به گزارش اصفهان زیبا؛ با آغاز فصل بهار، طبیعت با رنگ‌ها و عطرهای تازه جان می‌گیرد. اما برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان، این فصل به‌جای نویدبخش شادی، با عطسه‌های مکرر، خارش چشم‌ها و احساس خستگی همراه است.
حساسیت فصلی بهاری، معروف به رینیت آلرژیک یا تب یونجه، از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن است که زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
علل و مکانیسم ایجاد حساسیت بهاری
حساسیت فصلی عمدتاً به دلیل واکنش بیش‌از‌حد دستگاه ایمنی بدن به گرده‌های گیاهان ایجاد می‌شود.
این گرده‌ها که برای بارور شدن گیاهان در هوا پراکنده می‌شوند، توسط بدن به‌عنوان عوامل مهاجم شناسایی شده و موجب ترشح ماده‌هایی مانند هیستامین و سایر ترکیبات التهابی می‌شوند.
انواع گرده‌های حساسیت‌زا
گرده درختان: مانند نارون، توسکا و زبان گنجشک (فعال در اوایل بهار)
گرده علف‌ها: مانند چمن و گندم(رایج در میانه بهار و تابستان)
گرده علف‌های هرز: مانند ابروسیا(شایع در پایان تابستان و پاییز)
تأثیر تغییرات اقلیمی
افزایش دمای کره زمین و طولانی‌تر شدن فصل رشد گیاهان، باعث افزایش تولید گرده و طولانی‌تر شدن دوره حساسیت می‌شود.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند میزان گرده‌ها در۳۰ سال گذشته تا ۴۰درصد افزایش یافته است.
نشانه‌ها و تفاوت با سرماخوردگی
نشانه‌های حساسیت فصلی اغلب با علائم سرماخوردگی اشتباه گرفته می‌شوند، اما تفاوت‌های مهمی میان آن‌ها وجود دارد:
نشانه‌های رایج: عطسه‌های مداوم، آبریزش بینی شفاف، خارش چشم و گلو، سرفه‌ی خشک، احساس خستگی
نشانه‌های شدید: در افراد مبتلا به آسم، برخورد با گرده ممکن است باعث تنگی نفس، خس‌خس سینه یا حمله‌های آسمی شود.
تفاوت با سرماخوردگی: حساسیت فصلی معمولاً بدون تب است و نشانه‌های آن بیش از ۱۰ روز ادامه می‌یابد، در حالی که سرماخوردگی معمولاً طی یک هفته بهبود می‌یابد.
تشخیص دقیق؛ نخستین گام مدیریت مؤثر
تشخیص حساسیت فصلی توسط پزشک متخصص آلرژی انجام می‌شود و شامل این مراحل است:
آزمایش پوستی: قرار دادن مقدار کمی از مواد حساسیت‌زا روی پوست و مشاهده واکنش‌ها
آزمایش خون برای اندازه‌گیری آنتی‌بادی ای‌جی‌ای: بررسی سطح پادتن‌های ضدگرده در خون
بررسی سابقه پزشکی: پیوند علائم با فصل خاص یا محیط‌های ویژه
راهکارهای مدیریت و درمان
پیشگیری هوشمندانه
بررسی روزانه وضعیت گرده‌ها با استفاده از برنامه‌های پیش‌بینی آلودگی‌های محیطی
پرهیز از فعالیت در فضای باز، به‌ویژه صبح‌ها و در روزهای خشک و همراه با باد
استفاده از ماسک‌های فیلتردار با قدرت بالا
شست‌وشوی بینی با محلول آب نمک برای پاک‌سازی راه‌های تنفسی
درمان دارویی
ضد‌هیستامین‌ها: مانند لوراتادین و سیتریزین برای کاهش خارش و عطسه
اسپری‌های بینی حاوی کورتون: مانند فلوتیکازون برای کاهش التهاب
قطره‌های چشمی: مانند کرومولین سدیم برای کنترل خارش و قرمزی چشم
درمان بلندمدت
تزریق واکسن‌های ضد‌آلرژی: آموزش تدریجی سیستم ایمنی بدن برای پذیرش مواد حساسیت‌زا
قرص‌های زیرزبانی: روش نوینی که نیاز به تزریق‌های مکرر را کاهش می‌دهد.
اصلاح سبک زندگی
استفاده از فیلترهای هوای نوع هِپا در تهویه خانه و خودرو
شستن لباس‌ها و استحمام پس از بازگشت از فضای باز
پرهیز از خشک کردن لباس در فضای باز که موجب جذب گرده می‌شود.
تأثیر حساسیت بر کیفیت زندگی
حساسیت فصلی می‌تواند تنها یک ناراحتی جسمی نباشد، بلکه آثار روانی و اجتماعی هم داشته باشد:
کاهش بهره‌وری: به‌دلیل خواب ناآرام و کم‌تمرکزی
پرهیز از فعالیت‌های اجتماعی: مانند ورزش یا پیک‌‌نیک در فضای باز
افزایش نگرانی: ترس از بروز علائم در محیط‌های عمومی
نکات ویژه برای گروه‌های آسیب‌پذیر
کودکان: حساسیت درمان‌نشده ممکن است موجب سینوزیت یا عفونت گوش شود.
زنان باردار: برای مصرف دارو باید با پزشک مشورت شود.
ساکنان شهرهای آلوده: ترکیب آلودگی هوا با گرده‌ها باعث تشدید علائم می‌شود.
امیدهای نوین در علم آلرژی
پژوهش‌های پیشرفته به‌دنبال درمان‌های اساسی و پیشگیری‌های نوآورانه هستند.
درمان‌های ژنتیکی: اصلاح عملکرد دستگاه ایمنی بدن در سطح سلولی
فناوری نانو: طراحی ماسک‌ها و فیلترهای هوای پیشرفته‌تر
پروبیوتیک‌ها: بررسی نقش باکتری‌های مفید روده در تنظیم سیستم ایمنی
بهاری بدون عطسه؛ رویایی ممکن
با وجود چالش‌های حساسیت فصلی، بهره‌گیری از آگاهی، پیشگیری هدفمند و درمان‌های نوین می‌تواند بهار را به فصلی لذت‌بخش تبدیل کند.
رمز موفقیت، اقدام به‌موقع و همکاری با پزشک برای طراحی برنامه‌ای شخصی‌سازی‌شده است.
فراموش نکنید طبیعت دشمن ما نیست، بلکه همراه ماست؛ تنها باید راه همزیستی با آن را آموخت.
نویسنده: مهران مطیعی فرد
