نخستین جلسه هم‌اندیشی «باشگاه شهراندیشان» در حالی برگزار شد که ششمین شورای اسلامی شهر اصفهان و به‌ویژه مرکز پژوهش‌های این شورا از ابتدای فعالیتش بر تعامل سازنده و ثمربخش با خبرگان و متخصصان حوزه‌های مختلف در شهر تأکید داشت. بر همین اساس، در ابتدای این نشست، رئیس مرکز پژوهش‌های شــورای اســلامــی شــهــر اصــفــهــان توضیح‌هایی را در خصوص ضرورت شکل‌گیری باشگاه شهراندیشان و پیگیری مرکز پژوهش‌ها برای دریافت نــظــرهــا و ایــده‌هــای خــبــرگان شهر بیان کرد و از حاضران خواست تا با اظهارنظرهای خود به ارتقای کیفی این رویداد کمک کنند.
«مصطفی نباتی‌نژاد» گفت: «در حال حاضر هم مسائل و مشکلات شهر زیاد است و هم نخبگان و خبرگانی که بتوان در یک سازوکار تعاملی از نظرهای آن‌ها برای اداره شهر بهره‌مند شد. به اشتراک‌گذاری این راه‌حل‌ها با دیگران مسئله مهمی است؛ چون ساختارهای سازمانی محدودیت‌هایی دارد و از سوی دیگر غالبا درباره مسائل کلان‌شهر اجماع‌نظر وجود ندارد و کار در حالی آغاز می‌شود که اصلا مشخص نیست این نیاز جامعه است یا نه! در این میان، جایگاه مشورت و نظرخواهی نیز چندان به رسمیت شناخته نمی‌شود.»
او بابیان اینکه از ابتدای فعالیت شورای ششم، افراد متخصص
زیادی در حوزه‌های مختلف خواستار تعامل با شورا برای حل‌وفصل مسائل شهر بودند، افزود: «طرح باشگاه شهراندیشان با این هدف تدوین‌شده که ضمن مشورت با نخبگان درباره پرداخت، روند برگزاری و دیگر مسائل مربوط به این طرح، ساختار تعاملی تازه‌ای میان شورا، مدیریت شهری و شهروندان ایجاد شود.»
مدیریت شهر نیازمند مشورت با خبرگان شهر است
پس‌ازآن حسین قانونی، کارشناس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان، از تصویب کلیات طرح باشگاه شهراندیشان در شورای اسلامی شهر اصفهان خبر داد و گفت: «مرکز پژوهش‌ها موظف به تدوین سازوکارهای این طرح‌شده و بر هم‌فکری خبرگان و پرهیز از نگاه از بالا به پایین در این زمینه تأکید دارد.»
او وظایف تعریف‌شده در حوزه مدیریت شهری را متنوع دانست و افزود: «مسلما اعضای شورا قادر به حل‌وفصل همه این مسائل نیستند و نیاز به مشورت، امری مسلم به نظر می‌رسد؛ چنانکه فرایند مشاوره تاکنون در سیستم مدیریت شهری وجود داشته، اما غالبا به‌صورت موردی و بر اساس ارتباط‌های بین‌فردی بوده است. بنابراین ایده ما تبدیل این روند به سازوکارهای رایج و پایدار است.»قانونی برخی از اهداف باشگاه شهراندیشان را ایجاد اجتماع‌های تخصصی در ارتباط با حوزه‌های موضوعی و کارکردهای مدیریت شهری و ایجاد تعادل دوسویه بین نخبگان و تصمیم‌گیران دانست و گفت: «گاهی تصاویر واقعی از مشکلات شهر در ذهن خبرگان وجود ندارد و این شبکه تعاملی کمک می‌کند این تصویر واقعی شود؛ ضمن اینکه سرمایه اجتماعی نهادهای شهری با این ارتباط افزایش می‌یابد و درنهایت موجب تسهیل ارتباط مدیران با خبرگان شهر می‌شود.»
او از ترسیم دو فرایند در تدوین طرح باشگاه شهراندیشان خبر داد و تشریح کرد: «تدوین طرح در شورای شهر و ارزیابی طرح‌ها و لوایح در شورا دو فرایندِ موجود است. جایگاه این باشگاه در فرایند تدوین طرح، ابتدا در مرحله شناسایی مسئله و معرفی ایده است که ورودی ابتدایی طرح در شورای شهر می‌تواند از طریق این باشگاه رخ دهد.»
ثمره ایده‌پردازی‌ها در عمل دیده شود
معاون فرهنگی شهرداری اصفهان نیز با حضور در این نشست، ضمن ابراز خرسندی از تدوین طرح باشگاه شهراندیشان، تأکید کرد: «همه ما عموما از این سامانه‌ها و فرایندها بسیار دیده‌ایم؛ ولی هیچ‌کدام از آن‌ها منجر به اقدام عملی نشده است تا مردم و صاحبان ایده‌ها بتوانند ثمره آن را به‌طور ملموس در زندگی خود ببینند.» مجتبی شاهمرادی افزود: «باید در این حوزه تمرکز بیشتری صورت گیرد. حرف‌های زیادی زده‌شده، ولی در سطح سیاست‌گذاری‌ها باقی‌مانده و به مرحله عمل نرسیده است. اگر هم رسیده برای خود نخبگان بازخوردی نداشته است.»
او خاطرنشان کرد: «باید آسیب‌شناسی شود که چرا این طرح‌ها عملی نشده و بدنه شهرداری تمایلی به انجام این ایده‌ها نداشته است؛ همچنین لازم است توجه کنیم که در شهرداری فرایندهای مشابه زیادی در حوزه‌های مختلف وجود دارد که باید با هم تجمیع شوند.»
بپذیریم که نمی‌توانیم مسائل را یک‌تنه و با نگاه شخصی حل کنیم
مشاور رسانه‌ای شهردار اصفهان نیز با حضور در این نشست ضمن شنیدن نظرهای حاضران، به نکته‌هایی در راستای اجرای هرچه بهتر این طرح اشاره کرد. «وحید ملتجی» با بیان اینکه برخی مدیران گویی از فضای دیگری یک‌مرتبه وارد شهر اصفهان شده‌اند و می‌خواهند با نگرش‌های قدیمی شهر را مدیریت کنند، گفت: «متأسفانه ما هنوز به این مرحله نرسیده‌ایم که بپذیریم نمی‌توان مسائل را یک‌تنه و با نگاه شخصی حل کرد؛ درحالی‌که اگر این اتفاق بیفتد بخش زیادی از مسائل حل می‌شود.»
او با تأکید بر ایجاد هم‌افزایی درروند مدیریت شهر، توضیح داد: «در این مسیر باید از تعدد طراحی و مدل‌ها پرهیز و از تجارب داخلی و خارجی استفاده کنیم. لازم است مکانیزم‌های داخلی شورای شهر و شهرداری باهم هماهنگ شوند؛ چراکه من به‌عنوان یک شهروند با یک سیستم به نام شهرداری روبه‌رو هستم و تصوری از بخش‌های مختلف آن ندارم. پس لازم است این تعدد موجود در سیستم مدیریت شهری برطرف شود و با همه ظرفیت‌های موجود به سراغ اجرای برنامه‌ها برویم.»
او تأکید کرد: «گفتمان شهرداری اصفهان در حال حاضر بر “اصفهان شهر زندگی” تأکید دارد و چنین فضایی می‌تواند نزدیکی زیادی با طرح باشگاه شهراندیشان داشته باشد. چنین کلیدواژه‌ای باید مبنای فعالیت این باشگاه هم باشد.»
به گفته او، نگاه به آینده، رکن مهم دیگری درروند فعالیت این باشگاه است؛ چنانکه باید به‌مثابه یک سکوی پرش نگاه‌ها را به فراتر ازآنچه هست برده و به اصفهان 1440 فکر کنیم تا وضعیت حال حاضر این شهر کمی بهتر شود. مشاور رسانه‌ای شهردار اصفهان خاطرنشان کرد: «مردم باید نتیجه مشارکت خود با مدیریت شهری را در عمل ببینند. باید به‌واسطه این باشگاه ضمن دریافت نظرهای شــهــرونــدان بــرای افزایــش چنیــن تعامل‌ها و مشارکت‌هایی که باعث افزایش مشارکت مردمی می‌شود، فرهنگ‌سازی کنیم.»
شهر باید شهر مردم باشد
پس‌ازآن نوبت به بیان نظرهای حاضران رسید. مدیرعامل شرکت آذرجم از ضرورت سپردن بخش عمده کارها به شهروندان سخن گفت و تأکید کرد: «برای تعامل با شهروندان نیاز به کار خاصی نیست؛ تنها لازم است در شبکه‌های اجتماعی این امکان را برای مردم فراهم کرد که بتوانند با مدیران شهر مرتبط شوند.» «حامد ترکش» افزود: «شهر باید شهر مردم باشد. نباید دولت نقش پدری برای مردم ایفا کند؛ بلکه باید مردم به دولت برنامه کاری بدهند. نیازی به ساخت هیچ پلتفرم فیزیکی و مجازی ویژه هم نیست. باید از روی اتفاق‌هایی که توسط رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی رخ می‌دهد، نظر مردم را جویا شد.»
بیشتر مسائل شهر با روش مشارکتی حل‌شدنی‌اند
مدیر پژوهش خلاقیت و فناوری نوین شهرداری اصفهان از دیگر حاضران در این نشست بود که به تمایل شهروندان به مشارکت در اداره امور شهر اشاره کرد و گفت: «بر اساس یک نظرسنجی که اخیرا درباره رضایت شهروندان در شهر اصفهان انجام شد، حدود 70درصد از شهروندان اعلام کردند تمایل دارند درباره طراحی و اجرای طرح‌های شهری به مدیران پیشنهاد بدهند. بالغ‌بر همین تعداد از شهروندان نیز ابراز تمایل کردند که در طرح‌های مربوط به توسعه شهر مشارکت فکری داشته باشند و در بخش دیگری همین تعداد نیز اعلام کردند که تمایل دارند مشکلات شهر را به مدیران گزارش دهند.»
«مرتضی نصوحی» افزود: «به نظر می‌رسد این آمارها امیدوارکننده است و می‌توان از این ظرفیت مشارکتی در شهر استفاده کرد؛ همچنین می‌توان دریافت که مطالبه‌گری در میان شهروندان اصفهان که از سطح سواد خوبی هم برخوردارند، تا حد زیادی بالاست.» او با اشاره به تدوین طرح باشگاه شهراندیشان بیان کرد: «ضرورت دارد با طراحی یک سیستم جامع وفاداری شهروندان برای مشارکت در امور شهر را به‌صورت پایدار حفظ کنیم.»
او نخستین موضوع حائزاهمیت در تدوین طرح این باشگاه را یافتن راه‌حل دانست و توضیح داد: «معتقدم بالغ‌بر 80درصد موضوع‌ها در حوزه مدیریت شهری برخلاف تصور موجود، مسائل چندان تخصصی و علمی نیستند و بیشتر جنبه ارزشی و سلیقه‌ای دارند؛ چنانکه در دنیا نیز برای حل‌وفصل این مسائل از راه‌های رأی اکثریت استفاده می‌کنند. نقطه مقابل این وضعیت، وقتی است که با مشکلات تخصصی روبه‌رو هستیم و اینجا دیگر مکانیزم رأی‌دهی منطقی نیست؛ مثلا درباره فرونشست زمین که مسئله‌ای کاملا علمی است، باید یک تیم تخصصی درباره آن نظر دهد؛ ولی در بسیاری از موضوع‌هایی که در صحن شورا مطرح می‌شود و جزو دغدغه‌های گروه‌های ذی‌نفع است، می‌توان از روش رأی‌دهی بهره‌مند شد.»
او تأکید کرد: «به نظر می‌رسد برای طراحی این سیستم نیاز به خوراکی برای هم‌اندیشی نداریم و باید از سیاست داده‌باز استفاده کنیم؛ یعنی از داده‌های اولیه، خام و در دسترس که انــســان‌خوان و ماشین‌خوان هستند و قابلیت انتشار چندگانه دارند کمک بگیریم؛ همچنین بهتر است مشکلات از یک منظر هدایت‌شده شناخته نشوند و گروه‌های اندیشمند با تحلیل‌هایشان مسائل را شناسایی کنند.»
او بابیان اینکه مشارکت در لایه‌های بعدی شهر نیز می‌تواند مؤثر باشد، گفت: «یکی از وظایف شورای شهر، تصویب بودجه شهر است و یکی از مکانیزم‌هایی که در بسیاری از شهرهای پیشرفته و غیرپیشرفته استفاده می‌شود، بودجه‌ریزی مشارکتی است؛ به این شکل که در سطح محلات و شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های تعاملی همه فرصت دارند مسائل محله‌شان را مطرح کنند. بعد دبیرخانه متمرکزی به دسته‌بندی این ایده‌ها می‌پردازد و بهترین‌ها برای اجرا انتخاب می‌شوند. البته نکته این است که شورا از ابتدای این امر، تعهد خود را در خصوص بودجه‌ای که از این طریق به دست می‌آید، اعلام می‌کند.»
از عنوان «نخبگان» برای باشگاه شهراندیشان استفاده نشود
«روح‌الله مــــیــــرزاامــــیــــری»، مـــدیــــر کمیسیون‌های اتاق بازرگانی اصفهان، بر ضرورت تعیین خروجی طرح باشگاه شهراندیشان در عمل و در مرحله اجرا تأکید کرد و گفت: «قبلا بارها چنین اقداماتی برای دریافت نظرها و ایده‌ها در اصفهان انجام‌شده است و ما بارها در چنین جلساتی شرکت کرده‌ایم؛ بنابراین باید مشخص شود خروجی این طرح در عمل چه خواهد بود. باید وقتی جلسه به بلوغ نسبی رسید، در یک ساختار مشخص به عمل برسد، پیش برود و بازخوردهای آن مشخص شود.»
او تعیین ساختار «باز» یا «بسته» بودن برای این طرح را نیز ضرورت دیگری برای آن عنوان کرد و افزود: «سیستم‌های بسته مزایا و معایبی دارند. همه افراد نمی‌توانند به آن‌ها ورود کنند و در همان ابتدا شرایط سخت‌گیرانه‌ای برای ورود خبرگان وجود دارد؛ اما سیستم‌های باز در ابتدا، ورودی همه‌شمولی دارند و بعد در مراحل بالاتر دایره آن‌ها بسته‌تر و محدودتر می‌شود.»او با تأکید بر اینکه نباید برای اجرای طرحی مانند باشگاه شهراندیشان از عنوان «نخبگان» استفاده کرد، گفت: «این کار آفت‌هایی به دنبال دارد و مدیریت آن دشوار است؛ همچنین باید سطح درگیری افراد با این طرح مشخص شود. چه‌بسا شخصی باید همه فعالیت‌هایش را برای چند روز متوقف کند و تمام‌وقتش را برای ارائه ایده به باشگاه بگذارد و فرد دیگری تنها با پرکردن چند پرسش‌نامه در ماه با باشگاه مشارکت داشته باشد.»
از ظرفیت ایده‌های غیر ایرانی‌ها بهره‌مند شویم
مدیر استارتاپ گردشگری تپ پرشیا نیز در این نشست به بیان نظراتش پرداخت و گفت: «برای جذب ایده‌های شهروندان باید از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی استفاده شود؛ همچنین اگر گردانندگان این پلتفرم از میان مسئولان شهری باشند، باعث رهاشدن پیگیری‌ها می‌شود. بهتر است افرادی که تخصص و تجربه‌ای در یک حوزه خاص دارند این ایده‌ها را موردبررسی قرار دهند.» «هادی ناجی» بسترسازی برای مشارکت غیر ایرانی‌ها در این طرح را یک ضرورت دانست و تأکید کرد: «موارد بسیار زیادی بوده که غیر ایرانی‌ها نقدهایی به جنبه‌های مختلف شهر اصفهان مانند زیباسازی شهر داشته‌اند که نقدهای درستی هم بوده و از چشم ما پنهان مانده است. پس باید این طرح نظرات آن‌ها را هم در خود لحاظ کند.»
او از هماهنگی و همراهی نهادهای مرتبط در اداره شهر به‌عنوان ضرورت دیگری یاد کرد و گفت: «باید اداره میراث‌فرهنگی، شورای شهر، شهرداری و اتاق بازرگانی اختلاف‌های درونی را کنار بگذارند تا بسیاری از موانع از سر راه برداشته شود.»تعیین روندی برای جلوگیری از ارائه ایده‌های تکراری، پرهیز از مرزبندی میان نخبگان و شهروندان، تــأکیـد بــر مــحل‌محوری، افــزایــش گستره ارتباط باشگاه شهراندیشان با اصفهانی‌های ساکن در کشورهای دیگر و فراهم‌کردن بستری برای تهیه خوراک علمی و تخصصی از سوی باشگاه شهراندیشان برای مدیریت شهری از دیگر نکاتی بود که از سوی حاضران در این نشست مطرح شد.
