به گزارش اصفهان زیبا؛ این روایت از دل تجربیات چندینساله در حوزه امور اجتماعی و مددکاری نابینایان در سازمان بهزیستی به گوش می رسد؛ جایی که فاطمه رجبی به عنوان مددکار، روزانه شاهد عمق مشکلات و چالشهای عدیده بانوان نابینا و کمبینا بوده است. مواجهه مستمر با دغدغههای این قشر، ذهنی فعال و متعهد را به سمت یافتن راهحلی بنیادین سوق داده است.
او که خود بعدها به دلیل ابتلا به کرونا، درصد قابل توجهی از بینایی خود را از دست داده، انگیزهای دوچندان برای ایجاد ساختاری مستقل یافت تا بتواند بهطور ویژه و تخصصی به پیگیری امور این جامعه بپردازد. پس از سالها پیگیری و عبور از فراز و نشیبهای اداری، بهویژه موانع پیشآمده در دوران کرونا، مجوز تأسیس «مرکز حمایتی بانوان نابینا و کمبینا» با نام «مهرآیین» صادر شد.
نقطه عطف بعدی، یافتن مکان مناسب بود که با همکاری نهاد کتابخانههای اصفهان و استفاده از بخشی از «کتابخانه گویای ولیعصر (عج)» که پیشتر بهعنوان انبار مورد استفاده قرار میگرفت، میسر شد.
این فضا پس از بازسازی و نوسازی، تبدیل به پایگاه فعالیتهای مؤسسه مهرآیین شد؛ محلی که با تکیه بر ارتباطات پیشین مددکار با خانوادهها، فعالیتهای آموزشی و حمایتی خود را برای توانمندسازی بانوان نابینا و کمبینا آغاز کرد.
این مرکز تخصصی با هدف بهبود وضعیت زندگی بانوان نابینا و کمبینا تأسیس شده است؛ هرچند که از حضور آقایان دانشجو و محصل نیز استقبال میکند. هدف اصلی، ارائه آموزشها و مشاورههایی است که بتواند شکافهای موجود در مسیر زندگی افراد دارای اختلال بینایی را پر کند.
آموزش مهارتهای ارتباطی و روانی
رجبی میگوید: «ما فعالیتهایمان را با تکیه بر شناخت قبلی از خانوادهها آغاز کردیم؛ خانوادههایی که پیشتر نیز برای حل مشکلاتشان با من در تماس بودند.»
مدیرعامل مرکز آموزش و رشد نابینایان مهرآیین اضافه میکند: «یکی از اولین اقدامات، برگزاری کلاسهایی با تمرکز بر مهارتهای ارتباطی و روانی است. حضور در کلاس فنبیان برای این افراد حیاتی است تا بتوانند مسائل و نیازهای خود را بهدرستی بیان کنند.
در کنار آن، خدمات مشاوره در حوزه خانواده نیز ارائه میشود تا آنها بتوانند از پس تنشها و معضلات روزمره در محیط خانه برآیند.»
این موسسه، گروه هدف خود را به چهار دسته اصلی تقسیم کرده است تا حمایتهای ارائهشده، دقیق و متناسب با هر مرحله از زندگی باشد. رجبی در این باره توضیح میدهد: «گروه اول، شامل محصلین نابینا و کمبینای دختر و پسر هستند که با چالشهای آموزشی متعددی روبهرواند. یکی از معضلات اساسی این گروه، دسترسی به منابع کمکآموزشی است.
متأسفانه کتب گویا بهاندازه کافی در دسترس نیست و کتب بریل نیز از نظر تعداد محدود بوده و زمان زیادی طول میکشد تا به دست دانشآموز برسد. نکته مهم دیگر، اجرای طرح تلفیقی آموزشوپرورش است که از پایه پنجم آغاز شده و دانشآموزان را وارد مدارس عادی میکند.
مشکل اینجاست که معلمان با روشهای آموزشی تخصصی مورد نیاز جامعه نابینایان آشنایی کافی ندارند و این موضوع مشکلات زیادی را در فرآیند یادگیری ایجاد میکند؛ ما سعی داریم تا حد امکان در رفع این موانع کوشا باشیم.»
او با اشاره به اینکه دومین گروه، دختران و دانشجویانی هستند که وارد مرحله آموزش عالی شدهاند، میگوید: «عمدهترین مساله افراد همچنان کتب درسی است. در دانشگاه، هر استاد کتاب خاصی را تعیین میکند و عملا امکان بریلسازی یا تهیه منابع گویا برای یک عنوان مشخص بسیار سخت است. همچنین با وجود همکاریهایی که خوشبختانه از سوی دانشگاهها صورت میگیرد، دانشجویان همچنان با مسائلی چون کمکهزینههای تحصیلی و شهریه دستوپنجه نرم میکنند، اگرچه سازمان بهزیستی کمکهایی در این زمینه انجام میدهد، اما باز هم نیاز به حمایتهای تکمیلی احساس میشود.»
به گفته این فعال اجتماعی، سومین گروه، یکی از آسیبپذیرترین اقشار هستند: «خانمهایی که یا از ابتدا نابینا بودهاند و ازدواج کردهاند، یا در حین زندگی مشترک بنا به دلایلی نظیر حادثه، بیماریهایی مانند اماس، دیابت یا عوارض دوران کرونا دچار نابینایی شدهاند، بسیار آسیبپذیر هستند. این گروه از لحاظ روحی و روانی نیاز مبرمی به حمایت تخصصی دارند، چرا که کاملا ناآشنا با فضای جدید زندگی هستند.»
مدیرعامل مرکز آموزش و رشد نابینایان «مهرآیین» در این باره توضیح میدهد: «وظیفه ما کمک به آنهاست تا ابتدا از لحاظ روانی به زندگی عادی بازگردند و سپس خود را با وضعیت جدید تطبیق دهند. این گروه در صورت داشتن فرزند، با مشکلات اقتصادی و آموزشی تشدیدشده روبهرو هستند. ما در این مرکز، کلاسهای مهارتهای زندگی را با جدیت دنبال میکنیم. هدف این است که همسرداری، فرزندپروری و مهارتهای خودیاری را به این قشر آموزش دهیم تا بتوانند استقلال فردی خود را حفظ کنند.»
اینگونه که رجبی ادامه میدهد: «گروه چهارم، مادرانی هستند که بهطور ناگهانی یا پس از تولد متوجه میشوند، فرزندشان دچار اختلال بینایی شده است.»
رجبی میافزاید: «این اتفاق، بهخصوص در موارد زایمان زودرس یا مشکلات ژنتیکی و بیماریهای دوران بارداری مادر، شوک بزرگی به خانواده وارد میکند.» او تأکید میکند: «این مادران بهشدت دچار آسیبهای روحی و روانی میشوند و گاهی اوقات این فشار تا مرز پاشیدگی بنیان خانواده پیش میرود. تجربه نشان داده است که برخی اوقات پدران خود را کنار میکشند و بار حمایت روانی و عملی بهطور کامل بر دوش مادر میافتد.»
او میافزاید: «خانوادههای بسیاری را مشاهده کردهایم که سالها برای پنهان کردن اختلال فرزند از دیگر بستگان تلاش کردهاند. هدف اصلی ما کمک به این گروه از بانوان است تا بتوانند آگاهانه با این شرایط برخورد کرده و از فروپاشی خانواده جلوگیری کنند.»
غلبه بر انزوا، آموزش مهارتهای بنیادین
یکی از بزرگترین موانع پیش روی این توانیابان، گوشهگیری و محدود کردن فعالیتهای اجتماعی به دلیل عدم احساس امنیت و ترس از ترحم در محیط جامعه است. مدیرعامل مرکز مهرآیین تصریح میکند: «یکی از اهداف محوری ما، فراهم کردن فضایی امن در مرکز است تا افراد بدون نگرانی از سرزنش دیگران یا نگاه ترحمآمیز، بتوانند آزادانه صحبت کرده و مسائل خود را مطرح کنند تا از آسیبهای ثانویه ناشی از انزوا جلوگیری شود. برای خروج از این انزوا، برنامههای متنوعی تدارک دیده شده است. این برنامهها شامل کلاسهای مهارتهای فردی، گروهی و اجتماعی است که زیرشاخههای مختلفی را از جمله کلاسهای فنبیان برای ابراز احساسات، کلاسهای نویسندگی برای بیان درونیات، و آموزشهای مربوط به آشنایی با کتاب و کتابخوانی پوشش میدهد.»
او اضافه میکند: «در این مسیر، بزرگترین چالش فعلی، مسئله رفتوآمد و هزینههای سنگین حملونقل شخصی در محیط شهری است که اغلب خانوادهها توانایی تقبل آن را ندارند و این خود عامل اصلی گوشهگیری محسوب میشود.» رجبی در این خصوص از پیگیری یکساله با همکاری سازمان بهزیستی و شرکت تاکسیرانی اصفهان برای تسهیل شرایط تردد این افراد خبر میدهد که اجرای کامل آن میتواند گامی حیاتی در حضور اجتماعی آنها باشد.
نقش محوری منابع دیجیتال و همکاری فرهنگی با کتابخانه گویا
خوشبختانه، این مرکز از یک مزیت زیرساختی بزرگ، یعنی همجواری با کتابخانه عمومی ولیعصر (عج) و بخش ویژه نابینایان یعنی «کتابخانه گویای ولیعصر» برخوردار است.
مدیرعامل مرکز آموزش و رشد نابینایان مهرآیین تأکید میکند: «این کتابخانه، بزرگترین مخزن کتابهای گویا در کشور محسوب میشود و با تلاش مستمر دو تن از همکاران نابینای فرهیخته، مخزنی غنی ایجاد شده است. هدف اصلی در این بخش، ارتقای فرهنگی و آشناسازی افراد با امکانات موجود برای بهبود وضعیت زندگیشان است؛ با این حال، کمبودهای سختافزاری برای بهروزرسانی و گویاسازی منابع جدید همچنان احساس میشود.»
رجبی اضافه میکند: «عمدهترین محدودیت منابع همچنان مربوط به کتابهای کمکدرسی و محصلین است که نیاز به منابع تخصصیتر دارند. با این حال، آموزشها به سمت دنیای مدرن حرکت کردهاند. آموزشهای ویژهای برای استفاده از گوشیهای هوشمند و نرمافزارهای کاربردی نابینایان ارائه میشود و آموزشهای کامپیوتر و حتی هوش مصنوعی برای فارغالتحصیلان در حال اجرا است.»
او میگوید: «این مرکز در حال حاضر بهصورت یک NGO مستقل فعالیت میکند و هیچ بودجه دولتی ثابتی دریافت نمیکند؛ تمامی هزینهها تاکنون از منابع شخصی تأمین شده است. بنابراین، تأکید اصلی بر نیاز مبرم به حمایت جامعه خیرین است.»
