقوع تردید در نسبت و خویشاوندی جلوگیری می‌کند. ابن‌سینا توصیه می‌کند که ازدواج باید در حضور شهود باشد و به‌صورت علنی و آشکارا انجام شود.
ابن‌سینا با تأکید فراوان بر محبت و الفت در خانواده و استمرار پیوند ازدواج، طلاق را به‌صورت استثنایی و با شرایطی سنگین به پیروی از شرع مقدس می‌پذیرد. به نظر او باید تا حد ممکن برای صلح و سازش بین زوجین کوشید و فقط زمانی به جدایی رضایت داد که امیدی به سازش آن‌ها نباشد.
توجه به جایگاه زن و مرد در نهاد خانواده، یکی دیگر از ضروریات مورد نیاز در تحکیم این بنیاد است. ابن‌سینا زن را شریک اقتصادی و امین مرد، همکار و یاور او در اداره منزل و مایه آرامش و سکون او می‌داند و صفات و ویژگی‌های مورد نیاز زن را در زندگی مشترک چنین برمی‌شمرد: «صفاتی همچون عقل و زیرکی، حیا و دین‌داری، مهربانی، توانایی فرزندآوری، فرمان‌برداری و امین شوهر بودن، وقار، هیبت و تسلابخش بودن برای همسر.»
ابن‌سینا توصیه‌هایی نیز برای مردان در راستای تحکیم پیوند خانواده دارد؛ از جمله آن‌ها می‌توان به تکریم و احترام همسر و حفظ کرامت انسانی او، بیان سخنان محبت‌آمیز، رفتارهای همراه با متانت، خوب گوش دادن به همسر و اهتمام به تأمین خواسته‌های او اشاره کرد. همچنین او مردان را به تربیت فرزندان و پرهیز از ادب کردن با تنبیه بدنی سفارش می‌کند.
