به گزارش اصفهان زیبا؛ امروزه دیپلماسی هنر، ابزاری مؤثر در تقویت روابط بین‌المللی و ایجاد تصویری مثبت از شهرها در عرصه جهانی، اهمیت فزاینده‌ای پیدا کرده است. اصفهان نیز با تاریخ فرهنگی و هنری غنی و ظرفیت‌های بی‌نظیرش در زمینه صنایع‌دستی، موسیقی و هنرهای تجسمی، می‌تواند با بهره‌گیری هوشمندانه از این ابزار، علاوه بر برندسازی جهانی، چالش‌های شهری خود را نیز حل کند.
بحران‌های زیست‌محیطی همچون خشک شدن زاینده‌رود تا آلودگی هوا به‌عنوان چالش‌های قابل‌توجه درجذب گردشگر تا مسائل اقتصادی و اجتماعی، که اصفهان می‌تواند با تمرکز بر تقویت زیرساخت‌های فرهنگی و هنری، توسعه دیپلماسی هنر و افزایش تعاملات بین‌المللی، از آن‌ها عبور و جایگاه خود را در عرصه جهانی مستحکم کند.
در گفت‌وگویی که با میثم یزدی، دبیر ارتباطات بین‌الملل انجمن علمی هنری و ادبیات تطبیقی ایران و عضو هیئت‌علمی دانشگاه داشتیم، او به نقش کلیدی دیپلماسی هنر در برندسازی جهانی اصفهان و تقویت تعاملات بین‌المللی این شهر پرداخت.
به اعتقاد یزدی، استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی و هنری اصفهان، صنایع‌دستی، موسیقی ایرانی اسلامی و حتی دیپلماسی غذا می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای مقابله با چالش‌های شهری و بین‌المللی به کار گرفته شود. او بر این باور است که با برگزاری رویدادهای هنری بین‌المللی و تقویت روابط با کشورهای مختلف، اصفهان می‌تواند در عرصه جهانی جایگاه ویژه‌ای پیدا کند و نه‌تنها با مشکلات برآمده از چالش‌های زیست‌محیطی خود مقابله کند، بلکه به‌عنوان یک برند فرهنگی و هنری در سطح جهانی شناخته شود. در گفت‌وگوی پیش رو راهکارهای عملی برای تبدیل اصفهان به یک مرکز دیپلماسی هنری و فرهنگی در جهان به‌صورت تخصصی و دقیق تبیین شده است.
با توجه به نقش دیپلماسی هنر در تقویت جایگاه بین‌المللی شهرها، چگونه می‌توان از مفهوم «برندسازی هنری و فرهنگی» به‌عنوان یک ابزار قدرت نرم برای بازتعریف موقعیت اصفهان در معادلات جهانی بهره برد؟ درعین‌حال چه استراتژی‌هایی در این حوزه برای رقابت با سایر شهرهای فرهنگی جهان پیشنهاد می‌کنید؟
یکی از نکات کلیدی در تحلیل دیپلماسی هنر، تمایز آن از روابط بین‌المللی هنری است. دیپلماسی زمانی معنا پیدا می‌کند که با یک بحران، چالش یا مسئله‌ای مواجه باشیم و بخواهیم از ظرفیت‌های دیپلماتیک برای حل آن یا ایجاد بنیان‌های جدید ارتباطی استفاده کنیم.
در مقابل، روابط بین‌المللی، گستره‌ای وسیع‌تر دارد و از سطح کنشگران فردی، هنرمندان و شهروندان گرفته تا نهادهای کلان و سازمان‌های دولتی و شهری را دربرمی‌گیرد. دیپلماسی هنر نیز به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های دیپلماسی فرهنگی که خود از گونه‌های دیپلماسی عمومی است، ابزاری استراتژیک در قدرت نرم محسوب می‌شود که عمدتا توسط نهادهای حکومتی به‌کار گرفته می‌شود. این رویکرد بر مبنای استفاده از ظرفیت‌های هنری و فرهنگی برای مدیریت چالش‌های بین‌المللی و تقویت موقعیت یک کشور یا شهر در معادلات جهانی شکل می‌گیرد. دیپلماسی هنر قدرتی نرم است که برخلاف قدرت سخت که بر ابزارهای نظامی تکیه دارد، از طریق فرهنگ، هنر، اقتصاد و تجارت اعمال می‌شود. یکی از ارکان کلیدی این نوع قدرت، برندسازی فرهنگی و هنری است؛ ابزاری مؤثر در دیپلماسی که می‌تواند به تقویت جایگاه بین‌المللی یک شهر یا کشور و پیشبرد اهداف کلان سیاسی و اقتصادی منجر شود.
با توجه به جایگاه برجسته اصفهان در زمینه صنایع‌دستی، هنر و معماری اسلامی، چگونه می‌توان از این ظرفیت‌ها به‌طور مؤثرتر برای تقویت دیپلماسی شهری و برندسازی جهانی اصفهان بهره برد؟ از طرفی در مسیر دیپلماسی هنر در چه زمینه‌هایی می‌توانیم به ایجاد همکاری‌های بین‌المللی پایدار از طریق هنر و فرهنگ اصفهانی امیدوار باشیم؟
اصفهان با توجه به خواهرخوانده‌های متعددش، یکی از بازیگران اصلی دیپلماسی شهری ایران محسوب می‌شود. این شهر توانسته است با شهرهای مختلف از آسیا، اروپا و آمریکای لاتین، ارتباطات مؤثری برقرار کند. شهرداری اصفهان نیز به‌واسطه توانمندی‌های مدیریتی خود، امکان برقراری روابط گسترده بین‌المللی را برای حل مسائل کلان کشور و مسائل شهری نیز فراهم می‌کند. از دیگر نقاط قوت اصفهان، وجود نهادهای هنری و مراکز فرهنگی است که به شهرداری کمک می‌کند تا از آن‌ها در کنش‌های دیپلماتیک استفاده کند. به‌عنوان نمونه، جشنواره بین‌المللی فیلم کودک و نوجوان که با برند «اصفهان؛ شهر دوستدار کودک» شناخته می‌شود، یکی از مؤلفه‌های موفق برندسازی در راستای دیپلماسی هنر است.
همچنین موزه‌های اصفهان ازجمله موزه هنرهای معاصر که فعالیت‌های فرهنگی و دیپلماتیک بسیاری انجام داده‌اند، نقش اساسی در دیپلماسی هنر ایفا می‌کنند. درواقع آن‌ها به‌عنوان یکی از کنشگران جدی دیپلماسی هنر با دعوت از دیپلمات‌های خارجی و برگزاری رویدادها، علاوه بر تقویت روابط فرهنگی، توانسته‌اند به حل مسائل حقوقی شهری و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی کمک کنند.
از سوی دیگر اصفهان به‌عنوان شهر جهانی صنایع‌دستی، در یونسکو و شورای جهانی صنایع‌دستی از جایگاه قابل‌توجهی برخوردار است و می‌تواند از این برند جهانی خود به‌عنوان یک ظرفیت استفاده کند و ارتباطات نزدیک با سایر شهرهای جهانی صنایع‌دستی را برای خود خلق کند و درعین‌حال برگزاری جشنواره‌ها، هفته‌های فرهنگی و هنری موجبات معرفی خود به‌عنوان یک برند بین‌المللی را به‌منظور جذب گردشگران و دیپلمات‌ها ایجاد کند.
علاوه بر این، پیشینه اصفهان در حوزه معماری و شهرسازی که در کتب تاریخی هنر جهان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع معماری ایرانی اسلامی شناخته می‌شود، فرصت‌هایی بسیار خوبی را برای استفاده از این ویژگی‌ها در تقویت و تسهیل روابط دیپلماتیک اصفهان به‌عنوان پایتخت پیشین جهانی و پایتخت ملی فعلی فرهنگ و تمدن اسلامی ایجاد می‌کند.
آن‌طور که برگزاری برخی از نشست‌های سران کشورهای بزرگ را در اصفهان شاهد هستیم که شکل‌گیری مرکز همایش‌های بین‌المللی اصفهان در برگزاری این نشست‌ها سهم بسزایی داشته است. فضایی که نشان می‌دهد اصفهان یکی از بازیگران جدی روابط دیپلماتیک ایران است و ظرفیت‌های لازم برای استفاده از هنر، معماری و فرهنگ خود را به‌طور مؤثر در دیپلماسی بین‌المللی به کار برده و می‌تواند در آینده نیز در این زمینه نقش برجسته‌ای ایفا کند و در بستر هنری و در استفاده از دیپلماسی هنر چالش‌ها و مسائل ملی و محلی را حل کند.
در برندینگ شهری، ایجاد یک هویت متمایز و قابل بازاریابی اهمیت بالایی دارد. به نظر شما، مؤلفه‌های کلیدی در ساخت تقویت و توسعه برند اصفهان با توجه به ظرفیت‌های اصفهان در حوزه‌های مختلف چیست و این برند چگونه باید در عرصه بین‌المللی معرفی شود؟
برندسازی در سطوح ملی، شهری و محلی، حوزه‌ای گسترده از مطالعات را شامل می‌شود که بر اساس شاخص‌های متعددی مانند آموزش، اقتصاد، گردشگری و نهادهای فرهنگی و هنری تعریف می‌شود. اصفهان بسیاری از این ظرفیت‌ها را در اختیار دارد؛ ازجمله مراکز علمی و آموزشی برجسته‌ای مانند مدرسه چهارباغ، دانشگاه اصفهان، صنعتی اصفهان، علوم پزشکی و هنر.
همچنین، در حوزه پزشکی، اصفهان با دارا بودن شهرک سلامت و پیشرفت‌های گسترده در این زمینه، جایگاه ویژه‌ای در دیپلماسی سلامت که خود از گونه‌های دیپلماسی عمومی است پیدا کرده است. این عناصر همگی نشان‌دهنده پتانسیل‌های قابل‌توجه اصفهان در مسیر توسعه برند شهری هستند.
اما تحقق این هدف مستلزم دو نکته کلیدی است: نخست، ایجاد همبستگی و یکپارچگی میان این عناصر برای شکل‌دهی یک هویت منسجم از برند اصفهان؛ دوم، بهره‌برداری مؤثر از این ظرفیت‌ها از طریق دعوت از کنشگران مختلف در حوزه‌های گردشگری، فرهنگی، هنری، سیاسی و سایر بخش‌های تأثیرگذار.
به سالن اجلاس سران و مرکز همایش‌های بین‌المللی اصفهان اشاره کردید؛ فضایی که می‌تواند به‌عنوان موضوعی جداگانه در این مصاحبه موردبررسی قرار گیرد.؛ با توجه به ظرفیت بی‌نظیر این فضای اصفهان، چه راهکارهایی برای برندسازی و تقویت دیپلماسی فرهنگی و بین‌المللی اصفهان از این مکان پیشنهاد می‌کنید؟
سالن اجلاس سران اصفهان، مشابه بسیاری از سالن‌های اجلاس سران در سراسر جهان از آمریکا و اروپا تا شرق آسیا و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و کشورهای اسلامی، یک مکان با ظرفیت بالای برندینگ است که می‌تواند نقش بسیار مهمی در تقویت برند اصفهان و ارتباطات بین‌المللی آن ایفا کند. اولین قدم، توسعه برند این مکان است.
برگزاری برنامه‌ها و رویدادهای بین‌المللی در سطح عالی و درجه‌یک باید در این سالن در دستور کار قرار گیرد. همچنین برگزاری رویدادهایی که در حاشیه این برنامه‌ها برگزار می‌شود نیز اهمیت دارد.
با توجه به ظرفیت‌های گسترده اصفهان در زمینه‌های مختلف، ازجمله صنایع‌دستی، موسیقی، هنرهای تجسمی و غذاهای خاص این شهر، می‌توان از این موارد به‌عنوان ابزار مهمی در دیپلماسی فرهنگی و عمومی استفاده کرد.
آن‌گونه که ازجمله ابعاد مهم دیپلماسی فرهنگی، دیپلماسی غذاست که می‌تواند در سالن اجلاس سران با تمرکز بر غذاهای سنتی اصفهان، ازجمله شیرینی‌ها و غذاهای خاص این شهر، معرفی شود. این ظرفیت‌ها می‌توانند هم‌زمان با برگزاری نمایشگاه‌ها و کنسرت‌های بین‌المللی با رویکرد موسیقی ایرانی اسلامی، به معرفی اصفهان در عرصه جهانی کمک کنند.
ما می‌توانیم با دعوت از دیپلمات‌ها، هنرمندان و کنشگران فرهنگی کشورهای مختلف، به‌ویژه از کشورهای همسایه و کشورهای اسلامی، تعاملات فرهنگی اصفهان را تقویت کنیم. در این زمینه، برگزاری رویدادهای مشترک با کشورهای مختلف، مانند ترکیه، که امسال نیز سال مشترک ایران و ترکیه است، فرصتی عالی برای تقویت ارتباطات اصفهان با این کشورها و سایر کشورها فراهم می‌آورد.
علاوه بر این، باید از چهره‌های برجسته بین‌المللی که خود برندهای شناخته‌شده در سطح جهانی هستند، مانند استاد فرشچیان و اساتید برجسته موسیقی و هنرهای گوناگون اصفهان، بهره‌برداری کرد. برگزاری بزرگداشت‌ها و دعوت از دیپلمات‌های کشورهای مختلف برای حضور در این مراسم‌ها در سالن اجلاس سران اصفهان می‌تواند به افزایش اعتبار بین‌المللی اصفهان کمک کند.
از طرفی هنرستان هنرهای زیبا در اصفهان بستر فوق‌العاده‌ای برای جذب هنرمندان بین‌المللی به این شهر است. فضاهایی که می‌توانند در تقویت دیپلماسی هنر اصفهان و جذب هنرمندان از سراسر دنیا کمک‌کننده باشند.
درنهایت سؤال آخر اما به این موضوع برمی‌گردد که با توجه به چالش‌های جدی اصفهان، به‌ویژه مسئله خشکی زاینده‌رود که برجذب گردشگر، سرمایه‌گذاری و تعاملات بین‌المللی تأثیر منفی گذاشته، چگونه می‌توان با استفاده از دیپلماسی هنر و برندسازی شهری، این اخلال‌ها را تا حدی مدیریت و جبران کرد؟ چه راهبردهایی می‌تواند در این مسیر مؤثر باشد؟
چالش‌های اصفهان، به‌ویژه خشکی زاینده‌رود، تأثیری مستقیم بر ارتباطات بین‌المللی، گردشگری و سرمایه‌گذاری در آن دارد و حتی در سطح داخلی موجب مهاجرت‌هایی گسترده نیز شده است. تا زمانی که این مسئله حل نشود، همواره خللی در هویت شهری و برندینگ اصفهان وجود خواهد داشت.
با این حال، شهر باید بر سایر ظرفیت‌های برندسازی خود تأکید کند و برندهای جایگزین را تقویت کند. چالش زاینده‌رود یک مسئله ملی و کلان است که شاید در اختیار مدیریت شهری نباشد، اما نهادهایی که مستقیما تحت نظر شهرداری فعالیت می‌کنند، می‌توانند به‌عنوان بازوهای دیپلماسی فرهنگی و هنری در راستای توسعه برند شهری اصفهان نقش مهمی ایفا کنند. این شامل موزه‌ها، نهادهای فرهنگی هنری و رویدادهای بین‌المللی است.
اصفهان باید برگزاری رویدادهای بین‌المللی هنری خود را تقویت کند، از جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های هنری گرفته تا دعوت از گروه‌های خارجی برای برگزاری کنسرت‌ها، نمایشگاه‌ها و اجرای تئاترها.
در این میان، فضاهای شهری و مکان‌های فرهنگی نباید صرفا محل رفت‌وآمد تورلیدرها باشند، بلکه باید کنشگران اصلی هنری اعم از هنرمندان، نمایشگاه‌گردان‌ها، مدیران موزه‌ها و گالری‌ها را جذب کنند. این دسته از افراد، که اولویتشان زیبایی‌شناسی و هنر است، در تعاملات دیپلماتیک فرهنگی نقش مؤثری دارند.
اگر آن‌ها به اصفهان بیایند و با تنوع هنرهای سنتی، صنایع‌دستی، ظرفیت‌های موزه‌ای و نمایشگاهی، و گروه‌های هنری موفق شهر آشنا شوند، این شناخت می‌تواند به یک جریان تأثیرگذار تبدیل شود که پیام‌های اصفهان را به مدیران فرهنگی و هنری کشورهای خود انتقال دهند و به‌نوعی از این چالش‌ها و کمبودهای اصفهان عبور کند.
بنابراین، راهکار کلیدی برای عبور از این چالش‌ها، تمرکز بر تقویت زیرساخت‌های فرهنگی و هنری، توسعه دیپلماسی هنر و افزایش تعاملات بین‌المللی از مسیر برگزاری رویدادهای باکیفیت در سطح جهانی است.
