ارز 4200 تومانی سیاستی است که در فروردین 97 وضع شد تا با اجرایی‌شدنش شرایط اقتصادی سروسامان بگیرد؛ بااین‌حال، سوءاستفاده‌های زیادی از ارز دولتی صورت گرفت و نه‌تنها شرایط بهتر نشد بلکه قیمت‌ها روند صعودی خود را طی کردند. برخی ارز 4200 تومانی را دریافت کردند؛ ولی واردات انجام ندادند، برخی آن را در بازار آزاد به چند برابر قیمت فروختند و قیمت دلار جهش پیدا کرد. در این میان عده‌ای نیز ارز دولتی دریافت کردند و واردات نیز انجام دادند؛ ولی کالاها را با ارز آزاد فروختند. با وجود این تفاسیر، ارز 4200 تومانی هم فسادآور شد و هم زمینه‌ساز گرانی کالاها و اجناس.
دیدگاه دولت و مجلس به ارز 4200 تومانی
حذف ارز 4200 تومانی این روزها دغدغه دولت و مجلس شده است. حذف ارز 4200 تومانی یکی از دیدگاه‌های وزیر اقتصاد هم هست. احسان خاندوزی در نشست شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی اعلام کرده است «مدت‌هاست موضوع حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی مطرح است؛ اما اجرایی نمی‌شود و این روند باید تغییر کند، ستاد اقتصادی دولت نیز موافق حذف ارز ترجیحی است.» از سوی دیگر رئیس‌جمهور دراین‌باره چندی پیش در گفت‌وگوی تلویزیونی با مردم اعلام کرد: «موضوع حذف ارز ۴۲۰۰تومانی در حال بررسی است، ما این کار را با غافل‌گیری دنبال نمی‌کنیم و به بازار و اقتصاد شوک وارد نخواهیم کرد.» در این میان محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، هم در خصوص رویکرد مجلس در مقابل ارز ۴۲۰۰تومانی گفته است «ترجیح مجلس بر تخصیص مابه‌التفاوت ارز ۴۲۰۰ تومانی و آزاد به صورت کارت اعتباری به مصرف‌کننده است. در این روش، راه قاچاق معکوس اقلامی که قیمت پایین‌تری دارند، بسته می‌شود.» حالا این نگرانی وجود دارد که در شرایط فعلی با حذف ارز 4200 تومانی به جای بهترشدن اوضاع اقتصادی و شرایط بازارها، موج جدیدی از تورم گریبان‌گیر اقتصاد شود.
سوءاستفاده‌گران ارز 4200 تومانی مجازات شوند
یک کارشناس اقتصادی به اصفهان‌زیبا مـی‌گـــویــــد: رانـــت بــرای کـــشــورهـــــای درحال‌توسعه امری مثبت است که دولت‌ها به‌عنوان ابزاری برای کاهش نابرابری از آن استفاده می‌کنند؛ با این ابزار، هم نابرابری بین درآمد خانوارها و هم نابرابری بین مناطق کاهش پیدا می‌کند.
مرتضی افقه می‌افزاید: یارانه‌ای هم که پرداخت می‌شود رانت محسوب می‌شود؛ حتی وقتی اعلام می‌شود فردی که در فلان منطقه محروم سرمایه‌گذاری کند تا 10 سال مشمول پرداخت مالیات نمی‌شود نیز به نوعی رانت است.او ادامه می‌دهد: رانت در کشورهای درحال‌توسعه که برای کاهش نابرابری استفاده می‌شود نه‌تنها بد نیست، بلکه مطلوب است؛ ولی اینکه افرادی از آن سوءاستفاده می‌کنند نامطلوب است. ارز 4200 تومانی نیز با هدف حمایت از افراد کم‌درآمدی بود که با جهش نرخ ارز دچار صدمات جدی می‌شدند؛ ولی در این میان عده‌ای سوءاستفاده کردند؛ البته راه‌حل هم این نیست که صورت‌مسئله پاک شود. این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند: عده‌ای از اقتصاددانان بی‌اعتنا به شرایط جاری مرتب اعلام می‌کنند ارز 4200 تومانی باید حذف شود؛ ولی برای حل مسئله باید افرادی که سوءاستفاده می‌کنند مجازات شوند. بانک مرکزی و دستگاه قضایی مطلع هستند به چه افرادی ارز 4200 تومانی تعلق‌گرفته و چه میزان هزینه شده است.
حذف ارز دولتی پیامدهای اجتماعی و سیاسی دارد
افقه خاطرنشان می‌کند: آستانه صبر مــردم کاهش پیدا کرده است، در ایـن شــرایــط اگر ارز 4200 تومانی حذف شود شوک جدیدی به قیمت‌ها وارد می‌شود ؛به‌ویژه این شوک قیمتی در خصوص کالاهای اساسی و داروها افزایش خواهد یافت. این کارشناس اقتصادی بیان می‌کند: تعدادی از نمایندگان مجلس و دولتی‌ها تحت تأثیر حرف‌های این اقتصادخوانده‌ها روی حذف ارز 4200 تومانی تأکید دارند؛ ولی واقعیت این است که این اقدام پیامدهای سیاسی و اجتماعی دارد.افقه تأکید می‌کند: این گروه ساده‌لوحانه اعلام می‌کنند مابه‌التفاوت ارز را به دهک‌های پایین جامعه از روش‌هایی مانند کارت اعتباری پرداخت می‌کنند؛ ولی باید توجه داشت که به‌طورمعمول دولت‌ها به دلیل ناکارآمدی بوروکراسی اداری و اجرایی در توزیع منافع ناشی از این افزایش قیمت بین اقشار کم درآمد ناتوان هستند. او می‌گوید: تجارب قبلی نشان می‌دهد در مرحله اول اقدام به افزایش قیمت کالاها و اجناس می‌شود؛ ولی خبری از بازگرداندن منافع ناشی از این افزایش قیمت بین اقشار کم‌درآمد نیست و با وضع سیاست‌های این‌چنینی تعداد بیشتری از افراد به زیر خط فقر می‌رسند.
حذف ارز 4200 تومانی امسال به صلاح نیست
به‌زعم بـرخــی کــارشــنـاســــان، نــحـــوه بودجه‌ریزی برای سال آینده نقش مهمی در این اقدام دارد. در واقع برای حذف ارز 4200 تومانی باید مشخص شود چگونه قرار است این تفاوت قیمت جبران شود.
کارشناس اقتصادی استان به اصفهان‌زیبا می‌گوید: مشکل اصلی اختصاص ارز 4200 تومانی نیست، بلکه چگونگی مدیریت ارز 4200 تومانی اهمیت دارد. در شرایط فعلی اگر این ارز حذف شود شوک تورمی جدیدی وارد می‌شود. بهتر است تا پایان سال اقدامی برای حذف ارز 4200 تومانی انجام نشود تا وضعیت بودجه مشخص شود. محمدرضا شهنام‌پور عـنـوان مـی‌کـنـد: یارانه همیشه فسادآور است؛ ولی نحوه مدیریت‌هاست که سیستم را کنترل کرده و از فساد جلوگیری می‌کند. در خصوص ارز 4200 تومانی نیز شیوه مدیریت‌کردن آن اهمیت دارد.او ادامه می‌دهــد: حذف ارز 4200 تومانی به چگونگی بودجه‌ریزی برای سال آینده بستگی دارد؛ اینکه چه منابعی جایگزین می‌شود و چگونه می‌خواهند این تفاوت قیمت را پر کنند. مسلم است اگر منبعی برای پرکردن این تفاوت قیمت نباشد، تورم ایجاد می‌شود.
