«من هرگز درصدد ترسيم نقشه اصفهان برنيامدهام و آن را نكشيدهام، دورنمای آن را نيز جز آنچه در آغاز اين سياحتنامه آمده طرح نكردهام، اما همين قدر میگويم كه… از هر سو بدان بنگريم، بسان جنگلی انبوه و پردرخت مینمايد كه از خلال درختان سر به آسمان كشيدهاش چندين گنبد و مناره و گلدسته …جلوهگری میكند…» این جملات ژان شاردن است در توصیف باغشهر اصفهان. باغشهری که امروزه دیگر چندان خبری از آن نیست؛ اما اینجا و آنجا ردپای این باغشهر در قامت چوبی درختانی کهنسال ظاهر میشود که بیشتر از همه شهروندان، در این شهر حق آب و گل دارند؛ بنابراین در رکاب تاریخ از محله دارالبطیخ تا محله لنبان در پی این شهروندان چوبی رکاب خواهیم زد و با این شهروندان مفید اصفهان دیداری تازه خواهیم کرد.
پروژه سنگ فرش شدن دروازه دولت به اتمام رسیده است. این پروژه نمای بصری میدان را بهکلی تغییر داد و آن را به شکل میدانهای تاریخی درآورد. برداشتهشدن آسفالت و سنگفرشکردن آن میدان، بهانهای شد تا در این مطلب به بیان سیر ساخت آن بپردازم. نام دروازهدولت برخاسته از دولتخانه صفوی است. اما بنا بر نقشهای که در سال 1302 خورشیدی از اصفهان برجای مانده است (نقشه سلطان سید رضا) دروازه دولت فضایی خالی نبود. فقط به انتهای چهارباغ و ابتدای ورودی دولتخانه اطلاق میشد. خیابان چهارباغ تا محل دروازه دولت به همان عرض خود پیش آمده و به ناگهان در این محل به یک کوچه باریک و پر پیچ و خم بهنام «آغاباشی» ختم میشد. سمت چپ میدان هم خیابان باریک «شاه» خودش را بهزحمت به گوشه میدان میرسانید.
اریخ اصفهان بهجز ظلالسلطانهای ویرانگر، نام آبادگران زیادی را هم در خود دارد؛ بهعنوانمثال، محمدحسینخان صدراصفهانی که نردبان قدرت را پلهپله از علافی (علوفهفروشی) تا صدراعظمی ایران بالا رفت. در این میان، اصفهان خوشبخت بود ؛ چراکه او در عصر فتحعلیشاه مدتی حاکم اصفهان شد و ردپای سازندگیهایش هنوز هم در اینسو و آنسو به چشم میخورد. چهارباغ خواجو را که با الگوگرفتن از چهارباغ صفوی ایجاد شد، میتوان دلپذیرترین و آشناترین یادگار صدر اصفهانی دانست. سفر کوتاه ما از دروازه حسنآباد در خیابان فرشادی آغاز میشود و در پل خواجو به پایان میرسد.
اصفهان هم مانند هر شهر تاریخی دیگری دارای بافت تاریخی و مدرن در کنار یکدیگر است. بافت تاریخی اصفهان بیشتر در شمال زایندهرود واقع شده و بخشی جنوبی رودخانه معمولا بهعنوان بخش نوساز و مدرن شهر و به اصطلاح «بالاشهر» شناخته میشود. غیر از جلفا که محلهای چهارصدساله در این بافت تازهساز محسوب میشود، معمولا کسی بــرای گــشتوگذار در بــافــت تــاریــخی به محلههای مدرن جنوبی نمیرود. اما ما این بار سوار بر دوچرخه تاریخ از پل فردوسی وارد خیابان شیخ صدوق میشویم و به سمت جنوب رکاب میزنیم. میرویم که از بزرگترین باغ اصفهان یعنی باغ شخصی شاه عباس و کاخ ورسای ایران دیدار کنیم! از سایههایی محو در دل تاریخی فراموششده.
دلار 30 هزار تومانی اینبار بازار مسکن اصفهان را متأثر نکرد تا فروشندهها سودای قیمت نجومی نداشته باشند. گزارشهای میدانی و گفتوگو با فعالان بازار مسکن اصفهان نشان میدهد کاهش چشمگیر تقاضا باعث شد تا قیمتها ثابت بماند و در تعدادی از محلههای شهر نیز فروشندگان قیمتشکنی کنند. بعضی از فعالان بازار مسکن اصفهان طرح جهش ملی مسکن دولت رئیسی را عامل این کاهش قیمت میدانند و برخی معتقدند با قیمتهای فعلی، مردم توان خرید ندارند. در نتیجه ماه آذر زمان خوبی برای خرید آپارتمانهای شهر با قیمت کمتر از یک میلیارد و 200میلیون تومان بود.
فاصله خیابان توحید تا سهراهسیمین یا محله شفق فقط چند ایستگاه اتوبوس و کمتر از چند کیلومتر است؛ ولی رهن کامل یک آپارتمان خوشجا در توحید به اندازه قیمت یک آپارتمان در شفق یا سیمین است. تابستان 1400 مبلغ رهن و اجاره اگرچه به معضل بزرگ مستأجران و مالکان در بخشهای مختلف شهر تبدیل شده بود، ولی در محلههایی از شهر افرادی با مبالغ نجومی اجاره نشینی میکنند. ودیعه چند میلیاردی همراه با اجارههای چند ده میلیون تومــانــی در محلههای لوکس اصفهان، به خصوص محلههای همجوار با زایندهرود، در تابستان و پاییز 1400 بارها در معاملههای مختلف تکرار شد.
همه باید دست به دست هم بدهیم و بهخوبی «مهمانداری» کنیم. این شعار و سرلوحه منش و رفتار مردمان شهر گردشگرپذیر است. از طرف دیگر، گردشگری خودبهخود روحیه نظافت و آراستگی را هم به شهر و هم به شهروندان میدهد. گردشگری فقط آن نیست که مکانی تاریخی وجود دارد و دیگران از دور و نزدیک برای بازدید آن میآیند. «آنها ربطی به ما ندارند و ما نیز کاری به آنها نداریم» خیر، گردشگری کل ارکان شهر و شهروندان را تحتتأثیر خود قرار میدهد.
شهردار اصفهان پس از دیدار با مدیر، معاونان و کارکنان شهرداری منطقه یک از پروژههای در دست اجرای این منطقه بازدید کرد. به گزارش اداره ارتباطات رسانهای شهرداری اصفهان، علی قاسمزاده گفت: در شش ماه دوم امسال بخشی از پروژههای منطقه یک را از بلاتکلیفی خارج خواهیم کرد. او این منطقه را یکی از مهمترین مناطق شهری اصفهان به لحاظ هویت تاریخی ذکر کرد و افزود: منطقه یک، معرف شخصیت کهن اصفهان بوده و مزیتهای بسیاری دارد؛ اما از لحاظ ساختوساز و عمران دارای محدودیتهایی است که کارکردن در آن را مشکل میکند.
وقتی در اوایــل قرن چهاردهم خورشیدی لحاف قجری را از روی اصفهان کنار زدند، چشم شهر به خیابانها و گذرهای تازهسازی روشن شد که در آن روزگار نماد اصلی مدرنسازی شهری محسوب میشد؛ خیابانهایی که وظـیـفـه داشتند کوچههای درهمتنیده قدیمی شهر را به گذرهای ماشینرو تبدیل کنند و رایحه خوش مدرنیته را بدینترتیب به مشام اصفهانیها برسانند. گذشته از اینکه در جریان این خیابانکشیها چه میزان بافت تاریخی شهر از بین رفت، این خیابانها کمکم چهره اصفهان را دگرگون کردند و جلوههایی از زندگی جدید پیش چشم مردم گشودند.
شاید هیچ خیابانی در اصفهان تعریض و تکمیل آن به اندازه خیابان شمسآبادی طول نکشید، خیابانی که شاختنش به شکل امروزی حدود 10 میلیون تومان در 1352 خرج روی دست شهرداری گذاشت و 12 سال هم طول کشید تا بالاخره کشمکشها به ساختن آن بینجامد. داستان جالب خیابان شهناز سابق و آیتالله طالقانی فعلی را در ادامه بخوانید.
کافی است کمی عاشق شهر باشی و فرصت پیادهروی پیدا کنی، آنوقت است که تمام جزئیات خیابانها و کوچههایی که در آنها راه میروی برایت جذاب خواهد شد و به آنها توجه میکنی. تکتک آن جزئیات باعث میشود رغبت رفتوآمد در خیابان را پیدا کنی یا از دست بدهی یا حس خاصی به آنجا پیدا کنی.
بعضی از خیابانهای شهر اصفهان را باید خیابانهای «بلاتکلیف» نامید! میپرسید چرا؟ به این دلیل که این خیابانها بهمرورزمان کاربریهای متنوع و گاه متضادی پیدا کردهاند که آنها را با ساختار و هویت اولیهشان تا حد زیادی بیگانه کرده است. مثالی که برای چنین خیابانهایی میتوان زد، شاید یکی خیابان شمسآبادی و دیگری خیابان آیتالله کاشانی باشد. دو خیابان با سابقه تاریخی قابلتوجه که بهمرورزمان کاربریهای تازهای پیدا کرده و شکل و شمایل امروزشان در تضاد با هویت و بافت قدیمیشان قرار گرفته است. تضادی نامطلوب که شهروندان یا گردشگران را از همان نخستین مواجهه با خیابان دچار احساس بلاتکلیفی میکند.