به گزارش اصفهان زیبا؛ چهارمین کارگاه تخصصی «آشنایی با آداب و آیین تغسیل، تدفین و تکفین اموات» با حضور حجتالاسلاموالمسلمین امیربهاءالدین علایینژاد، نویسنده کتاب «معجم استفتائات فقه امامیه»، اعضای شورای اسلامی شهر اصفهان، جمعی از مدیران شهری، فعالان فرهنگی و نمایندگان آرامستانهای شهرستانهای استان اصفهان در سالن کرامت باغ غدیر برگزار شد. این کارگاه با هدف ارتقای دانش فقهی و مهارتی فعالان حوزه تغسیل و رسیدگی شرعی به اموات، و تبیین دقیق احکام عبادی و الزامهای فقهی این واجب کفایی برپا و در ادامه از کتاب «معجم استفتائات فقه امامیه» رونمایی شد.
در ابتدای این کارگاه، پژوهشگر مسائل دینی و فقهی ضمن گرامیداشت یاد و خاطره شهدای دفاعمقدس، مدافعان حرم، شهدای امنیت و شهیدان سرافراز اصفهان گفت: امیدواریم در چنین جلسههایی بیشتر به یاد بزرگانی باشیم که عزت و امنیت امروز ما مدیون رشادتهای آنان است.
حجتالاسلاموالمسلمین امیربهاءالدین علایینژاد، نویسنده کتاب «معجم استفتائات فقه امامیه»، با تلاوت آیه شریفه «قل انّ الموت الذی تفرّون منه فانّه مُلاقیکم…» تأکید کرد: مرگ قانونی الهی و قطعی برای همه جانداران است؛ «کُلُّ نَفسٍ ذائقةُ الموت».
به گفته او، مرگ برای برخی همچون چشیدن شهد، یا بوییدن گل خوشبوست و برای برخی دیگر متفاوت؛ اما مرگ، آغازی است برای حیاتی جاودانه. این استاد حوزه و دانشگاه افزود: ۱۲۴هزار پیامبر، ۱۱۳ رسول و اولیای الهی آمدند تا جوهره وجودی انسان را رشد دهند و او را برای این مسیر آماده کنند. ما وارد دنیایی شدهایم که باید پایان آن را آغاز یک حیات ابدی بدانیم.
تجربه آرامستانهای کشور
حجتالاسلاموالمسلمین علایینژاد پیش از ورود به بحث اصلی، به سابقه حضور خود در شهرها و استانهای مختلف اشاره کرد و از سازمان آرامستانهای اصفهان بهعنوان الگوی برتر و نمونه در سطح یاد کرد. او در ادامه سخنانش با اشاره به درخواست گروهی از مسئولان عالیرتبه کشور غنا برای بازدید از آرامستانهای نمونه ایران تصریح کرد: به یکی از مسئولان پیشنهاد دادم که این گروه میتوانند از آرامستان باغرضوان اصفهان بهعنوان الگویی کامل از آرامستانهای اسلامی بازدید کنند؛ زیرا دقتنظر در اجرای واجبات و مستحبات در آرامستان اصفهان مثالزدنی و قابلارائه به جهان اسلام است.
این نویسنده و پژوهشگر مسائل دینی و فقهی ادامه داد: انجام مستحباتی که پیشتر در جلسههای علمی پیشنهاد شده بود، در آرامستان اصفهان اجرایی میشود و این نشان میدهد مجموعه، مسیر ارتقای روزافزون را طی میکند. به گفته علایی نژاد، پس از گذشت ۴۵ سال از انقلاب اسلامی، لازم است جامعه ما در عمل به احکام، به جایگاهی برسد که موردرضایت حضرتولیعصر(عج) باشد.
اهمیت آموزشهای تخصصی در آرامستانها
این استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: آموزشهای ضمن خدمت در تمام دنیا پذیرفته شده است. در دانشگاهها، مدارس و همه نهادهای اداری چنین آموزشهایی جریان دارد و لازم است این موضوع در آرامستانها نیز بهعنوان یک رکن مدنظر قرار گیرد. حجتالاسلاموالمسلمین علایینژاد با اشاره به دورههای اخیر آموزش تطهیر در قم گفت: دو هفته پیش، مدیران ۴۴ شهر کشور در قم حضور داشتند و دو روز کامل مباحث فقهی مطرح شد؛ اما هنوز با دشواریها و ابهامهای فراوان روبهرو هستیم؛ به همین دلیل، برگزاری چنین کارگاههایی در اصفهان بسیار ارزشمند است. او در ادامه سخنانش از تلاشهایی که توسط حوزههای علمیه، استادان برجسته و مسئولان آرامستانها برای ارتقای کیفیت کار انجام شده است، تقدیر کرد.
احکام لازم برای حرفه تطهیر و تدفین
حجتالاسلاموالمسلمین علایینژاد تأکید کرد: مباحثی که در مسئله ۱۱ توضیحالمسائل مراجع تقلید آمده، احکامی است که هر انسان باید یاد بگیرد؛ زیرا مربوط به امور مبتلابه روزانه است. هر فرد، متناسب با حرفه و مسئولیت خود، باید احکام لازم برای کارش را بداند و آنها را بهدرستی اجرا کند. او با نقل فرمایشی از حضرت امام خمینی (ره) در منشور روحانیت گفت: «فقه، تئوری کامل اداره انسان از گهواره تا گور است.» بنابراین از لحظه تولد تا لحظهای که بدن هنوز دفن نشده، انسان مشمول احکام شرعی است و افرادی که در این مسیر خدمت میکنند باید بر این احکام تسلط کامل داشته باشند.
اهمیت «قصد قربت» در تغسیل عملی که از آغاز تا پایان عبادت است
حجتالاسلاموالمسلمین علایینژاد ضمن تأکید بر ماهیت عبادی تغسیل میت اظهار کرد: غسل میت تنها یک عمل اجرایی نیست؛ از ابتدا تا انتها عبادت است و بدون قصد قربت باطل خواهد بود. همانگونه که در نماز و روزه کوچکترین ریا یا عدم نیت عبادی موجب بطلان عمل میشود، در تغسیل نیز اگر نیت خالص اطاعت از فرمان الهی نباشد، این عمل شرعی پذیرفته نیست. او با اشاره به اینکه در واجب کفایی، «کاملترین فرد از نظر آگاهی فقهی باید پیشگام باشد»، افزود: وقتی کسی برعهدهگرفتن غسل میت را اعلام میکند، دیگران از انجام آن بازداشته میشوند؛ بنابراین کسی باید این کار را انجام دهد که احکام را بهصورت کامل بداند.
ثواب عظیم غسل میت و روایات اهلبیت(ع)
این پژوهشگر مسائل دینی و فقهی با بیان اینکه درباره ثواب تغسیل «بیش از ۲۷۰ روایت» وجود دارد، خاطرنشان کرد: بر اساس روایات پیامبراکرم(ص) و اهلبیت(ع)، کسی که میت را غسل میدهد، گاه از گناه پاک میشود؛ چنانکه گویی تازه از مادر متولدشده و در برخی نقلها آمده است که آتش جهنم از او دور میشود. حجتالاسلاموالمسلمین علایینژاد افزود: بسیاری از شما غسالان در دوران کرونا یا در حادثههای اخیر، با شجاعت و خلوص نیت، دهها و صدها میت را غسل دادید و ثواب این عمل، نزد خداوند محاسبه خواهد شد.
روح اموات شاهد رفتار شماست
این استاد فقه با اشاره به جایگاه روح پس از مفارقت از بدن گفت: روح میت تا زمان پایان تدفین، همراه بدن است و بهطور کامل رفتار کسانی که او را غسل میدهند، میبیند؛ بنابراین باید نهایت احترام را رعایت کرد؛ گویی با یک انسان زنده روبهرو هستیم. حجتالاسلاموالمسلمین علایینژاد، انتخاب روشهای غیرمحترمانه در کندن لباس، استفاده خشن از ابزارها یا برخوردهای تند را «حرام و ناپسند» دانست.
لزوم رعایت دقیق موازین شرعی از پوشاندن اعضای بدن تا رفع کامل موانع
این استاد حوزه و دانشگاه در بخش آموزشی این کارگاه، جزئیات دقیق احکام و نکتههای عملی غسل را تشریح کرد و درباره غسل جنینهایی که گاهی از کف دست کوچکترند، گفت: در چنین مواردی غسل ارتماسی سطحی بهترین روش است؛ باید با لطافت کامل، بدون آسیب، موانع را رفع کرد و سپس غسل را انجام داد. برخی جنینها نیاز به سهتکه کفن ندارند و در پارچهای مناسب پیچیده میشوند. حجتالاسلاموالمسلمین علایینژاد، غسالان را مجریان یکی از مهمترین «واجبات کفایی» دانست و افزود: این عمل، عبادتی است که ملائکه، پیامبر(ص) و اهلبیت(ع) ناظر آن هستند. اگر با نیت خالص، دقت شرعی و احترام کامل انجام شود، ثواب آن بینهایت است و اگر کوچکترین شرطی رعایت نشود، عمل باطل خواهد بود.
آرامستانها؛ قطب معنویت شهر
در ادامه این کارگاه، دبیر ستاد امربهمعروف و نهیازمنکر استان اصفهان ضمن قدردانی از تلاش خادمان این حوزه، خدمت در عرصه تغسیل و کفنودفن اموات را «توفیقی بزرگ و کمنظیر» توصیف کرد و گفت: افرادی که دغدغه انجام صحیح آداب شرعی میت را دارند، همیشه دعاگوی کسانی هستند که این مسئولیت را عهدهدارند. خوشا به حال شما که در معرض این دعاهای خیر هستید و یقینا همین خیرات، عاقبتبهخیری شما را رقم میزند.
حجتالاسلاموالمسلمین محسن مظاهری با اشاره به تجربه شخصیاش در همراهی با مراسم دفن در روستا خاطرنشان کرد: من صدها مراسم دفن را، ولو صرفا برای تشییع، همراهی کردهام و همیشه با نیت دعا و شفاعت میروم؛ زیرا معتقدم بیشتر اموات نزد خداوند آمرزیدهاند و آبرو دارند.
حجتالاسلاموالمسلمین مظاهری آرامستانها را «مراکز اصلی معنویت» و «محل رجوع روحی مردم» دانست و افزود: تختفولاد پس از وادیالسلام از مقدسترین آرامستانهاست؛ باغرضوان نیز یکی از قطبهای معنوی اصفهان است؛ قبرستانهای محلی قدیمی هم سرشار از افراد الهی و با جایگاه معنویاند. او تأکید کرد: حرمت این اماکن نباید شکسته شود و مسئولان آرامستان باید نهایت دقت را در حفظ قداست و شأن این فضاها داشته باشند.
هشدار درباره ورود رفتارهای نامتعارف و خرافات
دبیر ستاد امربهمعروف و نهیازمنکر استان اصفهان به برخی رسوم جدید در مراسم ترحیم هشدار داد و تصریح کرد: برخی مراسم جدید در عزاداریها از نیزدن و سازهای ناهنجار تا شعرخوانیهای غیرمتعارف، قداست این فضاها را خدشهدار میکند. تلقینهای ساختگی یا اصطلاحا «تلقین آریایی» اصلا در شأن اموات مسلمان نیست و نباید راه یابد. حجتالاسلاموالمسلمین مظاهری افزود: صاحب مراسم اگر خواستار رفتار نادرست باشد، شما با احترام و منطق باید تذکر بدهید. اجازه ندهید قبرستانها از مسیر معنویت خارج شوند.
لزوم رعایت پوشش و احترام در تشییع و تدفین
او با اشاره به اهمیت رعایت حیا و پوشش مناسب در مراسم اموات گفت: اگر همراهان میت پوشش مناسبی ندارند، محترمانه از خانواده بخواهید تذکر دهند؛ حتی امکان تهیه پوشش مناسب برای آنها فراهم شود. دبیر ستاد امربهمعروف و نهیازمنکر استان اصفهان بر ضرورت احیای سنتهای اصیل و معنوی تأکید کرد و گفت: این آداب، آرامستانها را به قطبهای معنوی تبدیل میکند و یاد معاد را در جامعه زنده نگه میدارد.
تأکید بر آموزش مستمر غسالان
در ادامه این کارگاه، مدیرعامل سازمان آرامستانهای شهرداری اصفهان گفت: امروز افتخار میزبانی همکاران خوبمان در مجموعههای آرامستانی استان را داریم که با حضورشان بر ما منت گذاشتند. سید ابراهیم حسینی با قدردانی ویژه از حجتالاسلاموالمسلمین امیربهاءالدین علایینژاد، نویسنده کتاب «معجم استفتائات فقه امامیه» اظهار کرد: چند سال است که در محضر استاد علایینژاد از مباحث فقهی و احکام اموات بهرهمند میشویم. انصافا ایشان از برجستهترین استادان کشور در حوزه پاسخگویی به احکام اموات هستند.
او همچنین از حضور حجتالاسلاموالمسلمین منوچهر مهرویپور، عضو شورای اسلامی شهر اصفهان، در این کارگاه قدردانی کرد و افزود: رهنمودهای ایشان همواره برای مجموعه آرامستانها راهگشا بوده است. مدیرعامل سازمان آرامستانهای شهرداری اصفهان هدف از برگزاری سریع این دوره را وجود دو ضرورت مهم بیان کرد و گفت: نخست، تأکید بر آموزش مستمر است؛ موضوعی که حتی خداوند در قرآن به پیامبر میفرماید: فَذَكِّر؛ یعنی یادآوری و تکرار برای همه لازم است.
برخی میگویند ما ۱۵ یا ۲۰ سال سابقه داریم؛ اما احکام جدید و مسائل مبتلابه هر روز در حال افزایش است. امروز با پدیدههایی مواجهایم که سابقه نداشته است؛ مانند درخواستهای نادرست برای خواندن تلقینهای غیرمعتبر یا آیینهای ساختگی. این اتفاقها نشان میدهد آموزش باید دائما بهروز شود. حسینی تصریح کرد: ضرورت دوم، توجه به اتفاقها و شرایط نوظهوری است که در برخورد با اموات و مراسم شرعی رخ میدهد و لازم است همکاران ما با دانش جدید و فقهی صحیح بهروز باشند.
مسئولان آرامستانها باید مخاطرهها را بشناسند
در ادامه این کارگاه، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان، ضمن گرامیداشت یاد و خاطره شهدای ۲۵آبان و عرض تسلیت به مناسبت این روز تاریخی، اظهار کرد: ۲۵آبان نماد حماسه و ایثار مردم اصفهان است؛ روزی که ۳۷۰ شهید تشییع شدند و حضرت امام(ره) نیز فرمودند: «هیچ نقطهای در جهان چنین تشییع باشکوهی به خود ندیده است.»
منصور شیشهفروش با قدردانی از مدیران و روحانیت حاضر در کارگاه خاطرنشان کرد: طبق قانون مدیریت بحران، دستگاهها وظایف مشخصی برای شناسایی، پیشگیری و کاهش خطر حوادث دارند. ما باید با مقاومسازی ساختمانها، توجه به گسلها، رعایت اصول ایمنی و مقررات ملی ساختمان، اثرات حوادث را کاهش دهیم.
او با اشاره به نقش انسان در تبدیل مخاطره به بحران بیان کرد: وقتی ساختوساز در حریم رودخانه یا مناطق پرخطر انجام شود، حادثه به بحران تبدیل میشود. مهم این است که هر دستگاه، مخاطرههای اطراف خود را شناسایی و برای مواجهه با آن برنامهریزی کند. مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با اشاره به تجربه کرونا بهعنوان یک بحران فراگیر تصریح کرد: ما در دوران کرونا بیش از ۱۱۰ جلسه مدیریت بحران برگزار کردیم. ماهیت بحران این است که زمان تصمیمگیری بسیار کوتاه بوده و امکانات محدود. تغییر رفتارهای اجتماعی از استفاده از ماسک تا رعایت فاصلهگذاری نتیجه همین مدیریت شرایط بود.
شیشهفروش، آمار بالای تلفات حوادث جادهای در کشور را نمونه دیگری از ضرورت فرهنگسازی دانست و خاطرنشان کرد: در سال گذشته بیش از ۱۹هزار نفر در جادههای کشور جان باختند و ۳۰۰هزار نفر مجروح شدند. با اینکه جاده و خودرو تا حدی اصلاح شده؛ اما ۸۰درصد تصادفها ناشی از خطای انسانی است.
این نشان میدهد آموزش و اطلاعرسانی نقش اصلی را دارند. او در ادامه با اشاره به وظایف آرامستانها در زمان بحران اظهار کرد: مسئولان آرامستانها باید مخاطرهها را بشناسند و برای بارندگیها، تهدیدهای احتمالی، ازدحام جمعی و شرایط خاص آمادگی داشته باشند. امروز استفاده از فناوری و روشهای نوین باعث شده است ارائه خدمات در زمان کوتاه و با کیفیت بهتر انجام شود.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با تأکید بر لزوم تابآوری روانی و رفتاری کارکنان آرامستانها تصریح کرد: ارتباط مستقیم با خانوادههای داغدار کار بسیار دشواری است و کارکنان این مجموعهها باید صبور، بااخلاق، دارای روحیه ایثار، شجاعت و آمادگی روانی بالا باشند. مهارت کار تیمی و اطاعت از فرماندهی میدان از ویژگیهای ضروری فعالان مدیریت بحران است. شیشهفروش از اجرای یک مانور تمامعیار مدیریت بحران در منطقه شمال استان و پالایشگاه اصفهان خبر داد و گفت: پس از تجربه جنگ دوازدهروزه و رخدادهای طبیعی اخیر، باید همواره آماده باشیم. این مانور با فرض وقوع زلزله و با مشارکت دستگاههای امدادی برگزار خواهد شد.
این کارگاه با بخش پرسشوپاسخ تخصصی و ارائه آموزش عملی ادامه یافت و در ادامه آیین رونمایی از کتاب «معجم استفتائات فقه امامیه» به قلم حجتالاسلام امیربهاءالدین علایینژاد، با حضور استادان حوزه، پژوهشگران، مدیرانشهری و جمعی از فعالان فرهنگی برگزار شد. نویسنده کتاب هدف از تألیف این اثر را ایجاد منبعی معتبر و روزآمد برای طلاب، پژوهشگران و مراجع علمی در حوزه فقه کاربردی دانست. «معجم استفتائات فقه امامیه» حاصل چندین سال تحقیق، تتبع و جمعآوری پرسشهای فقهی مطرح در میان اقشار مختلف جامعه و پاسخهای مستند به نظر فقهای برجسته است و تلاش شده این اثر بهصورت موضوعمحور، دقیق و قابلاستفاده برای استادان و پژوهشگران تنظیم شود.
شایان ذکر است؛ بر اساس ارزیابیها و بازدیدهای تخصصی، آرامستانهای شهرداری اصفهان به دلیل رعایت استانداردهای شرعی، کیفیت بالا در خدماتدهی، ساماندهی فرایند تطهیر و تدفین و اجرای مستحبات، بهعنوان رتبه برتر کشور معرفی شده است.
نظارت فقهی و اجرای دقیق امور شرعی متوفیان در آرامستانهای اصفهان صیانت از کرامت انسانی است
در ادامه این کارگاه، عضو شورای اسلامی شهر اصفهان با تأکید بر اهمیت اجرای صحیح و نظارتشده امور شرعی متوفیان، برگزاری کارگاههای تخصصی فقهی و انتشار آثار علمی معتبر در سازمان آرامستانهای شهرداری را گامی مؤثر در ارتقای کیفیت خدمات شرعی و اجتماعی این مجموعه دانست.
حجتالاسلاموالمسلمین منوچهر مهرویپور با اشاره به نقش مهم و گسترده سازمان آرامستانهای شهرداری در ارائه خدمات شرعی و اجتماعی اظهار کرد: این سازمان ازجمله مجموعههایی است که با حساسترین و مهمترین مسئولیتهای انسانی و دینی سروکار دارد و رعایت دقیق احکام شرعی در روند انجام امور متوفیان از اولویتهای اساسی آن بهشمار میآید.
او با تأکید بر اینکه نظارت عالمان دینی و توجه جدی به مبانی فقهی یکی از ضرورتهای انجام صحیح خدمات شرعی است، افزود: حساسیت این امور ایجاب میکند که فعالیتهای سازمان آرامستانها همواره زیر نظر استادان برجسته حوزه و کارشناسان خبره انجام شود تا ضمن رعایت کامل احکام، کرامت متوفیان نیز پاس داشته شود.
حجتالاسلاموالمسلمین مهرویپور ادامه داد: در چهارمین کارگاه تخصصی امور شرعی مرتبط با متوفیان که با ارائه ارزشمند حجتالاسلام علایینژاد، از استادان برجسته حوزه علمیه قم برگزار شد، حضور داشتم و لازم میدانم از سازمان آرامستانهای شهرداری اصفهان بابت برپایی چنین دورههای علمی و کاربردی قدردانی کنم؛ زیرا این آموزشها نقش مستقیم در ارتقای کیفیت خدمات و افزایش اطمینان شهروندان دارد.
