واردات بیش از 57 هزار تن چای
گزارشها نشان میدهد، ایران نهمین تولیدکننده بزرگ چای در جهان است و رتبه هفتم در واردات چای را به خود اختصاص داده است. بر اساس آمار گمرک، در سال گذشته واردات 11 ماه نخست سال با مجموع بیش از 57360 تن با ارزشی بیش از 287/1 میلیون دلار بوده است. همچنین ارزش واحد یک کیلوگرم چای خشک وارداتی بهطور متوسط حدود 5 دلار شد. ارزش ریالی چای وارداتی در 11 ماه نخست سال گذشته حدود 1206 میلیارد تومان و متوسط ارزش یک کیلوگرم چای وارداتی حدود 21024 تومان بوده است. واردات 11 ماهه 99 از 10 کشور شامل هند، سریلانکا، امارات متحده عربی، کنیا، ویتنام، هلند، آلمان، ترکیه، چین و ژاپن انجام شده است. حدود 9/48درصد از چای وارداتی (یعنی حدود 28063 تن به ارزش حدود 125/5 میلیون دلار) از کشور هند وارد شده است و پسازآن امارات متحده عربی بهعنوان کشور بدون باغات چای با حدود 14388 تن (25/1درصد) و سریلانکا با حدود 10225 تن (17/8درصد)، در رتبههای دوم و سوم بیشترین صادرات چای به ایران قرار دارند. تازهترین آمار گمرک ایران در رابطه با جریان واردات چای خشک نیز نشان میدهد که از ابتدای سال تا نیمه تیر ۱۷,۸ هزار تن چای خشک به ارزش بالغ بر ۹۰,۸ میلیون دلار وارد کشور شده است.
چای وارداتی پرطرفدارتر است
بیشترین واردات چای از کشور هند است و اینطور که اعداد و ارقام گمرک نشان میدهد کشور ما مشکلی در بحث کمبود واردات این محصول ندارد؛ ولی ازآنجا که چای در بین 25 گروه کالاهای اساسی قرار دارد و تأمین آن با ارز نیمایی در حال انجام است قیمت چای خارجی را تحت تأثیر قرار میدهد. اردیبهشت98 دولت حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی برخی از محصولات کشاورزی از جمله چای را اعلام کرد؛ اقدامی که موجب شد استارت افزایش قیمت چای خارجی زده شود. در سال 1400 نیز با افزایش قیمت این محصول مواجه شدهایم.
چای خارجی زوددم و پررنگ و چای ایرانی دیردم و کمرنگ است. تفاوت قیمت بین چای ایرانی و خارجی نیز یکی از دلایل اصلی اولویتدادن به یکی از این دو است. قیمت پایینتر چای خارجی به نسبت چای ایرانی در این انتخاب بیتأثیر نبوده است. مصرف چای خارجی بیشتر از چای ایرانی است و هرگونه تغییر قیمت این محصول پرطرفدار سبد هزینه خانوارها را تحت تأثیر قرار میدهد.
چای ایران به کجا صادر میشود؟
تبادل تجاری ایران و هند در زمینه این محصول بالاست. بیشترین چای وارداتی ایران از کشور هند است و در مقابل ایران نیز بیشترین صادرات را به هند دارد. بر اساس آمار گمرک در سال گذشته، صادرات چای با مجموع بیش از 13 هزارتن با ارزشی بیش از 7/12 میلیون دلار بوده و ارزش ریالی صادرات 11 ماه نخست سال 99 حدود 2817 میلیارد ریال برآورده شده است. این آمار نشان میدهد صادرات به 28 کشور در 11 ماه نخست 1399 از جمله هند، هلند، افغانستان، ازبکستان، قزاقستان، گرجستان، قرقیزستان، روسیه، عراق، ترکیه، ترکمنستان، تاجیکستان، آذربایجان، اوکراین، استرالیا، انگلستان، کانادا، آلمان، قطر، بحرین، پاکستان، تایوان، چین، لبنان، امارات متحده عربی، لهستان، مالزی و فرانسه انجام شده است. بیشترین صادرات چای در 11 ماه نخست 99 به ترتیب به کشورهای هند (حدود 2096 تن)؛ ازبکستان (حدود 1723 تن)؛ افغانستان (حدود 1609 تن)؛ و عراق (حدود 1301 تن) بوده است. حدود 13/25درصد صادرات چای؛ یعنی 1730218 کیلوگرم (حدود 1730 تن) با ارزش معادل 1,653,769 دلار به 3 کشور روسیه، قزاقستان و قرقیزستان صورت گرفته است که از کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا بوده و از مزایای تعرفه ترجیحی در قالب توافقنامه آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا بهرهمند هستند.
ایران در رتبه پانزدهم تولید چای
ایران از نظر تولید و سطح زیر کشت چای در رتبه پانزدهم و از نظر مصرف در رده دوازدهم قرار دارد. حدود 26 هزار هکتار باغ چای در دو استان گیلان و مازندران قرار دارد که از این مقدار حدود 21 هزار هکتار مورد بهرهبرداری قرار میگیرد. حدود 55 هزار خانوار چایکار بهطور مستقیم در باغات چای مشغول به کارند و 100درصد درآمد و معیشتشان از محصول چای است. در کل برای 100 هزار خانوار در بیش از 151 کارخانه چایسازی که متناسب با ظرفیت تولیدشان بین 30 تا 60 نفر شغل فصلی و دائم ایجاد کردهاند و بهطور متوسط 500 هزار نفر مستقیم و غیرمستقیم در صنعت چای اشتغال دارند. این تعداد جدای از تعداد شاغلانی است که در بخش بازرگانی (صنایع بستهبندی و فروش) اشتغال دارند. در حال حاضر 182 کارخانه چایسازی در کشور فعالاند. روش متداول چایسازی نیز تولید چای سیاه است. اینطور که چایکاران داخلی اعلام میکنند قیمت پایین خرید تضمینی، تأخیر در پرداخت وام و مطالبات، سایه کرونا و واردات بیرویه، اصلیترین دغدغه آنهاست.