به گزارش اصفهان زیبا؛ دين اسلام، دادوستد و تجارت را به‌عنوان تأمین‌کننده منافع فرد و اجتماع پذيرفته و حتى بر سودآورى آن نيز توجه كرده است. اما اين سودآورى تنها محدود به سودآورى دنيوى نيست. تحليل مقررات حاكم بر تجارت اسلامى نشان می‌دهد كه نگاه جامعِ دين، دنيا و آخرت را در نظر داشته و تجارت را نه‌تنها منفعتى دنيوى كه گونه‌ای عبادت و معنويت تصوير كرده است.
برخلاف شرح تجارت در بیشتر کشورهای دنیا که محدود به دنیاست، اسلام تجارت را با یک نگاه جامع و ریزبین به دنیا و آخرت نسبت داده و تنها منفعت دنیوی را تعریف نکرده است. با این نگاه تصمیمات فرد در بسیاری از مسائل درست‌تر و انسانی‌تر خواهند بود و او این کار را نه‌تنها برای دنیا بلکه برای آخرت خود نیز می‌بیند و سعی کرده بهترین‌ها را انجام دهد. با این نگرش انسان در هر مسئله‌ای پیشرفت می‌کند. تجارت، كسب و دادوستد، همزاد زندگى اجتماعى انسان بوده‌اند؛ زيرا فرد و جامعه، نيازهايى دارند كه به‌تنهایی قادر به برآورده ساختن آن‌ها نيستند.
ازاین‌رو، لازم است افراد با خریدوفروش مواد اوليه، مواد ساخته‌شده و خدمات، افزون بر رفع نياز خود به تسهيل و تنظيم كارهاى مرتبط با جامعه و نظام اجتماعى نيز يارى رساند. مسعود راعی، رئیس دانشکده حقوق، معارف و الهیات دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد به اصول تجارت از نگاه قرآن اشاره می‌کند. آنچه در ادامه می‌خوانید اظهارنظرهای راعی در این خصوص است:
تجارت با عبادت گره‌خورده است
در سوره قریش به اصول تجارت اشاره‌شده است. در این سوره به حرکت کاروان قریش که به امر تجارت مشغول هستند و در تابستان و زمستان سفر می‌کردند پرداخته‌شده است. اصل اول تجارت از دیدگاه قرآن این است که تجارت با عبادت باید همراه باشد.
اصل اول تجارت پذیرش این سیره است. درواقع تاجران هم باید تجارت کنند و هم نماز، خمس، زکات پرداخت کنند و تکالیف دینی را به‌جا آورند. در این سوره آمده است که ای اهالی قریش تلاش کنید تا تجارت با عبادت گره بخورد.
تاجر نیت کند
دومین اصل این است که نفس تجارت باید عبادی باشد. عملیات تجاری باید جنبه عبادی داشته باشد. مستحق است که بازرگانان قصد قربت داشته باشند؛ مثل زمانی که وارد نماز می‌شوند. وقتی تاجر نیت و قصد می‌کند دیگر از بسیاری مسائل همچون ریاکاری و رذایل اخلاقی پرهیز می‌کند. در صورت رعایت این اصل بازرگانان دیگر اهل ربا نخواهند بود، اهل خیانت نیستند و عیب کالاها را پنهان نمی‌کنند. در این صورت تلاش می‌کنند رضایت مشتری را جلب کنند. در این شرایط در امر تجارت حلال می‌خورند.
برای خود و عیالشان روزی حلال فراهم می‌کنند. در امر تجارت رضایت خداوند در رأس قرار می‌گیرد و یاری خداوند در تجارت صالح و نیک است. یکی از دلایل تجارت سلاح‌های بیوشیمیایی و تجارت اسلحه و قاچاق، دوربودن از نگاه قرآنی است. وقتی تجارت از مسائل قرآنی فاصله می‌گیرد زمینه‌ساز دستیابی به پول‌های نامشروع می‌شود. اگر تاجران این دو اصل مهم را در نظر داشته باشند از بندگان خداوند خواهند بود. سخت‌گیری نکردن در تجارت، پنهان نکردن کالای موردنیاز مردم و از بازار حمایت کردن از آثار فقهی و حقوقی تجارت به شمار می‌روند.
تاجر امین باشد
در قرآن تأکید شده است که هر عمل تجاری با قصد امانت‌داری گره بخورد. تاجر به‌عنوان شخص امین شناخته می‌شود و امین خیانت نمی‌کند. اصل بعدی تجارت این است که دنیای تجارت باید نیازهای بنیادین جامعه را تأمین کند.
تاجر نیازهای بازار را تأمین کند
در قرآن ذکر شده است «من هم در دنیای تجارت شما هستم و شمارا از گرسنگی بیرون می‌کشم» اولویت در امر تجارت باید تأمین کالاهای بنیادین مانند مواد غذایی، دارو و کالاهای پزشکی باشد تا بازار تأمین شود و مردم مشکلی نداشته باشند. قرار نیست هیچ کشوری درهای تجارت را به روی خود ببندد. هر کشوری برخی کالاها را تولید و برخی را هم وارد می‌کند.
تجارت امنیت روانی ایجاد کند
اصل بعدی این است که تجارت باید فضای امن در جامعه ایجاد کند و با امنیت روانی مردم همراه باشد. مسائلی که مطرح می‌شود مانندسلطان فلان کالا باعث ایجاد رانت می‌شود و بازار التهاب پیدا می‌کند. امنیت روانی دو دسته تاجران و افرادی که بهره‌مند می‌شود یعنی مردم در امر تجارت اهمیت دارد. تجارت در قرآن قرین با عبادت شده است و این عبادت در روح تجارت خودش را نشان می‌دهد. کارهایی که در دنیای تجارت خلاف بندگی خداست حرام هستند. سوءاخلاق در معامله، کم‌فروشی، خریدوفروش برخی کالاها و نگاه نکردن یکسان به مشتریان در تجارت ممنوع هستند.
در قرآن کریم تجارت، نماز و بازار باهم گره‌خورده‌اند. تجارت در دنیای قرآنی عاملی برای شکاف طبقاتی نیست. بازار نباید به‌گونه‌ای باشد که داراها و ندارها برابر باشند. تاجر نباید دست خود را در جیب مردم بکند. در روایات نیز آمده است تاجر امین بدون محاسبات الهی به بهشت الهی رهنمون خواهد شد.
