جدول پایین نرخ تورم براساس گزارش بانک مرکزی، قیمت دلار و سکه در بازار آزاد و شاخص کل بورس از سال 1370 تاکنون را نشان میدهد. تجزیه و تحلیل این اطلاعات نشان میدهد برخلاف ادعای برخی شاخص کل بورس با نرخ تورم رابطه مستقیم ندارد.
تورم و دلار
دلار از 149 تومان در سال 1370 به قیمتی بالاتر از 32 هزار تومان در سال 1399 رسید، ولی انتهای سال گذشته نرخ دلار در بازار ارز با عددی کمتر از 26هزار تومان به کار خود پایان داد تا دلار در طول 30 سال گذشته 180 برابر شده باشد. در مقابل مقایسه نرخ تورم از سال 1370 تا به امروز ممکن نیست، زیرا سال پایه تورم طی سالهای گذشته بارها تغییر کرده است. با این حال، بررسی دادهها نشان میدهد میان تورم و قیمت دلار در بازار آزاد رابطه مستقیم وجود دارد.
اطلاعات مورد بررسی نشان میدهد در طول 30 سال گذشته به جز دو دوره زمانی سال 1380 و سالهای 1392 و 1393 هرگز نرخ دلار در بازار آزاد کاهشی نبود، ضمن اینکه در سالهای زیادی افزایش قیمت دلار منجر به افزایش نرخ تورم نشد. برای مثال سال 1394 نرخ دلار در بازار آزاد سه هزار و 600 تومان بود و در سال 1395 به سه هزار و 750 تومان رسید ولی نرخ تورم از 11.9% از سال 1394 به 9% در سال 1395 رسید. با این تفاسیر افزایش دلار لزوما روی تورم تأثیرگذار نیست، ولی افزایش تورم همیشه آغازگر یک موج صعودی در بازار ارز است.
از سال 1370 تا به حال بازار ارز با نرخ تورم بالاتر از 30% یک موج صعودی سنگین آغاز کردهاست. سال 73 تورم به 35.2% رسید و دلار نسبت به سال قبل 46% بالاتر رفت، سال 74 بانک مرکزی از تورم 49.2% خبری داد و نرخ دلار نسبت به سال قبل 53% بالا رفت و در سال 91 همراه با تورم 30.5% دلار 102% بالا رفت.
بانک مرکزی از سال 1396 نرخ سالانه تورم را اعلام نکرد، ولی براساس گزارش مرکز آمار اگر نرخ تورم در سال 1399 حدود 33% باشد باید برای سال 1400 به کمتر از 30% بازگردد، در غیر این صورت احتمال جهش دلار به قیمتهای بالاتر از 35هزار تومان وجود دارد.
سکه و شاخصههای دیگر
بسیاری از فعالان بازار قیمت سکه را نرخ تورم واقعی میدانند و عقیده دارند نوسانات قیمت سکه نشاندهنده نوسان قیمتی کالاها و خدمات مختلف است و نسبت به نرخ تورم قابل اعتمادتراست، زیرا در بازار آزاد تعیین میشود. این افراد نرخ سکه را متأثر از هم تغییرات داخلی اقتصاد و هم نوسانات بازارهای جهانی میدانند. اعداد و ارقام بازار سکه، ارز و نرخ تورم در طول سالهای گذشته نشان میدهد میان نرخ سکه و ارز رابطه مستقیم یا غیر مستقیم وجود ندارد. بارها با افزایش نرخ دلار قیمت سکه کاهش یافتهاست، ولی میان نرخ تورم و قیمت سکه رابطه وجود دارد.
در بیشتر بازههای قیمتی میان تورم و سکه بهار آزادی رابطه مستقیم وجود داشت. اگر بنابر ادعای فعالان بازار قیمت سکه را نرخ واقعی تورم در نظر بگیریم در طول سی سال گذشته تورم 832 برابر شده است!
شاخص کل بورس و شاخصهای دیگر
«رشد بورس، تورم زاست.» طی یکی دو سال گذشته افراد زیادی بخشی از تورم اقتصاد را بر گردن بورس انداختهاند، این افراد مدعیاند با رشد شاخصکل بورس، اقتصاد تورمی خواهد شد، ولی اطلاعات 30سال گذشته وجود چنین رابطهای میان شاخص کلبورس و تورم را تأیید نمیکند.
در طول 30 سال گذشتــــــه بارها رشد شاخصکل بورس با کاهش بیسابقه تورم همراه بود. برای مثال در سال 1374 تورم برابر با 49.4% بود و در سال 1375 با کاهشی بیسابقه به 23.2% رسید در مقابل شاخص کل بورس از 694 واحد در سال 1374 به 1549 واحد در سال 1375 رسید. البته در سالهای مورد بررسی بارها با افزایش تورم، شاخص کل نیز صعودی شد، ولی وجود رابطه مستقیم یا غیرمستقیم میان شاخص کل بورس و تورم تأیید نمیشود، ضمن اینکه چنین رابطهای میان نرخ دلار و شاخص بورس نیز وجود ندارد.
اگرچه افراد زیادی رشد شاخصکل بورس طی سالهای گذشته را متأثر از نوسانات ارزی میدانند، ولی بررسی نرخ دلار و شاخصکل بورس طی 30 سال گذشته نشان میدهد رابطه مستقیم و غیر مستقیمی بین آنها وجود ندارد. بارها با افزایش نرخ دلار، شاخص کل بورس کاهش یافتهاست و در مقابل با کاهش نرخ ارز شاخص کل بورس بهشدت صعودی شدهاست. برای مثال سال 1379 وقتی قیمت دلار از 813 به 792 رسید، شاخص کل بورس از دو هزار و 978 به سه هزار و 759 جهش کرد.
بازدهی بازارها
30 سال گذشته اقتصاد کشور همیشه تورمی بود. در طول چند سال تورم کاهش پیدا کرد، ولی هرگز تورم منفی نداشتیم در این 30 سال نرخ دلار بیش از 180 برابر، سکه بیش از 832 برابر و شاخص کل دو هزار و 770 برابر رشد کردهاند. اگر بنابر ادعای بازاریان نرخ سکه نمایشی از نرخ تورم واقعی باشد، شاخص کل بود 3.3 برابر بیشتر از تورم رشد کرده است و نرخ دلار بیش از 21% تورم رشد داشت.
با این تفاسیر، سرمایهگذاری در دلار نهتنها سودآور نیست، بلکه نسبت به تورم و عقبتر است، درحالی که شاخصکل پربازدهترین سرمایهگذاری طی 30 سال گذشتهبوده است.
