امسال برخلاف سال‌های گذشته که روسای جمهور وقت کشورمان به‌صورت حضوری در این نشست شرکت می‌کردند، حجه الاسلام سید ابراهیم رئیسی به‌صورت مجازی به سخنرانی پرداخت. «سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری خود با خبرنگاران که پیش از آغاز به کار نشست برگزار شد درباره علت عدم حضور رئیس‌جمهور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل گفت: «به جهت برخی محدودیت‌های کرونایی و پروتکل‌هایی که باید قبل و بعد سفر و در زمان سفر انجام می‌شد، ایشان ترجیح دادند این سفر را وزیر خارجه تشریف ببرند و خودشان مواضع ایران را مثل بسیاری از کشورهای دیگری که در سطح سران به‌صورت برخط و آنلاین صحبت می‌کنند ایشان هم همین مسیر را بروند.»
پیام ایران به جهان چه بود؟
سخنرانی سه‌شنبه‌شب رئیس‌جمهور کشورمان که به‌صورت مجازی در مقر سازمان ملل پخش شد با توجه به متوقف شدن موقتی مذاکرات هسته‌ای و سفر هفته گذشته رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران موردتوجه رهبران کشورهای جهان بود. حجه الاسلام رئیسی صحبت‌های خود را با اشاره به فرهنگ کهن ایران‌زمین آغاز کرد و گفت: «ایران سرزمین فرهنگ و تمدن است؛ سرزمین دانش و معنویت؛ سرزمین استقامت و استقلال. ملت ایران، ملتی است خداپرست و میهن‌دوست؛ هویت‌گرا و جهان‌نگر. ملت ما صدها سال برابر سلطه‌طلبان از حق خود برای تعیین سرنوشت و آزادی، محافظت کرده و پیشروترین کشور در نظام سیاسی انتخابی در غرب آسیا بوده است. انقلاب اسلامی جهشی بزرگ برای تحقق آرمان‌های ملی و اسلامی ملت ایران ازجمله آزادی، استقلال و مردم‌سالاری دینی بود.» رئیسی در بخش دیگر سخنرانی خود ضمن انتقاد از نظام سلطه حاکم بر آمریکا گفت: «در سال گذشته، دو تصویر تاریخ‌ساز شد: ۶ ژانویه که کنگره آمریکا مورد هجوم مردم آمریکا قرار گرفت و در آگوست که مردم افغان از هواپیمای آمریکایی به پایین پرتاب شدند. از کپیتال تا کابل یک پیام به جهان مخابره می‌شود و آن این است که نظام سلطه آمریکا بی‌اعتبار است؛ چه در داخل چه در خارج. آنچه امروز در منطقه دیده می‌شود بیانگر آن است که نه‌تنها سلطه‌گر و تفکر سلطه‌گری بلکه پروژه تحمیل هویت غربی شکست‌خورده است. نتیجه هژمونی‌طلبی، خونریزی و بی‌ثباتی و نهایتاً شکست و فرار است. امروز آمریکا از عراق و افغانستان خارج نمی‌شود بلکه اخراج می‌شود. بااین‌حال، هزینه این عدم بهره‌مندی از عقلانیت را ملت‌های مظلوم از فلسطین و سوریه تا یمن و افغانستان، و از سوی دیگر مالیات‌دهندگان آمریکایی می‌پردازند. امروز برای جهان مهم نیست که آیا “آمریکا اول” است یا اینکه “آمریکا برگشته است”. اگر عقلانیت در دستور کار تصمیم گیران باشد باید بفهمند که استقامت ملت‌ها قوی‌تر از قدرت ابرقدرت‌هاست. اشتباه آمریکا در چند دهه گذشته این بوده بجای تغییر “روش زندگی” خود با جهان، “روش جنگ” خود با جهان را تغییر می‌دهد. راه غلط را نمی‌توان با روش متفاوت به نتیجه رساند.» رئیس‌جمهور کشورمان به تحریم‌های آمریکا علیه کشورهای جهان و ازجمله ایران نیز اشاره و تأکید کرد: «تحریم روش جدید جنگ آمریکا با ملت‌هاست. تحریم علیه ملت ایران نه از زمان برنامه هسته‌ای و نه حتی انقلاب اسلامی شروع شد بلکه از سال ۱۹۵۱ یعنی زمان ملی شدن صنعت نفت آغاز گردید و منجر به کودتای نظامی علیه دولت منتخب ملت ایران شد توسط آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها. تحریم، بخصوص تحریم دارو، در دوران کرونا، جنایت علیه بشریت است. جمهوری اسلامی پیشنهاد می‌کند که با معرفی دو مقوله سلامت و محیط‌زیست به‌عنوان مسائل انسانی، هرگونه تحریم یا اختلال در زنجیره تأمین آن ممنوع اعلام گردد. همچنین من به نیابت از ملت ایران و میلیون‌ها پناهنده‌ای که میهمان کشورم هستند ضمن محکوم کردن تداوم تحریم‌های غیرقانونی آمریکا بخصوص در اقلام بشردوستانه، خواستار ثبت این جنایت سازمان‌یافته علیه بشریت، به‌عنوان نماد و واقعیت حقوق بشر آمریکایی هستم. جمهوری اسلامی ایران در عین اینکه از ابتدا اهتمام به خرید و واردات واکسن از طرف‌های معتبر بین‌المللی داشت، اما تحریم‌های دارویی مقابل ملت ایران قرار گرفت و لذا از همان ابتدا به فکر تأمین پایدار واکسن از طریق تولید داخلی قرار گرفتیم.» رئیسی در ادامه به سیاست خارجی جمهوری اسلامی در منطقه اشاره کرد و گفت: «انقلاب اسلامی ایران الهام‌بخش است؛ و قدرت برآمده از آن نیز، امنیت ساز است. الگوی امنیت سازی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر شکل‌دهی به مکانیسم‌های درون منطقه‌ای با محوریت دیپلماسی، و بدون مداخله خارجی بوده است. سیاست ما حفظ ثبات و تمامیت ارضی همه کشورهای منطقه است. اگر قدرت و نقش ایران در کنار دولت و ملت‌های سوریه و عراق نبود و اگر مجاهدت شهید ابومهدی المهندس و سپهبد شهید آقای حاج قاسم سلیمانی نبود، امروز داعش همسایه مدیترانه‌ای اروپا بود. البته، داعش آخرین موج از افراط‌گرایی نخواهد بود. راه‌حل درگیری‌ها و نزاع‌ها در منطقه ما، بعد از توجه به خداوند متعال، فقط یک‌چیز است: حاکم نمودن اراده ملت‌ها بر سرنوشت خویش از طریق مراجعه به آراء عمومی آن‌ها. اما تحقق این مهم دو مقدمه اساسی دارد: قطع تجاوزگری بیگانگان و توقف اشغال و همکاری صادقانه دولت‌ها برای مقابله با تروریسم. حضور نظامی آمریکا در سوریه و عراق مهم‌ترین مانع برای تحقق دموکراسی و اراده مردم است. آزادی در کوله‌پشتی‌های سربازان بیگانه جای نمی‌گیرد. اگر در افغانستان، حکومتی فراگیر با مشارکت مؤثر تمام اقوام اداره کشور را در دست نگیرد امنیت به افغانستان بازنخواهد گشت. قیم‌مآبی نیز همانند اشغالگری محکوم به شکست است.» رئیسی در ادامه ضمن محکوم کردن رژیم اشغالگر قدس تصریح کرد: «رژیم اشغالگر قدس، سازمان‌دهنده بزرگ‌ترین تشکیلات تروریسم دولتی است که دستور کار آن، کشتار زنان و کودکان در غزه و کرانه باختری است. امروز محاصره همه‌جانبه، غزه را به بزرگ‌ترین زندان جهان تبدیل نموده است. طرح معامله قرن نیز مانند سایر طرح‌های تحمیلی قبلی شکست خورد. راه‌حل یک‌چیز است: مراجعه به آراء همه فلسطینی‌ها اعم از مسلمان و مسیحی و یهودی در قالب برگزاری یک همه‌پرسی فراگیر. این طرح را رهبر معظم انقلاب اسلامی، سال‌ها قبل اعلام کردند و امروز طرح جمهوری اسلامی به‌عنوان یکی از اسناد رسمی سازمان ملل ثبت‌شده است.» او بخش پایانی سخنرانی خود را به سیاست‌های هسته‌ای و آینده مذاکرات برجامی اختصاص داد و تأکید کرد: «امروز همه جهان ازجمله خود آمریکایی‌ها اذعان دارند که پروژه مقابله با ملت ایران که در دوره اخیر در نقض شکل و محتوای برجام جلوه‌گر شد و باسیاست فشار حداکثری و خروج خودسرانه از توافق بین‌المللی برجام دنبال شد، به‌طور کامل شکست‌خورده است. بااین‌حال، سیاست ظلم حداکثری هنوز رها نشده است. ما چیزی بیش از حق خود نمی‌خواهیم. ما خواستار اجرای حقوق بین‌الملل هستیم. همه طرف‌ها باید به توافق هسته‌ای و قطعنامه سازمان ملل متحد در عمل پایبند بمانند. پانزده گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پایبندی ایران به تعهدات خود را تأیید کرده است. اما آمریکا به تعهد خود که لغو تحریم‌هاست عمل‌نکرده است، نقض عهد کرده است، از برجام خارج‌شده است، تحریم‌های بسیار بیشتری را بر ملت من تحمیل کرده است.» رئیس دولت سیزدهم افزود: «آمریکا به‌اشتباه فکر می‌کرد ما مستأصل می‌شویم اما ایستادگی ما جواب داده و همواره جواب خواهد داد. مقاومت هوشمند و پویای جمهوری اسلامی، برآمده از عقلانیت راهبردی است. ما به وعده‌های دولت آمریکا اطمینان نداریم. سیاست راهبردی جمهوری اسلامی ایران طبق فتوای رهبر عظیم‌الشأن انقلاب اسلامی، حرمت تولید، ساخت و انباشت سلاح اتمی است و سلاح اتمی هیچ جایگاهی در دکترین دفاعی و بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران ندارد. جمهوری اسلامی ایران گفتگویی را مفید می‌داند که نتیجه آن لغو تحریم‌های ظالمانه باشد.» رئیسی همچنین افزود: «جمهوری اسلامی ایران در عین دفاع قاطع از تمامی حقوق و منافع ملت ایران، به دنبال همکاری و همگرایی گسترده اقتصادی و سیاسی با جهان است. من به دنبال تعامل مؤثر با همه کشورهای جهان بخصوص کشورهای همسایه هستم و دست آن‌ها را به گرمی می‌فشارم.»
بازتاب سخنرانی حجه الاسلام رئیسی در رسانه‌های خارجی
خبرگزاری آسوشیتدپرس بخش‌هایی از سخنرانی رئیس‌جمهور کشورمان در هفتاد و ششمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل را منتشر کرد و گزارش داد: «رئیس‌جمهور ایران در اولین سخنرانی خود در سازمان ملل به انتقاد از آمریکا پرداخت و گفت که این کشور از تحریم به‌عنوان یک ابزار جنگی جدید استفاده می‌کند. آسوشیتدپرس در ادامه صحبت‌های رئیسی را با سخنرانی‌های حسن روحانی در سال‌های گذشته در مجمع عمومی مقایسه کرد و نوشت: ابراهیم رئیسی در مقایسه با فرد قبلی یک سخنرانی منتقدانه‌تر و بی‌پرده در رابطه باسیاست خارجی آمریکا ارائه داد. خبرگزاری رویترز گزارش داد: «ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران در نشست سالانه مجمع عمومی تأکید کرد که ایران خواهان ازسرگیری مذاکراتی است که به رفع تحریم‌های آمریکا بینجامد». خبرگزاری فرانسه نیز در گزارش خود دراین‌باره آورده است: «رئیس‌جمهوری جدید ایران روز سه‌شنبه گفت که تلاش‌های آمریکا برای هژمونی به شکل تأسف باری شکست‌خورده است». روزنامه واشنگتن‌پست با انتشار بخش‌هایی از صحبت‌های روز سه‌شنبه رئیس‌جمهوری کشورمان در سازمان ملل نوشت که سخنرانی ابراهیم رئیسی در سازمان ملل نشان‌دهنده هویت جمهوری اسلامی و جایگاهی است که ایران برای خود در جهان می‌بیند.
روزهای شلوغ وزیر خارجه در نیویورک
سخنگوی وزارت امور خارجه روز گذشته در توییتی از دیدارهای پرشمار هیئت ایرانی و در رأس آن‌ها امیر عبداللهیان، وزیر خارجه کشورمان در نیویورک گفت. او در توئیت خود نوشت: «وزیر امور خارجه در ادامه برنامه فشرده خود، با وزرای خارجه آلمان، اتریش، سوئیس و کرواسی و همچنین نماینده عالی اتحادیه اروپا جوزپ بورل دیدار کرد و در جلسه پیگیری کنفرانس بغداد شرکت نمود. تبادل‌نظر کوتاهی هم با وزرای خارجه ونزوئلا و عراق انجام گرفت. سیاست خارجی متوازن و فعال در عمل». آنچه از دیدار امیر عبداللهیان و نماینده عالی اتحادیه اروپا به رسانه‌ها گزارش‌شده حکایت از گفتگویی مثبت در جهت ادامه روند مذاکرات دارد. وزیر امور خارجه در این ملاقات با تأکید بر این امر که دولت آقای رئیسی در چارچوب اصول، عملگراست و لذا به دنبال نتیجه عملی در مذاکرات است، اظهار داشت: «همان‌طور که قبلاً گفته‌شده است، ما با جدیت در حال بررسی سوابق مذاکراتی هستیم و دولت جدید مذاکرات را از سر خواهد گرفت. ملاک ما عمل طرف‌های مقابل است و نه اظهارنظر آن‌ها. دولت جدید در حال مرور و مطالعه پرونده مذاکرات انجام‌شده است. نه اتلاف وقت می‌کند، نه رفتار غیر سازنده آمریکا را می‌پذیرید و نه کشور را معطل وعده‌های توخالی سابقه‌دار خواهد کرد. امیر عبداللهیان تأکید کرد: «متأسفانه رفتار و سیاست‌های دولت بایدن تاکنون در رابطه با ایران و برجام غیرسازنده بوده است. بایدن باوجودآنکه به‌صورت زبانی از سیاست‌های ترامپ انتقاد کرده اما در عمل در قبال ایران همان سیاست‌ها را دنبال می‌کند.» جوزپ بورل نیز در این ملاقات ضمن مرور اقدامات اتحادیه اروپا برای احیاء برجام اظهار داشت: «به نظر من موفقیت برجام نه‌تنها برای ایران و ۱+۴ بلکه برای منطقه و جهان بسیار مهم است. شکست برجام و مذاکرات برای هیچ طرفی خوب نیست. اتحادیه اروپا همواره از سیاست و اقدام مخرب ترامپ در خروج از برجام انتقاد کرده است و در این خصوص شفاف بوده است ولی تصمیم دولت جدید آمریکا فصل نوینی برای حفظ و احیاء برجام ایجاد کرده است.»
آمریکا به برجام برمی‌گردد اگر…
جو بایدن روز سه‌شنبه در مجمع عمومی سازمان ملل اولین سخنرانی‌اش به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا را ایراد کرد. او خروج آمریکا از افغانستان را پایان جنگی عنوان کرد که دنیا آن را بی‌پایان تصور می‌کرد. بایدن ادعا کرد: «ما به ۲۰ سال درگیری در افغانستان پایان دادیم و دفتر جنگ‌های بی‌پایان را بستیم و دوره جدیدی را آغاز کردیم که دوره دیپلماسی بی‌پایان است تا از قدرت توسعه خود برای سرمایه‌گذاری در ارتقای مردم در سراسر جهان استفاده کنیم، تا دفاع از دموکراسی را احیا کنیم. ما از طالبان انتظار داریم ضوابط جهانی حقوق بشر را رعایت کنند، ما خواستار آن هستیم که زنان و دختران افغانستان از حقوق کامل برخوردار شوند.» رئیس‌جمهوری آمریکا قسمتی از سخنان خود را به ایران اختصاص داد و گفت: «ایالات‌متحده به بازگشت به برجام و همچنین جلوگیری از دسترسی ایران به تسلیحات اتمی متعهد است. آمریکا آماده است به برجام برگردد اگر ایران به همه تعهدات خود عمل کند.» سخنرانی جو بایدن رئیس‌جمهوری آمریکا در سازمان ملل انتقاد جمهوری‌خواهان این کشور را برانگیخته است. آن‌ها مواضع رئیس‌جمهور دموکرات را باعث تضعیف جایگاه آمریکا و نادیده گرفتن تهدیدهای موجود علیه این کشور ارزیابی کرده‌اند.
پای طالبان به سازمان ملل باز می‌شود؟
درحالی‌که یکی از موضوع‌های موردبحث در این نشست مجمع سازمان ملل به بحران افغانستان اختصاص دارد، یک سخنگوی سازمان ملل روز سه‌شنبه ۳۰ شهریور اعلام کرد که طالبان در نامه‌ای خواستار سخنرانی در جریان نشست سالانه مجمع عمومی این سازمان شده است. رویترز هم می‌گوید یک نسخه از این نامه را رؤیت کرده است که در آن طالبان سهیل شاهین سخنگوی خود در دوحه را به‌عنوان سفیر جدید افغانستان در سازمان ملل معرفی کرده است. آنتونیو گوترش هم پیشتر گفته بود، تمایل طالبان برای به رسمیت شناخته شدن از سوی جامعه بین‌المللی، تنها اهرمی است که کشورهای دیگر می‌توانند با آن برای تشکیل دولت فراگیر و احترام به حقوق، به‌ویژه برای زنان، در افغانستان بر این گروه فشار بیاورند.
رویترز می‌گوید تا زمانی که کمیته اعتبارنامه سازمان ملل در خصوص درخواست طالبان تصمیم بگیرد محمد غلام اسحاق‌زی همچنان سفیر افغانستان خواهد بود. او قرار است روز دوشنبه آینده در مجمع عمومی سخنرانی کند. هنوز مشخص نیست که آیا کشوری به این نامه طالبان اعتراض خواهد کرد یا نه.
راهروهای سازمان ملل روزهای شلوغی را پشت سر می‌گذارد. نمایندگان حاضر در این نشست از فرصت حضور در این مجمع سالیانه برای چانه‌زنی و گفتگو با سایر کشورها استفاده می‌کنند. هفتاد و ششمین نشست مجمع عمومی تا روز ۲۷ سپتامبر (۵ مهر) ادامه خواهد داشت.
