به گزارش اصفهان زیبا؛ اکوسیستم استارتاپی اصفهان با وجود ظرفیتهای فنی و منابع مالی فراوان، با چالشهای جدی همچون بیتوجهی به توسعه منابع انسانی، قوانین محدودکننده و مهاجرت استعدادها مواجه است. فعالان این حوزه تأکید دارند که تغییر نگاه به سرمایه انسانی، رفع موانع قانونی و ایجاد بسترهای حمایتی میتواند به شکوفایی نوآوری و رشد پایدار در این استان کمک کند. در این گزارش دوتن از فعالان حوزه استارتاپی به دلایل گرایش نوپاهای اصفهان به فعالیت در پایتخت اشاره می کنند.
محمد کرمانی، فعال حوزه استارتاپ، در گفتوگو با «اصفهان زیبا» با انتقاد از رویکرد فعلی صنعت در این استان، اظهار کرد: در استانی که به توسعه منابع انسانی اهمیت داده نمیشود، نمیتوان انتظار داشت صنعتی که بر پایه این منابع بنا شده، رشد کند.
او با اشاره به کمبود برندهای بزرگ در اصفهان گفت: اصفهان پر از کارخانههای بزرگ است؛ اما برندهای انگشتشماری دارد. حتی همین برندها نیز تمرکز خود را بر تولید گذاشتهاند و در کنار تخریب محیطزیست، فعالیتهای خلاقانه را به تهران منتقل کردهاند.
کرمانی تأکید کرد که تغییر دیدگاه صنعتگران و سرمایهگذاران نسبت به منابع انسانی، اولین گام برای توسعه استارتاپهاست. او افزود: کارگر با مغزگر تفاوت دارد. نیروهایی مانند مهندسان، نویسندگان، طراحان و گرافیستها برای حداقل حقوق اداره کار نمیکنند؛ بلکه به دنبال رشد فردی هستند، نه صرفا اجرای دستورات مدیر.
این فعال حوزه استارتاپ ادامه داد: برای توسعه استارتاپها، باید یاد بگیریم که با این نوع نیروها چگونه کار کنیم. تنها با تغییر این نگاه و تقویت سرمایه انسانی میتوان زمینه رشد واقعی را فراهم کرد.
او با انتقاد از نگاه کوتاهمدت و محدود به سرمایه مالی در اصفهان گفت: اتکا به سرمایه مالی موجود و انتظار رشد، نگاهی غیرعملی و ناکارآمد است. صنعت اصفهان در خواب است و به جای حل ریشهای مشکلات، تنها شاهد خروج نیروهای توانمند و ارزشمند از استان هستیم.
استعدادگریزی و قوانین ضدپیشرفت
کرمانی با انتقاد از فضای نامناسب برای توسعه شرکتهای نوآور در اصفهان، اظهار کرد: برای راهاندازی استارتاپها و شرکتهای خلاق، بیش از هر چیزی به استعداد نیاز است؛ اما فضای استعدادگریز اصفهان بهقدر زیادی مانعتراشی میکند.
او با اشاره به قوانین کلی کشور، بهویژه در حوزه تأمین اجتماعی، افزود: قوانین فعلی نهتنها مشوق اشتغال و پیشرفت نیستند؛ بلکه ضدپیشرفت کشور عمل میکنند. بااینحال، این مسائل از نگاه دولتها و مجلسها اولویت به شمار نمیآید و تا زمانی که کار از کار نگذرد، توجهی به این معضلات نمیشود.
این فعال حوزه استارتاپ همچنین از عملکرد نهادهای صنفی در این حوزه انتقاد کرد و گفت: نهادهایی مانند نظام صنفی رایانهای که باید از جوانان و ایدههای نو حمایت کنند، عملا در انحصار گروهی خاص هستند و همین مسئله اجازه ظهور استعدادهای جدید و فکرهای خلاق را نمیدهد. در چنین شرایطی، نمیتوان انتظار داشت که بهبودی جدی در قوانین و فضای استارتاپی ایجاد شود.
اصفهان، اکوسیستمی قوی، اما گرفتار در بنبست اطلاعرسانی
کرمانی با اشاره به ظرفیتهای فراوان اصفهان برای رشد و توسعه اکوسیستم نوآوری گفت: اصفهان اکوسیستمی بسیار قوی دارد و نیازی به جذب سرمایه از تهران نمیبینم؛ اما مشکل اصلی، بنبست اطلاعرسانی و انتقال اخبار در اصفهان است. ما حتی در سطح استان هم نمیتوانیم اخبار و دستاوردهای خود را منعکس کنیم؛ چه برسد به سطح ملی. همین بیخبری، فضای رشد را محدود کرده است.
او افزود: این بیاطلاعی، در کنار کمبود سرمایهگذاری در منابع انسانی، باعث شده ذهنیت غلطی شکل بگیرد که برای توسعه نیاز به منابع تهران داریم؛ درحالیکه اصفهان بهتنهایی یک کشور است و با منابع مالی و صنعتی خود، میتواند رشد زیادی داشته باشد. فقط کافی است به خودمان بیاییم.
کرمانی در ادامه از تأثیر اکوسیستم سختگیر اصفهان بر فضای کسبوکار انتقاد کرد و گفت: بخش عمدهای از شرکتهای نرمافزاری اصفهان در حوزه سازمانی و با مشتریان دولتی فعالیت میکنند؛ همین امر باعث شده ارتباط آنها وابسته به تهران باشد و این ادبیات غلط را که از تهران باید منابع تأمین شود، تقویت میکند؛ درحالیکه اصفهان بیشترین تعداد کارخانهها را دارد و پول همینجا در دسترس است.
او با تأکید بر رفع موانع موجود خاطرنشان کرد: تنها کاری که میتواند اثرگذاری واقعی داشته باشد، رفع محدودیتهای بیجا و بیاثر اینترنت است. تأثیر این مسئله بر زندگی روزمره و کسبوکارها بر هیچکس پوشیده نیست.
وضعیت نرمافزارهای سازمانی اصفهان
این فعال حوزه فناوری و استارتاپ با انتقاد از وضعیت نرمافزارهای سازمانی در اصفهان اظهار کرد: اصفهان رتبه بالایی در این حوزه ندارد. حتی بسیاری از نرمافزارهایی که در شهرداری اصفهان استفاده میشوند، نه تولید اصفهان و نه حتی تهران هستند. این ادعا که اصفهان وضعیت مطلوبی در نرمافزارهای سازمانی دارد، چندان قابلقبول نیست.
او افزود: تعداد شرکتهای فعال در این حوزه محدود است و بیشتر آنها وابسته به صنایع نفتی و فولادی هستند. این شرکتها عمدتا پروژههایی انجام میدهند که برای سهامدارانشان کاربرد دارد؛ نه برای توسعه گستردهتر بازار. اگر از این شرکتها بگذریم، تنها سه یا چهار شرکت باقی میماند که مجموعا کمتر از هزار نفر نیرو دارند. چنین مقیاسی نمیتواند اکوسیستمی بزرگ یا برجسته را شکل دهد.
کرمانی همچنین به عدم دیدهشدن کسبوکارها و چالشهای نظام صنفی رایانهای اشاره کرد و گفت: انتخابات نظام صنفی رایانهای بهگونهای طراحی شده که شرکتهای بزرگ و وابسته به مشتریان دولتی، حق رأی بیشتری دارند. این ساختار عملا دست شرکتهای نوپا یا استارتاپهای مردمی را برای تأثیرگذاری کوتاه کرده است. معیارهایی که برای رأیدهی تعیین شدهاند، بیشتر به درد شرکتهایی میخورند که برای فروش به دولت رتبهبندی میشوند. استارتاپهای بزرگ که محصولاتشان برای عموم مردم است، حتی نیازی به این رتبهبندی نمیبینند و همین مسئله باعث میشود در نظام صنفی رایانهای دیده نشوند.
او در پایان تأکید کرد: شرکتهای فعال در بخشهای متنوع فناوری اطلاعات در اصفهان میتوانند مکمل یکدیگر باشند. سهم بازار آنقدر بزرگ است که هیچکس جای دیگری را تنگ نمیکند؛ اگر به تواناییها و ابزارهای خود باور داشته باشند. این اکوسیستم، اگرچه نیازمند تعامل و همکاری بیشتری است؛ اما تضاد اساسی در آن وجود ندارد. مشکل اصلی، دیدهشدن و ایجاد فرصت برابر برای همه فعالان این حوزه است.
چالشهای اشتغال در پایتخت
مرتضی یراقیفرد، فعال استارتاپی و مدیر سرمایهگذاری هاب اصفهان نیز به دلایل گرایش استارتاپها به تهران پرداخت و اظهار کرد: تهران بهدلیل پرداخت حقوقهای بیشتر، امکان جذب سرمایه بیشتر و فرصتهای همکاری گستردهتر، به مقصدی جذاب برای استارتاپها تبدیل شده است. فرهنگ و اکوسیستم شکلگرفته در پایتخت، بستری مناسب برای شبکهسازی و رشد فراهم کرده است که همین امر انگیزه مهاجرت به این شهر را تقویت میکند.
او افزود: زمانی که افراد در اکوسیستم اصفهان احساس میکنند امکان رشد برایشان محدود است یا روند پیشرفت کندی دارند، معمولا تصمیم به مهاجرت میگیرند. این پدیده تنها به استارتاپها محدود نمیشود و در بسیاری از حوزهها قابل مشاهده است.
یراقی درعینحال به چالشهای فعالیت در تهران نیز اشاره کرد و گفت: باید توجه داشت که تهران شهر پرهزینهای است و بسیاری از فعالان این حوزه، توانایی مالی لازم برای ادامه فعالیت در این شرایط را ندارند. توان تأمین مالی در پایتخت نسبت به اصفهان کمتر و هزینهها بهمراتب سنگینتر است.
این فعال حوزه استارتاپ خاطرنشان کرد: با وجود چالشهای موجود، فرصتهای ایجادشده در تهران و افزایش احتمال موفقیت باعث میشود این ریسک برای بسیاری از افراد قابل قبول باشد. انگیزه ناشی از این فرصتها، مهاجرت به تهران را توجیهپذیر کرده و به تصمیمگیریهای اینچنینی امیدواری بیشتری میبخشد.
یراقیفرد، با اشاره به چالشهای فعالیتهای نوآورانه در اصفهان اظهار کرد: در اصفهان، سختگیری سازمانها، بهویژه در بخش دولتی، یکی از موانع اصلی پیشرفت استارتاپهاست. قوانین و سیاستهایی که در این سازمانها اجرا میشوند، اغلب با نیازها و ویژگیهای کسبوکارهای نوپا همخوانی ندارند. این مقررات عمدتا دههها پیش تدوین شده و بر اساس استانداردهای قدیمی طراحی شدهاند که برای مدیریت تمامی حوزهها به یک شکل مشابه تلاش میکنند.
او افزود: «هرچند در سالهای اخیر تسهیلاتی برای شرکتهای خلاق در نظر گرفته شده که شامل استارتاپها نیز میشود؛ اما ورود به چرخه رسمی با هزینههایی همراه است که میتواند ۳۰ تا ۴۰ درصد هزینههای اولیه این کسبوکارها را افزایش دهد. از سوی دیگر، بسیاری از استارتاپها تراکنشهای مالی بالایی ندارند و ترجیح میدهند در مسیر اصلاح و بهبود مستقل باقی بمانند. همین مسئله باعث شده تا بسیاری از آنها ضرورتی برای ورود به این ساختار نبینند.
این فعال حوزه فناوری و استارتاپ با اشاره به چالشهای تعاملات رسمی نیز بیان کرد: اگر هم استارتاپها وارد این روند شوند، متأسفانه تعاملات سازمانی به شکلی نیست که توسعه کسبوکارهای نوپا را تسهیل کند. این نگاه غیرتسهیلگرانه، فعالیت در این حوزه را برای آنها دشوارتر میکند.
تأثیر فیلترینگ
یراقیفرد تصریح کرد: مسئله فیلترینگ یک موضوع کلی است و اگر بخواهیم تأثیر آن را بررسی کنیم، بهتر است ابتدا اثرات آن بر کل استارتاپها و کسبوکارهای نوپا را تحلیل کنیم. پسازآن میتوان به شرایط خاص اصفهان پرداخت و بررسی کرد که آیا تسهیلاتی در این شهر فراهم شده است یا خیر. مثلا آیا اتصال به شبکه ملی یا ارائه خدمات ویژه توسط شرکت مخابرات اصفهان در این حوزه تأثیری داشته است؟
او در ادامه افزود: البته با برداشتهشدن اخیر فیلترینگ، شاهد تغییرات مثبتی بودهایم. چند روز پیش با یکی از فعالان استارتاپی صحبت میکردم که از کاهش چشمگیر هزینههای نصب و جذب در گوگل پلی خبر میداد. او اظهار کرد که این تغییر، شرایط بهتری برای جذب مشتری و ارتقای اپلیکیشنش فراهم کرده است.
یراقیفرد با اشاره به وضعیت استارتاپهای نرمافزاری در اصفهان گفت: اصفهان بهخاطر پایگاه فنی و تکنیکی قوی که دارد، در حوزه نرمافزارهای سازمانی پیشرو بوده است. هرچند این شرکتها هم استارتاپ به شمار میآیند؛ اما نتوانستهاند بهخوبی خود را معرفی کنند و پروموت شوند. البته باید توجه داشت که مفهوم استارتاپ نباید محدود به چند حوزه خاص باشد؛ بلکه این حوزه بسیار گستردهتر از آن چیزی است که تصور میکنیم.
این فعال استارتاپی ادامه داد: رشد نرمافزارهای سازمانی در اصفهان احتمالا بهدلیل پیشروبودن و استفاده از دانشگاههای خوب این شهر در حوزه نرمافزار بوده است. شخصیت کارآفرینانه اصفهانیها و مهارت تحلیلگری آنها نیز نقش مهمی در این پیشرفت داشته است. بااینحال، همین تحلیلگری و تمایل کمتر به ریسکپذیری باعث شده برخی حوزههای نوآورانه رشد کمتری داشته باشند. فرهنگ سنتی و شبکهای که در اصفهان شکل گرفته، بر این روند تأثیرگذار است. بسیاری از افراد در این شهر به بازدهی کوتاهمدت توجه بیشتری دارند و به همین دلیل ممکن است از پذیرش نوآوری یا محصولات جدید خودداری کنند.
راهکارهای تقویت استارتاپها
این فعال استارتاپی گفت: یکی از مسائل مهم در حوزه استارتاپها رابطه مستقیم میان افزایش تعداد سرمایهگذاران خطرپذیر و رشد فعالیتهای استارتاپی است. هرچه تعداد سرمایهگذاران بیشتر باشد، استارتاپها فرصتهای بیشتری برای آغاز و تقویت فعالیتهای خود پیدا میکنند. از طرف دیگر، هرچه تعداد استارتاپهای موفق بیشتر شود، سرمایهگذاران نیز بیشتر به این حوزه جذب میشوند. اما نکته قابل توجه این است که سرمایهگذاری در استارتاپها به دلیل ریسک بالای شکست، همچنان برای بسیاری از سرمایهگذاران جذاب نیست.
او افزود: یکی از مشکلات موجود این است که برخی سرمایهگذاران انتظار دارند استارتاپها همه مسائل را بهتنهایی حل کنند و درعینحال، خودشان شناخت کافی از این حوزه ندارند. این ناآگاهی، مانع بزرگی بر سر راه توسعه این اکوسیستم است. بهنظر من، افراد در بدنه نهادهای حاکمیتی و مدیریتی که در سطوح کلان تصمیمگیری میکنند، نیاز به آموزش و آشنایی دقیق با مفاهیم استارتاپی دارند. شنیدن صرفا چند واژه مثل «دانشبنیان» یا «فناوری» کافی نیست. نهادهای متولی آموزش باید در این زمینه اقدامی جدی انجام دهند و از طرف دیگر، لازم است افراد جوانتر و باانگیزه به این سیستمها تزریق شوند تا امکان تسهیل روندهای موجود فراهم شود.
یراقیفرد همچنین با اشاره به یکی دیگر از چالشهای این حوزه گفت: بعضی شرکتهای بزرگ بهجای مشارکت واقعی، تنها بهدنبال کسب اطلاعات از استارتاپها هستند و در بسیاری موارد، همین ایدهها را بهصورت موازی در سازمانهای خود اجرا میکنند. این مسئله مالکیت فکری را به یکی از دغدغههای اصلی استارتاپها تبدیل کرده است؛ بنابراین باید تدابیری برای حمایت از حقوق استارتاپها در این زمینه اندیشیده شود.
او در پایان خاطرنشان کرد: مشوقهایی مانند اعتبار مالیاتی و برنامههای جهش تولید دانشبنیان که اخیرا مطرح شدهاند، میتوانند به افزایش سرمایهگذاریها و تقویت حمایتها در این حوزه کمک کنند. با اجرای این تدابیر، امیدواریم که شرایط بهتری برای رشد استارتاپها و افزایش مشارکت سرمایهگذاران فراهم شود.