سرانجام دارایی‌های نایف
ارزش کلی آن بخش از دارایی‌های نایف که در خارج از عربستان سعودی است، مشخص نیست. نزدیکان شاهزاده می‌گویند او املاک و مستغلات منحصربه‌فردی در اروپا و ایالات‌متحده دارد که ارزش آن به میلیاردها دلار می‌رسد. بااین‌حال آنچه قطعی است، این است که نایف مجبور شده بخش قابل‌توجهی از دارایی‌های خود در داخل کشور را واگذار کند.
یک منبع آگاه که در اروپا مستقر است، چندی پیش جدولی منتشر کرد که اطلاعات جزئی و دقیقی از شرکت‌ها و حساب‌های بانکی «مصادره‌شده» نایف در آن دیده می‌شد. مبلغ کلی دارایی‌های ارائه‌شده در این جدول 5.22 میلیارد دلار بود. پس‌ازآن، منبع دیگری که به شاهزاده نزدیک است، صفحه گسترده‌ای (spreadsheet) با اطلاعات کم‌وبیش مشابه منتشر کرد که به‌نظر می‌رسید به اندازه جدول قبلی به‌روز نباشد.
این صفحه گسترده، «ارزش کلی»دارایی‌های مصادره‌شده را 17,8میلیارد ریال عربستان یا 4,75میلیارد دلار ارزیابی کرده بود.
در سال‌های 2018 و 2019، نایف از آزادی نسبی برخوردار بود؛ بااینکه اجازه نداشت پادشاهی سعودی را ترک کند. فعالیت موردعلاقه‌اش، قوش‌بازی در بیابان‌های الجزایر، ناممکن و غیرقابل‌بحث بود؛ اما اجازه داشت در داخل عربستان سعودی به شکار برود. او در مراسم‌های تدفین و عروسی‌های سلطنتی نیز حاضر می‌شد.
اواخر سال 2019 ویدئویی پخش شد که گروهی از هواداران شاهزاده را در حال سلفی‌گرفتن با او و بوسیدن دستش نشان می‌داد. اما ناگهان در ماه مارس سال 2020، شرایط برای نایف به‌وضوح وخیم‌تر شد. دولت سعودی به ویلای بیابانی نایف در حومه ریاض یورش برد و او را بازداشت کرد. به گفته منبع مستقر در اروپا، تعدادی از کارکنان ویلا نیز بازداشت شدند.
نایف به مدت بیش از شش‌ماه در انفرادی نگه داشته می‌شد. منبع مذکور گفت، در این مدت «به‌شدت با نایف بدرفتاری شده است» و ادعا کرد او را از قوزک پا آویزان کرده و موردشکنجه قرار داده‌اند. به گفته این منبع، «نایف در این مدت به‌طور قابل‌توجهی وزن کم کرده و درنتیجه این شکنجه‌ها، آسیب‌های دیرپایی نیز به قوزک و بخش پایینی پاهای او وارد شده که راه‌رفتن را برایش دردناک کرده است».
به گفته منبع مستقر در اروپا، نایف در ماه‌های پایانی سال 2020 به محوطه محصوری در قصر یمامه در ریاض، اقامتگاه رسمی پادشاه و مقر اصلی دولت سعودی، منتقل شد. به گفته منبع مذکور، نایف اجازه ندارد از واحد کوچک خود خارج شود و دوربین‌های نظارتی، تمام‌مدت، اعمال او را ثبت و ضبط می‌کنند. هیچ‌کس به‌جز چندشخص خاص از اعضای خانواده، آن‌هم در موارد نادر، اجازه ملاقات با او را ندارد.
علاوه بر این، او نمی‌تواند پزشک شخصی یا نمایندگان حقوقی خود را ببیند و مجبور شده است برخی اسناد را بدون مطالعه آن‌ها، امضا کند. در بهار سال 2021، بانکداران و وکلای نایف در اروپا درخواست‌های جدیدی برای انتقال اموال او دریافت کردند. ازجمله این درخواست‌ها، تماس تلفنی شخص نایف با وکیلش در سوئیس بود که یک منبع آگاه و نزدیک به ماجرا از آن خبر داد.
وکیل مذکور که نایف پیش‌ازاین به او وکالت رسمی داده بود، این درخواست را رد کرد؛ چون اعتقاد داشت موکلش تحت‌فشار مجبور به انجام چنین کاری شده است. شاهزاده از وکیل دعوت کرده بود به عربستان سعودی سفر و خود از نزدیک، وضعیت را تأیید کند. به گفته منبع مذکور، نایف «مدام تکرار می‌کرد که من آزادم و وقتی به ریاض بیایی، می‌توانیم برای شام بیرون برویم». بااین‌حال، وکیل اصرار داشت که نایف باید با خانواده‌اش به سوئیس سفر و شخصا اجازه انتقال اموال را صادر کند.
در تماس تلفنی که با وکیل نایف داشتم، او گفت که مکالمه‌اش با شاهزاده را نه رد و نه تأیید می‌کند و از عواقب احتمالی رسانه‌ای‌شدن ماجرا برای موکلش اظهارنگرانی کرد. منبع مستقر در اروپا دراین‌باره گفت، «دلیل اصلی محبوس‌بودن نایف این است که ولیعهد کنونی به‌اشتباه او را تهدیدی برای جانشینی خود می‌بیند. بن‌سلمان قصد دارد با گرفتن اموال نایف، او را تحقیر کند تا دیگر هیچ‌کس ولیعهد سابق را جایگزین ممکنی برای او نداند و این تهدید به‌طور کامل رفع شود».
ملاقات عصر هنگام با بن‌سلمان
در هتلی لوکس با تزئینات مرمرین در قلب ریاض، یکی از برجسته‌ترین مشاوران رسانه‌ای بن‌سلمان را ملاقات کردم. یک مقام ارشد دادگاه سلطنتی هم کنار او در کافه نشسته بود و برای بخشی از این ملاقات با ما ماند. از برخوردهای قبلی که با این مشاور رسانه‌ای داشتم، به‌روشنی دریافته بودم که او بخشی از یک کارزار دولتی است که قصد دارد بن‌سلمان را در غرب به‌عنوان یک شخصیت بلندپرواز و مبتکر معرفی کند که جسورانه می‌کوشد مجموعه‌ای از اصلاحات اجتماعی را در عربستان سعودی به‌پیش ببرد.
او می‌خواست از این بگوید که شاهزاده چطور ممنوعیت‌هایی را که دهه‌ها بر فعالیت سینماها و رانندگی زنان اعمال می‌شد، لغو کرده و به کنسرت‌های موسیقی که زمانی قدغن بودند، مجوز برگزاری داده است یا اینکه چطور قدرت پلیس مذهبی سعودی را که به‌شدت با اختلاط زن و مرد برخورد می‌کرد، محدود کرده است.
به یاد دارم که یک‌بار چنین گفت «بن سلمان خیلی دل‌وجرئت دارد». اما در این ملاقات عصرهنگام در ماه مارس سال 2020، مشاور رسانه‌ای بن‌سلمان همان‌طور که روی فنجان قهوه و بشقاب کرپ پوشیده‌شده با نوتلا خم شده بود، قصد داشت ماجرای اخیر ناپدیدشدن نایف را از دیدگاه خود روایت کند. دولت سعودی درباره دلیل بازداشت نایف و شاهزاده احمد بن عبدالعزیز، یک عضو ارشد دیگر از خانواده سلطنتی که او هم رقیب بن سلمان دیده می‌شد، هیچ‌گونه اظهارنظری نکرده بود.
در این ملاقات توانستم به یک توضیح رسمی درباره این ماجرا از همیشه نزدیک‌تر شوم. روایتی که از این ماجرا در رسانه‌های خارجی ارائه می‌شد، این بود که نایف و احمد به این دلیل بازداشت شده‌اند که مقامات سعودی باور دارند آن‌ها درحال توطئه‌چینی برای سرنگونی بن سلمان و پدرش بوده‌اند. مشاور رسانه‌ای مذکور قصد داشت این روایت را مردود اعلام کند و گفت که بن سلمان اوضاع را «تحت کنترل» دارد و این بازداشت‌ها پس‌ازآن صورت گرفته که مجموعه‌ای از رفتارهای منفی از این دو شاهزاده سر زده است. هدف از این پاک‌سازی ناگهانی هم اعمال «نظم» در خانواده سلطنتی بوده است.
او درباره ماهیت آنچه «رفتارهای منفی» خواند، توضیح بیشتری ارائه نکرد؛ اما گفت که ممکن است این دو شاهزاده به‌زودی آزاد شوند.
مردی که نایف را نابود کرد
نزدیک به سه‌سال از آن ملاقات می‌گذرد و شاهزاده‌ها هنوز در بازداشت هستند. کی‌رستن فونتن‌رز (Kirsten Fontenrose) که برای مدت کوتاهی در دولت ترامپ بر سیاست حوزه خلیج‌فارس نظارت داشت، سال گذشته به کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان ایالات‌متحده گفت که «هر دو دولت ترامپ و بایدن در رأس سرفصل‌های گفت‌وگو در تعامل خصوصی خود با رهبری سعودی خواستار آزادی محمد بن نایف شده‌اند. اما محمد بن سلمان تحت‌تأثیر این درخواست‌ها قرار نگرفته است».
در حال حاضر، تاج‌وتخت سعودی رقیب قابل‌توجهی ندارد. قدرت بن سلمان مطلق به‌نظر می‌رسد و در خط سیر فعلی‌اش، هیچ‌چیز نمی‌تواند او را از جانشینی پدر و رسیدن به مقام پادشاهی سعودی بازدارد. خشم و اعتراض جهانی بر سر قتل خاشقچی، جنگ ویرانگر سعودی در یمن و سرکوب فزاینده در داخل. به نظر می‌رسد هیچ‌یک از این‌ها نتوانسته است سلطه بن سلمان بر کشور را متزلزل کند.
باوجوداینکه همکاری با چنین دیکتاتوری می‌تواند شهرت شرکت‌ها را به خطر بیندازد؛ اما مدیران وال‌استریت به‌شدت مشتاق قرارداد بستن با این کشور نفتی ثروتمند هستند. کنشگران نیز نگران‌اند تصمیم اخیر ایالات‌متحده مبنی بر اعطای مصونیت به بن سلمان در پرونده قتل خاشقچی، او را در تعقیب منتقدانش از این هم جسورتر کند.
منبعی از درون خانواده سلطنتی که در خفا نحوه برخورد با نایف را تقبیح می‌کند. اما برای اجتناب از مجازات بن سلمان درملأعام سکوت کرده است، به من گفت که تعجبی نمی‌کند اگر ناگهان نایف یک روز در انظار عمومی در کنار بن سلمان حاضر شود و برای مردی که نابودش کرد، دعای خیر کند. مشابه ویدئوی برنامه‌ریزی‌شده پس از کودتای سال 2017، این هم می‌تواند نماد بارز دیگری از عصر بن‌سلمان و خیز خشونت‌بار او به‌سوی قدرت باشد.
