در واقع دولت در شرایط تحریم و با استفاده از این فرصت تلاش کرده است از بودجه نفتی فاصله بگیرد. مالیاتستانی از خودرو و مسکن نیز لحاظ و قرار براین شده است که تمامی خودروهای بالای یک میلیارد و منازل مسکونی و ویلاهای بالای ۱۰ میلیارد تومان مشمول مالیات بر دارایی شوند که به صورت سالانه دریــافــت مــیشــود. بــاوجــودایــن نگرانیهایی درباره تحقق کامل درآمدهای مالیاتی وجود دارد. باتوجه به اینکه دولت در بخش درآمدها با محدودیتهایی مواجه است، برای اینکه با کسری مواجه نشود، اقتصاددانان پیشنهاد میکنند در بخش هزینهها صرفهجویی بیشتری انجام شود. در این گزارش نظر دو تن از استادان اقتصاد دانشگاه اصفهان درباره تناسب دخلوخرج دولت در سال آینده و پیشنهادهای آنها برای جلوگیری از کسری بودجه را میخوانید .
کموکسری بودجه
عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانــشگاه اصــفهان به اصــفــهانزیبا میگوید: «بودجه در شرایطی انقباضی است که کسری نداشته باشد؛ ولی بودجه 1401 کسری دارد و نمیتوان اعلام کرد که بودجه انقباضی بسته شده است.»
هوشنگ شجری بیان میکند: «برای بودجه 1401 درآمدها 664 هزار میلیارد تومان و هزینهها 965 هزار میلیارد تومان پیشبینی شده است؛ یعنی تراز عملیاتی دولت 301 هزار میلیاردتومان کسری دارد. البته این میزان کسری به شرطی است که مالیاتی که در بخش درآمدها پیشبینی شده وصول شود؛ حال این کسری متوجه تراز سرمایهای میشود و برای جبران آن باید از بخش درآمد نفتی برداشت شود.»
برداشت از تراز سرمایهای
شجری اذعان میکند: «دولت در این شرایط برای جبران کسری باید 157هزار میلیارد تومان از تراز سرمایهای برداشت کند و این در حالی است که واگذاری داراییهای سرمایهای که شامل بخش نفت در بودجه میشود، با فرض تحقق فروش یک میلیون بشکه نفت در روز با قیمت 60 دلار، 308 هزار میلیارد تومان پیشبینی شده است.»
این استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان خاطرنشان میکند: «157 هزار میلیارد تومانی که از تراز سرمایهای برداشت میشود، به حساب جاری دولت اضافه میشود؛ یعنی حساب جاری از حساب سرمایهای ارتزاق میکند؛ یعنی از حساب سرمایهای برداشته میشود و صرف مخارج جاری دولت میشود. حال این در شرایطی است که سرمایهگذاری عمرانی دولت در بودجه 252 هزار میلیارد تومان پیشبینی شده است.»
برداشت از تراز مالی
شجری ادامه میدهد: «حال با کسری 144 هزار میلیارد تومانی مواجه هستیم که جبران آن متوجه تراز مالی میشود؛ پس برای جبران کسری 144 هزار میلیارد تومانی نیز دو گزینه برداشت از ذخایر یا فروش اوراق بهادار وجود دارد.»
عضو هیئتعلمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان میافزاید: «فروش اوراق بهادار در بودجه 88 هزار میلیارد تومان پیشبینی شده است و برداشت از صندوق توسعه ملی نیز 137 هزار میلیارد تومان در بودجه 1401 اعلام شده است. وقتی دولت تصمیم گرفته معادل این مبلغ از صندوق توسعه ملی برداشت کند، مسلم است که بودجه کسری دارد؛ ولی همواره در بودجه تمامی دولتها جمع کل درآمدها و مخارج برابر اعلام میشود. با این حال شاهد این هستیم که دولت در بودجه 1401 معادل 144هزار میلیارد تومان از تراز مالی و معادل 157 هزار میلیارد تومان از تراز سرمایهای برداشت میکند.»
پایه پولی ثابت نمیماند
شجری تأکید میکند: «بودجه 1401 معادل با 301 هزار میلیارد تومان کسری دارد که دولت برای جبران آن از صندوق توسعه ملی برداشت میکند. موجودی این صندوق ارز خارجی است؛ یعنی دولت یورو برداشت کرده و در بانک مرکزی تبدیل میکند که در این شرایط پایه پولی ثابت نمیماند؛ پس این بودجه انقباضی نیست.»
عضو هیئتعلمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان خاطرنشان میکند: «بودجه صدا و سیما بیش از 55 درصد افزایش یافته و بودجه برخی نهادها نیز مبالغ بالایی را به خود اختصاص داده است؛ درواقع دولت برای اینکه بتواند صرفهجویی کند، توجه خود را معطوف به حقوق کارمندان کرده است و در بودجه برخی نهادها دستودلبازی به خرج داده است که این به معنای کوچکشدن سفره طبقه متوسط است و از این طریق نمیتوان قدرت خرید مردم را جبران کرد.»
دولت میتواند تراز عملیاتی را بدون کسری ببندد
شجری عنوان میکند: «هزینههای جاری دولت برای سال آینده 965هزار میلیارد تومان پیشبینی شده است و این نشان میدهد که دولت نتوانسته صرفهجویی در مخارج داشته باشد. در بودجه سال آینده 664 هزار میلیارد تومان درآمد پیش بینی شده و دولت نتوانسته مخارج و هزینههای خود را در میزان درآمدها نگه دارد. اگر میتوانست صرفهجویی کند تراز عملیاتی را میتوانست با کسری کمتر یا بدون کسری ببندد.»
استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان اظهار میکند: «دولت میتوانست معادل 308هزار میلیارد تومانی که از صندوق توسعه ملی برداشت میکند، تشکیل سرمایه دهد؛ ولی در سال آینده پیشبینی سرمایهگذاری 252 هزار میلیارد تومانی در بودجه لحاظ شده است. این در حالی است که بخش نفت 152 هزار میلیارد دلار استهلاک دارد. درواقع باید دو الی سه برابر این رقم سرمایهگذاری انجام شود تا جبران استهلاک بخش نفت شود و بخش نفت سرپا شود.»
شجری میگوید: «در بودجه 1401 شاهد ریــختوپـــاش در هـــزینههـــای جـــاری دولت هستیم و در مقابل از بخش سرمایهها برداشت خواهد شد. در این شرایط پیشنهاد میشود که دولت در بخش هزینهها تجدیدنظر کند؛ چون صرفهجویینکردن در هزینهها بودجه را منطقی نمیکند.»
محدودیت در بخش درآمدهای بودجه
دولت پیشبینی کرده که امسال از محل فروش نفت ۳۸۱ هزار میلیارد تومان درآمد کسب کند و ۳۵۱ هزار میلیارد تومان از این درآمد، از محل صــادرات نـفت اســت. بــراساس پیشبینیهای دولت، قرار است روزانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه نفت بفروشد؛ اما متوسط فروش نفت در سال جاری ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار بشکه بوده است.
عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانــشـــگاه اصـــفـــهان به اصـــفــهانزیبا میگوید: «در بودجه 1401 همچنان با کاهش درآمدهای نفتی مواجه هستیم، به دلیل تحریمها نمیتوان فروش نفت را افزایش داد؛ بنابراین بودجه سال آینده در بخش درآمدها محدودیتهایی دارد.»
شهرام معینی تصریح میکند: «با وجود رشد درآمدهای مالیاتی در بودجه سال آینده اما نمیتوان پیشبینی مشخصی از وصول یا وصولنشدن این درآمدها ارائه کرد؛ چون مالیاتستانی در بودجه مشمول بخشهایی همچون خودروهای لوکس، خانههای خالی و… نیز شده است. بنابراین با وجود محدودیت در بخش درآمدهای بودجه نمیتوان با قاطعیت اعلام کرد که بودجه 1401 کسری ندارد.»
دولت مخارجش را کاهش دهد
معینی اذعان میکند: «وقتی درآمدهای نفتی افت میکند، امکان کاهش مخارج و هزینهها وجود دارد؛ ولی شاهد این هستیم که برای نهادهای مختلف فرهنگی و… مبالغ بالای بودجه اختصاص داده شده است. تمامی این مبالغ صرف پرداخت حقوق و دستمزد به کارکنان این نهادها میشود. بنابراین نمیتوان گفت که رشد حقوق کارمندان دولت چون 10 درصد اعلام شده هزینهها کاهش یافته است. در واقع مبالغی که صرف بودجه نهادهای مختلف شده، بابت پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان این نهادهاست؛ پس در بخش هزینهها صرفه جویی نشده است.»
او تأکید میکند: «در شرایطی که بخش درآمدها در بودجه به دلیل کاهش درآمدهای نفتی با محدودیت مواجه است، در بخش هزینهها دولت باید صرفهجویی بیشتری بکند.»