در سال‌های گذشته بسیاری از مدیران کلان‌شهرهای کشور به بهانه حفظ جان شهروندان یا بازگشت زندگی به بافت‌های قدیمی شهرها با تخریب مناطق تاریخی، به ایجاد خیابان‌ها و سایر پروژه‌های جدید اقدام کرده‌اند. به همین دلیل ایجاد مدیریتی واحد و جدید برای صیانت از بافت میراثی و تاریخی شهرهای کشور ضروری است تا نه تنها برای حفظ و نگهداری از این بافت اقدامات لازم را به انجام برساند که تلفیق و ایجاد یک هم‌جواری منطقی بین بافت‌های قدیمی و جدید بدون ایجاد کمترین مشکل را هم در دستور کار خود قرار دهد.
الزام‌های بالادستی
برای حفظ بافت تاریخی شهرها در برنامه سوم و چهارم تأکید شده بود که شهرداری بافت‌های تاریخی تشکیل شود تا وظیفه احیای بافت تاریخی و محدوده‌های تاریخی شهرها را برعهده بگیرد تا هم مردم از محله‌های قدیمی و میراثی کوچ نکنند، هم این مناطق به بافت فرسوده تبدیل نشود. در راستای این قانون بالادستی، محدوده بافت تاریخی توسط میراث فرهنگی و تعیین محدوده بافت فرسوده توسط وزارت راه و شهرسازی انجام شد.
سه سال قبل هم دولت با پیشنهاد کمیسیون کلان‌شهرها به شهرداری‌ها اجازه داد که برای شناسایی بناهای تاریخی، فرهنگی و میراث طبیعی واقع در شهرها و حریم شهرها و همچنین تملک و بهره‌برداری از این بناها با سازمان میراث فرهنگی همکاری کنند. بر اساس این مصوبه، شهرداری‌ها می‌توانند برای احیا و بهره‌برداری بهینه از بناها و بافت‌های تاریخی و فرهنگی و مشارکت در مرمت آثار تاریخی، فرهنگی و مذهبی که به‌عنوان آثار تاریخی در محدوده و حریم شهرها محسوب می‌شوند، اقدام و با رعایت قوانین و مقررات، احیا، مرمت و تملک را انجام دهند. در بخش دیگری از این مصوبه آمده است که سازمان میراث‌فرهنگی می‌تواند در واگذاری بناهای تاریخی و فرهنگی با اولویت شهرداری‌ها اقدام کند. همچنین شوراهای اسلامی شهرها موظف هستند با رعایت قوانین و مقررات، بخشی از درآمدهای شهرداری هر شهر را متناسب با نیازهای بافت تاریخی، فرهنگی و مذهبی در اختیار شهرداری‌ها قرار دهند.
تولد شهرداری جدید
مصوبه این هفته شورای شهر، شهرداری اصفهان را موظف کرد با استناد به بندهای «ب» و «ج» مندرج در برنامه سوم توسعه و ماده ۱۱۵ برنامه چهارم توسعه، تفاهم‌نامه همکاری با سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور در خصوص احیای بافت تاریخی شهرها با هدف مرمت و احیای بافت تاریخی و فرهنگی طبق مصوبه سال۹۸ را برای ایجاد ساختار مناسب اداری در شهرداری‌های دارای بافت تاریخی تنظیم کند. این تفاهم‌نامه تنظیمی باید پس از بررسی طرح پیش‌بینی شده در کمیته‌ای متشکل از معاونان «معماری و شهرسازی، فرهنگی و اجتماعی و برنامه‌ریزی» شهردار اصفهان، رئیس سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری و رؤسای کمیسیون‌های عمران، معماری و شهرسازی، اقتصادی، حقوقی و گردشگری و فرهنگی و ورزشی شورای شهر و کارشناسان موردنیاز با محوریت معاونت معماری و شهرسازی، حداکثر ظرف مدت یک ماه و تا قبل از تصویب بودجه۱۴۰۰، برای عملی‌کردن تکالیف مندرج در طرح، بررسی شده و با در نظر گرفتن پیشنهادهای کمیسیون تلفیق شورا، در قالب لایحه‌ای به صحن علنی شورای شهر ارسال شود.
شورای شهر برای ایجاد این شهرداری شش پیشنهاد مطرح کرده که عبارت‌اند از: ایجاد منطقه بافت تاریخی، تبدیل یکی از مناطق موجود به عنوان منطقه بافت تاریخی، تبدیل سازمان نوسازی و بهسازی به متولی منطقه تاریخی، ضمیمه‌کردن نواحی بافت تاریخی به یکی از مناطق، ایجاد ناحیه بافت تاریخی در مناطق شهرداری‌هایی که دارای بافت تاریخی هستند و ایجاد مدیریت کل ویژه بافت تاریخی در زیرمجموعه معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان. به گفته علیرضا نصر اصفهانی، رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان، این طرح پس از برگزاری جلسات متعدد در کمیسیون عمران آماده شد و ۱۰ نفر از اعضای شورا آن را امضا کردند. سپس در کمیسیون‌های اقتصادی و عمران، بررسی و در نهایت به جلسه تلفیق ارسال شد که همه اعضای شورای شهر بر اجرای این امر اتفاق‌نظر داشتند.
او تأکید می‌کند که باید نحوه تحقق این طرح مبتنی بر قوانین و مقررات موجود باشد؛ بنابراین شش راهی که می‌توان بافت تاریخی اصفهان را صیانت کرد، احصا شده و باید هرچه سریع‌تر جلسات بررسی این شش سناریو برگزار و نظر نهایی به صحن شورای شهر ارسال شود. نصر اصفهانی می‌گوید:«شهرهایی که آثار تاریخی و میراثی داشته‌اند، این ساختار را ایجاد کرده و از مواهب آن بهره‌مند شده‌اند.»
چرایی یک ساختارجدید
به گفته رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی، بحث ایجاد منطقه تاریخی و فرهنگی در شهر اصفهان از ابتدای دوره پنجم در دستور کار کمیسیون عمران قرار داشته است. شیرین طغیانی توضیح می‌دهد که این طرح ظرف مدت سه سال در جلسات گوناگون با حضور کارشناسان مختلف بررسی و توسط کارگروه ویژه‌ای که ذیل کمیسیون عمران ایجاد شد با شهرداران شهرهایی که این مناطق را ایجاد کرده‌اند، صحبت‌های لازم انجام شد و به این نتیجه رسیدیم که نه‌تنها ایجاد این شهرداری ضروری است که طبق قانون وظیفه شهرداری‌هایی است که محدوده تاریخی دارند.
در نهایت طرحی تهیه و با امضای 10 نفر از اعضای شورا در صحن علنی اعلام وصول و به دو کمیسیون تخصصی اقتصادی و عمران ارجاع شد. رایزنی‌های لازم با سایر نهادهای ذی‌ربط انجام شد و اداره کل میراث فرهنگی طی نامه‌ای تأیید کرد که این موضوع باید در دستور کار قرار بگیرد و قول همکاری داد.
طغیانی از علت تشکیل این شهرداری می‌گوید و توضیح می‌دهد که هر روز در گوشه‌وکنار شهر به‌ویژه در بافت‌های تاریخی مواردی اتفاق می‌افتد که توسط شهروندان و سازمان‌های مردم‌نهاد فعال مورد نقد قرار می‌گیرد.
او می‌گوید: «وقتی انتقادها را بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که گاهی در یک محدوده تاریخی بدون رعایت ضوابط از روی سهل‌انگاری یا اعمال فشارها اتفاقاتی می‌افتد که در حوزه ساخت‌وساز و فضاهای شهری خود را نشان می‌دهد. در این خصوص اگر مدیریت منسجمی باشد شاید بهتر تصمیم بگیریم.»
برای جلوگیری از ایجاد هر گونه خطا و آسیب بافت‌های تاریخی، شورای شهر پیشنهادهایی را مطرح کرده که به گفته طغیانی باید در یک کمیته تخصصی تمام جوانب آن بررسی شود.
او می‌گوید: «اگر این مدیریت شکل بگیرد شاید بتوان ازبسیاری از خطاهایی که امروز به دلیل تصمیم‌های مدیریتی ما در بافت‌های تاریخی رخ می‌دهد، جلوگیری کرد. در طرح تأکید کردیم که مدیر این منطقه هر کسی نمی‌تواند باشد. او باید تخصص مرتبط داشته و به بافت تاریخی علاقه‌مند باشد. حتی پیشنهاد شده مدیر این منطقه در حد یکی از معاونان شهردار باشد تا در جلسه معاونان حضور داشته و مشکلات بافت تاریخی را در این جلسه بررسی کند.» کمک به مباحث گردشگری با پیگیری ثبت بافت تاریخی شهر در نهادهای جهانی، ایجاد مدیریت واحد، یکپارچه و پاسخ‌گو برای بافت تاریخی، جلوگیری از تخریب یا صدور پروانه‌های ساخت غیرمرتبط، تسهیل سرمایه‌گذاری در این بافت و سیاست‌گذاری برای این مناطق، از جمله اهداف ایجاد شهرداری بافت تاریخی در شهر اصفهان است.
