با ایجاد اتاق‌های (روم) مختلف به حاضران اجازه گفت‌وگو می‌دهد. عضویت در این پلتفرم، البته به‌راحتی عضویت در سایر اپلیکیشن‌های دیگر نیست؛ بلکه برای عضویت در این شبکه نیاز به دعوت‌نامه از سوی کاربران دیگر است. هر کاربر جدید دو دعوت‌نامه دارد و بعد از استفاده تعداد دعوت‌نامه بیشتری نیز به او اختصاص داده مـــی‌شـــود. درصــورتــی‌کــه فــرد دعوت‌نامه نداشته باشد، می‌تواند با طی کردن مراحل ثبت‌نام، نام کاربری خود را در این شبکه رزرو کند. درصورتی‌که یکی از دوستان فرد شماره تلفن او را در لیست تماس‌های خود داشته و درون این شبکه دعوت‌نامه‌ای در اختیار داشته باشد، می‌تواند با انتخاب نامش او را به استفاده از این سرویس دعوت کند. اما چرا کلاب‌هاوس در فرصت زمان اندکی در میان اقشار مختلف ایرانی به محبوبیت رسید و آن‌ها را مجذوب خود کرد؟ آیا این پلتفرم می‌تواند جای سایر رقبای خود را بگیرد و آن‌ها را از رونق بیندازد؟ روح‌الله انصاری، دانش‌آموخته علوم‌ارتباطات اجتماعی و فعال و کارشناس فضای مجازی در گفت‌وگو ــا «اصفــهــان زیــبــا» از ســازوکــار «کلاب‌هاوس» می‌گوید.
اپلیکیشن «کلاب‌هاوس» خیلی زود به‌ویژه در ایام نوروز در بین ایرانی‌ها محبوب شد و به‌قول‌معروف «گل» کرد. سازوکار این پلتفرم چیست و چه ویژگی باعث شده که آن در مدت‌زمان بسیار کوتاهی راه صدساله را طی کند و در مقایسه با سایر رقبایش در جایگاه مطلوبی قرار بگیرد؟
اکنون اسپیس توییتر فعال و اتفاقا از جذابیت زیادی هم برخوردار است. اما اتفاقی که باعث بزرگ‌شدن کلاب‌هاوس شد، بازاریابی بسیار خوبی بود که برای آن صورت گرفت؛ اول اینکه فقط دارندگان آیفون امکان حضور در این پلتفرم را پیدا کردند و دوم اینکه حضور مخاطبان تنها با ارسال دعوت‌نامه امکان‌پذیر شد. این دو ویژگی باعث ایجاد فضای بسیار جذابی برای حضور مخاطبان شد و افراد شناخته‌شده و مطرح در حوزه تکنولوژی همچون ایلان ماسک و بیل گیتس نیز در این پلتفرم حضور پیدا کردند که این مسئله هم باعث شد این اپلیکیشن خیلی زود رشد کند و تعداد اعضایش به 100 میلیون نفر برسد. رفته‌رفته این پلتفرم در ایران نیز جایگاه خود را پیدا کرد و ازآنجاکه ایرانی‌ها علاقه زیادی به سخنوری دارند، توانستند این اپلیکیشن را کشف و در آن حضور پررنگی داشته باشند. از سوی دیگر و با توجه به اینکه انتخابات در پیش رو است، کلاب‌هاوس پلتفرمی است که در حال حاضر می‌تواند فضایی را برای بحث و تبادل و نظر دراین‌باره مهیا کند.
خیلی‌ها معتقدند آنچه اکنون درباره کلاب‌هاوس می‌شنویم یا گفته می‌شود، چندان با ماهیت این پلتفرم، همخوانی ندارد و بیشتر بزرگ‌نمایی است. از سوی دیگر برخی نیز به دلیل اینکه فقط دارندگان گوشی‌های آیفون در حال حاضر، امکان دسترسی به آن را دارند، آن را پلتفرمی طبقاتی و متعلق به قشر خاص می‌دانند. آیا شما با این موضوع موافق هستید؟
گوشی‌های آیفون در بخشی از اروپای غربی و آمریکا بسیار محبوب است؛ اما این‌طور نیست که این محبوبیت متعلق به‌تمامی کشورها باشد. برای مثال، کلاب‌هاوس در کشورهایی مثل چین و هندوستان جایگاهی ندارد؛ بنابراین نمی‌توان گفت این پلتفرم، پلتفرمی طبقانی است، اما به‌هرحال، اپلیکیشنی خاص است و همین خاص‌بودن، آن را جذاب می‌کند. فضاهای جدید، همیشه جذاب هستند؛ فارغ از اینکه در آن‌ها اتفاقی بیفتد یا نه. ما در آخرین دوران اینترنت وب 2 هستیم و تقریبا از 2 یا 3 سال دیگر پلتفرم‌ها شکل و شمایل خود را عوض می‌کنند. این آخرین قدم‌های اینترنت وب 2 است. اکنون کلاب‌هاوس ممکن است برای قشر دانشگاهی جذاب باشد، ولی وقتی نسخه اندروید آن ارائه و به پلتفرمی عمومی تبدیل شود، معلوم نیست که چه اتفاقی بیفتد، زیرا امکان صوت، برای عامه مردم خیلی جذاب نیست یا اینکه شاید اینفلوئنسرها برای دوره کوتاهی در کلاب‌هاوس حضور پیدا کنند، اما پس از مدتی احتمالا همان لایو اینستاگرام را ترجیح خواهند داد.
منظورتان از «خاص»بودن چیست؟ آیا قرار است کلاب‌هاوس تنها جایی برای حضور افرادی با پایگاه اجتماعی و اقتصادی بالا یا سرمایه‌های سیاسی و فرهنگی باشد و عامه مردم در آن حضور مؤثری نخواهند داشت؟
همین‌الان این‌گونه نیست؛ مثلا در اتاقی که محمدجواد ظریف حضور داشت، همه نتوانستند صحبت کنند و عده‌ای فقط حرف زدند؛ آن‌هم با اجازه‌ای که مدیر گروه به آن‌ها می‌داد. خیلی مهم نیست که جریان خبر از کجا و کدام پلتفرم شروع می‌شود، چون پس‌ازآن، رسانه‌ها و سایر پلتفرم‌ها آن را به‌سرعت بازنشر می‌کنند؛ برای مثال، گفت‌وگوی محمدجواد ظریف در کلاب‌هاوس به‌سرعت در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد و آن‌هایی هم که در کلاب‌هاوس حضور نداشتند، از آن باخبر شدند.
این گفت‌وگو و همچنین گفت‌وگوی علی‌اکبر صالحی در کلاب‌هاوس اتفاقا با حاشیه‌های مختلفی روبه‌رو شد. آیا این پلتفرم هم می‌تواند همانند سایر پلتفرم‌ها باعث جریان‌سازی یا اقناع افکار عمومی شود و حتی به رسانه‌های رسمی خوراک دهد؟
وظیفه پلتفرم اقناع افکار عمومی نیست؛ بلکه اپلیکیشن‌ها فضای انتشار محتوا هستند؛ بنابراین فرقی نمی‌کند محتوا کجا منتشر شود.
در عصر اینترنت وب 2 تصویر و صوت و فیلم و متن وجود دارد که البته چیزهای کمی هم نیستند. امکان صوت تا قبل از این همان‌طور که اشاره کردم در اسپیس و به‌تازگی در تلگرام مهیا شده است. کلاب‌هاوس فقط به خاطر بازاریابی خوبی که انجام داد، زود گرفت و به جایگاه مطلوبی رسید. اینکه تصور کنیم این پلتفرم به‌زودی خیلی گسترده خواهد شد، بستگی به این دارد که کاربرها در آن به دنبال چه هستند و چه کاربردی برای آن پیدا می‌کنند، چون به‌هرحال کاربران اهل تنوع هستند و دوست دارند آن را امتحان کنند، اما اینکه آیا در آن می‌مانند یا نه، تصمیم خودشان است. مثلا اکنون فیس‌بوک از همه شبکه‌های اجتماعی کامل‌تر است، ولی شبکه اجتماعی پیرمردها لقب دارد چون نسل جدید یا بومیان دیجیتال تمایل دارند فضاهای جدید را امتحان کنند.
یکی از جذابیت‌هایی که باقی پلتفرم‌ها برای مخاطبان خود به وجود آورده‌اند، سرگرمی است. با توجه به گفت‌وگومحور بودن کلاب‌هاوس، آیا این پلتفرم می‌تواند برای مدت‌زمان طولانی، بعد سرگرمی را برای افراد فراهم کند؟
همه این‌ها بخش انتقال محتوا هستند و یک ارتباط دوسویه دارند. آینده اپلیکیشن‌ها بستگی به تصمیم کاربر دارد؛ یعنی اینکه کاربر حق انتخاب دارد و می‌تواند تصمیم بگیرد که در کدام‌یک از این فضاها تولید محتوا داشته باشد. بخش دیگری هم البته بستگی به تصمیم رهبران افکار دارد؛ درواقع کلاب‌هاوس، مثل هر اپلیکیشن دیگر دارای رهبران افکاری است که می‌تواند برای افراد تصمیم بگیرد در آن بمانند یا نه، برای مثال، سلبریتی‌ها یا افراد تأثیرگذاری مثل ایلان ماسک یا اکنون‌که در آستانه انتخابات هستیم سیاسیون. اما بعد از انتخابات شاید سیاسیون دیگر کاری به این پلتفرم نداشته باشند و ترجیح دهند که از همان لایو اینستاگرام استفاده کنند. به‌بیان‌دیگر، این افراد اکنون نیاز به چنین پلتفرم‌‌هایی دارند و به‌ناچار از آن استفاده می‌کنند؛ رسانه‌های جمعی هم همین‌طور، برای مثال، واشنگتن‌پست در تمامی اپلیکیشن‌ها اکانت دارد و ممکن است در کلاب‌هاوس هم اکانت باز کند و نویسنده‌ها و خبرنگارانش در این فضا با افراد سخن بگویند. این مسئله بستگی به رفتار کاربران دارد.
پس ممکن است اگر افرادی که به آن‌ها اشاره کردید، حضور پررنگ یا مؤثری در این پلتفرم نداشته باشند، کلاب‌هاوس نیز به‌تدریج جذابیت خودش را برای مخاطبان از دست بدهد؟
حقیقت این است که ما توانایی انجام بحث‌های دامنه‌دار و دوسویه بلندمدت با مخاطبان را نداریم؛ یعنی سطح دانسته‌هایمان بدون تعارف خیلی بالا نیست و هرکدام شاید بتوانیم یک اتاق جذابی را تنها برای مدت کوتاهی نگه‌داریم. یکی از حسن‌های کلاب‌هاوس این است که گفت‌وگوکردن را به ما آموزش می‌دهد. آدم‌ها آنجا با همدیگر مکالمه می‌کنند و باهمفکرها یا حتی مخالفان خود به بحث و تبادل‌نظر می‌پردازند. حال اینکه چقدر این گفت‌وگوها مفید خواهد بود، بماند، ولی همین گفت‌وگوها و حضور افرادی همچون محمدجواد ظریف که شاید خارج از این فضا دسترسی به آن کار چندان راحتی نباشد، فی‌نفسه اتفاق جذاب و جالبی است و باعث می‌شود افراد یاد بگیرند با همدیگر گفت‌وگو کنند و یک‌طرفه حرف نزنند و صرفا متکلم وحده نباشند. اما برای اینکه بگوییم چه اتفاقی در آینده برای کلاب‌هاوس می‌افتد، فعالا زود است و باید منتظر بمانیم تا این پلتفرم از حالت خاص به عام تبدیل شود.
شما می‌گویید در این پلتفرم افراد امکان گفت‌وگوکردن را فرامی‌گیرند و به‌طورکلی از آن به‌عنوان اپلیکیشنی تعاملی یادشده است؛ درحالی‌که در هر اتاقی تنها افرادی که مدیر آن اتاق اجازه صحبت به آن‌ها بدهد، قادر به صحبت‌کردن خواهند بود؛ اتفاقی که در خلال گفت‌وگوی جواد ظریف افتاد و فرید مدرسی اجازه سؤال به خبرنگار رسانه‌های ایرانی زبان مقیم خارج از کشور را نداد. یا محمد تنگستانی به دختری که حجاب داشت، اجازه خواندن شعر نداد. با توجه به این محدودیت، آیا می‌توان قابلیت تعاملی بودن را برای این پلتفرم متصور بود؟
به نظر شخص من، این مسئله نادرست است، اما باید دید حقوق رسانه دراین‌باره چه می‌گوید؟ آیا این مسئله ذکرشده است که مثلا خبرنگاران ایرانی مقیم خارج اجازه صحبت یا سؤال پرسیدن ندارند؟ البته به‌هرحال روم‌ها باید مدیریت شوند و امکان گفت‌وگوی همه افراد حاضر در آن نیز وجود ندارد، اما نکته مهم همان‌طور که اشاره کردم، این است که کلاب‌هاوس باعث می‌شود ما گفت‌وگوکردن را یاد بگیریم، وقتی این امکان را فرابگیریم می‌توانیم در آینده در رابطه با خیلی از مسائل شفاف‌سازی کنیم، چون کلاب‌هاوس امکان گفت‌وگوی دوطرفه را فراهم می‌کند. این چیزی است که امیدواریم در آینده اتفاق افتد.
با توجه به استقبال ایرانی‌ها از این پلتفرم و همچنین ویژگی‌های منحصربه‌فردی که نسبت به سایر اپلیکیشن‌های دیگر در آن به چشم می‌خورد، آیا ممکن است در آینده‌ای نه‌چندان‌دور این پلتفرم هم به سرنوشت سایر رقبای خود مثل تلگرام و توییتر و … دچار شود؟
این موضوع بستگی به این دارد که فضای کلاب‌هاوس در بین طرفداران و منتقدان نظام چقدر کشف شود. آنچه تاکنون مشاهده کرده‌ایم مخالفت با این پلتفرم خیلی جدی نیست. شاید همه منتظر هستند تا نسخه اندروید این اپلیکیشن نیز عرضه شود و پیش از آن در رابطه با آن تصمیم‌گیری نهایی انجام گیرد. البته من فکر نمی‌کنم فیلترینگ کلاب‌هاوس به این زودی‌ها صورت گیرد؛ چراکه دولت روحانی در آخرین روزهای خود به سر می‌برد و به نظر نمی‌رسد مسئولیت فیلتر جدیدی را تقبل کند. از سوی دیگر دولت جدید نیز به این زودی دست به فیلتر نمی‌زند. شکل و شمایل فیلترینگ در ایران دارد عوض می‌شود و داریم به سمت‌وسوی اینترانت ملی حرکت می‌کنیم؛ به خاطر همین، خیلی فیلترینگ مستقیم اعمال نخواهد شد؛ البته همه این‌ها حدس و گمان است!
