خداداد اکبری، معلم بازنشسته آموزشوپرورش که سالها تجربه مشاوره دارد و مشاور ارشد تحصیلی و شغلی از دانشگاه اصفهان است، در گفتوگو با اصفهانزیبا، عمده مشکلات دانشآموزان را بیانگیزگی تحصیلی، معضلات فضای مجازی، فاصله بیننسلی و اختلاف با پدر و مادر میداند و میگوید: در دوران کرونا مشکلات بیشتری به سراغ دانشآموزان آمد که در کنار مشکلات زیاد فضای مجازی، میتوان به عدم یادگیری صحیح و درست، بیتحرکی و قطع ارتباط اجتماعی و اضطراب و استرس اشاره کرد.اکبری تصریح میکند: سالهای قبل اولویت مشاوره در آموزشوپرورش برای دوره متوسطه دوم و کمک به دانشآموزان برای انتخاب رشته و هدایت تحصیلی تعریف میشد که با تغییر در سیستم آموزشی در سالهای اخیر، مشاور تحصیلی برای کمک به دانشآموزان دوره اول متوسطه و انتخاب رشته اختصاص پیدا کرد. او درباره نحوه چینش مشاوران و استفاده از آنها در سیستم آموزشوپرورش میافزاید: در سازماندهی مشاوران در سیستم آموزشوپرورش، ابتدا مشاور را به متوسطه اول برای هدایت تحصیلی دانشآموزان اختصاص میدهند، اگر نیرو اضافه آمد برای متوسطه دوم و اگر نیرویی وجود داشت برای دوره ابتدایی اختصاص میدهند؛ البته بیشتر اوقات برای این پایهها نیرویی وجود ندارد. مشاوران در مدارس، نقش راهنما و کمک به دانشآموزان برای انتخاب رشته را دارند. این معلم بازنشسته آموزشوپرورش با اشاره به اینکه مراکز مشاوره آموزشوپرورش هم اختلالهای روانی و یادگیری دانشآموزان را بررسی میکنند، ادامه میدهد: البته برخی از مدارس غیرانتفاعی از مشاوره در دورههای مختلف تحصیلی استفاده میکنند؛ اما این موضوع در بسیاری از مدارس دولتی صدق نمیکند. اصل مشاوره این است که از پیشدبستانی تا دانشگاه وجود داشته باشد و در رابطه با رشد دانشآموزان و متناسب با شکلگیری شخصیت آنها ادامه پیدا کند؛ چون روند مشاوره و بررسی مشکلات دانشآموزان برای پایههای مختلف متفاوت است، اما این اتفاق رخ نداده است. البته در برنامه سند تحول بنیادین آموزشوپرورش، نقش مشاوره در پایههای مختلف تحصیلی دیده شده؛ اما متأسفانه به دلیل کمبود امکانات، بودجه و نیرو، از مشاوره در پایههای مختلف استفاده نشده و این طرح هنوز عملیاتی نشده است. اکبری درباره مشکلات مشاوره در آموزشوپرورش میگوید: در آموزشوپرورش از کارشناسان ارشد مشاوره و متخصصان علم مشاوره استفاده نشده است. افراد یا روانشناسان بالینی هستند که آشنایی کاملی با دانشآموزان نداشته و با آنها کار نکردهاند یا رشته تحصیلی آنها مشاوره نبوده است. مشاوران مراکز آموزشی اصولا رشته تحصیلیشان علوم تربیتی و مدیریت آموزشی است که در جایگاه مشاوره هم به خدمت گرفته شدهاند؛ اما مشاوره یک کار تخصصی است و باید متخصص مشاوره به بچهها در حل کردن مسائلشان کمک کند. این کارشناس ارشد مشاوره، در خصوص اینکه پایههای ابتدایی به چه میزان به مشاوره احتیاج دارند، بیان میکند: در این پایه بسیار به مشاور نیاز است. مشاور از دوره ابتدایی تا دانشگاه باید در کنار دانشآموز باشد تا از ابتدا بتواند اختلالهای بچهها را رصد کرده و برای حلکردن آنها اقدام کند. بسیاری از دانشآموزان در درس ریاضی یا خواندن اختلال دارند؛ اما باهوش هستند. این اختلالها مشکل کوچکی است و با مشاوره قابلحل است؛ ولی برخی اختلالها به درستی تشخیص داده نمیشود و به دلیل حل نشدن مشکل، دانشآموز دچار افت تحصیلی و کاهش اعتمادبهنفس میشود و کارایی خود را از دست میدهد. او میافزاید: بسیاری از دانشآموزان مشکلات متعددی را که بهموقع حل نشده است تا دانشگاه با خود همراه خواهند داشت. برخی از دانشآموزان در دوره ابتدایی حتی مشکلات جنسی دارند که خانواده و معلم از آن آگاه نیستند و این موضوع را حل نکردهاند. این مشکل تا بزرگسالی با دانشآموز است و مشکلات فراوانی برایش به وجود میآورد؛ درحالیکه اگر بهموقع تشخیص داده میشد، مشکلات کمتری رخ میداد. اکبری بیان میکند: نگاه به مشاور در مناطق مختلف، متفاوت است. برخی از مناطق که خانوادههای تکفرزند یا فرزند کمتری دارند و از لحاظ مالی وضعیت بهتری دارند، به مشاوره و انجام خدمات مشاورهای توجه بیشتری دارند. اما برخی مناطق اینگونه نیست و خانوادهها چندان به این موضوع توجهی ندارند و معتقدند افرادی که به مشاور نیاز دارند، مشکل روانی دارند. درحالیکه ممکن است دانشآموز مشکل کوچکی داشته باشد که با مشاوره میتوان آن را حل کرد. مشاور دانشگاه فنی و حرفهای شهید مهاجر اصفهان در خصوص کمک مراکز تحصیلی و آموزشی به خانوادهها برای افزایش توجه آنها به مشاوره میگوید: مراکز میتوانند با برگزاری کارگاههای آموزش خانواده نه سخنرانی، بسیاری از مشکلات را حل کنند. کودکان و دانشآموزان در سیستم خانواده رشد کردهاند و اگر مشکلی دارند در آن سیستم بیمار شدهاند. پس باید سیستم درمان خانواده را راهاندازی کرد. اگر خانواده درمان شود، بسیاری از مشکلات کودکان و دانشآموزان هم حل خواهد شد. باید اولیا در جلسه مشاوره حضور داشته باشند، از مشاوره بازخورد بگیرند و تبادلنظر داشته باشند و در جلسات مختلف، نیازشان را برطرف کنند تا مشکلات بهوجودآمده برطرف شود. برخی از منابع غربی در آموزش مشاوران با فرهنگ ایرانیاسلامی مغایرت دارد که اگر مشاوری فقط بخواهد مطابق آن منابع عمل کند، دانشآموز و مراجعان دچار تعارض خواهند شد.
میز خالی مشاوران تخصصی در مدارس
تا آنجا که به خاطر دارم، وقتی دوران تحصیل ما در سالهای پایانی دهه 60 شروع شد، هیچگاه با کسی بهعنوان مشاور آشنا نشدیم. تنها وقتی دانشآموزی در دوره نوجوانی با مشکلی مواجه میشد، دبیر هنر، پرورشی و قرآن، نقش مشاور را بازی میکردند و برخی از آنها به دلیل رابطه خوبشان با دانشآموزان، سنگ صبور آنها میشدند؛ اما کسی با تخصص مشاوره در کنار دانشآموزان نبود. در حال حاضر دانشآموزان بهخصوص در سنین نوجوانی، به کسی نیاز دارند که متخصص مشاوره باشد، دانشآموزان را بشناسد، با آنها ارتباط برقرار کند و برای مشکلاتشان راهحلی درست ارائه کند؛ اکنون جای خالی آنها در کنار دانشآموزان، مشکلات را دوچندان کرده است.
-
اصفهان زیبا
اصفهان زیبا
