نام قصر قند در سال‌های اخیر بیشتر از قبل شنیده‌شده است و بیشتر مرکزنشینان ایران و حتی خارجی‌ها نامش را همراه با دو عنوان شنیده‌اند: حمیرا ریگی (که اولین سفیر زن اهل تسنن جمهوری اسلامی ایران است) و اولین هتل کپری ایران (آن‌هم با چهارستاره در این منطقه) و این‌گونه نام این منطقه زیبا در استان سیستان و بلوچستان بر سر زبان‌ها افتاد؛ اما نگین کویر آسیب‌دیده از خشک‌سالی بلوچستان، شهر قنات‌ها، باغ‌ها، کوه، آبشار و قلعه را که بیش از 1400 کیلومتر با اصفهان فاصله دارد، چقدر می‌شناسید؟ آیا درباره قصر «شکر اصفهانی» چیزی شنیده‌اید؟ برای دیدن «قصر قند» باید مسافر استان جنوب‌شرقی ایران شوید؛ شهرستانی نزدیک به مرز پاکستان و دریای عمان که پر از جاذبه‌های طبیعی است و مردم محلی معتقدند لقب «نگین بلوچستان» شایسته اوست. نام این شهر اما ذهن مرا به‌عنوان یک اصفهانی به قصری در یکی از محله‌های مهم بافت تاریخی اصفهان هم می‌برد؛ جایی که یک داستان عاشقانه درباره‌اش روایت می‌کنند و گرچه اسمش را «قصر جمیلان» گذاشته‌اند، اما عنوان «قصر شکر اصفهانی» را هم درباره‌اش به کار می‌برند و می‌گویند خسروپرویز ناامید از شیرین، برای رسیدن به شکر که تعریف‌های زیادی درباره‌اش شنیده بود، راهی اصفهان شد و به وصال او هم رسید؛ بنابراین برایش قصری ساخت با چهل مناره در اطرافش. حالا البته کمتر اثری از آن شکوه را در قصر جمیلان و محله چهل مناره (چلمان) می‌بینید؛ اما روایت عشق آن‌قدر قوی بوده که تا امروز دهان‌به‌دهان چرخیده است؛ اما شهرستان قصر قند کجاست و ما در مرکز ایران چه شناختی از این منطقه زیبا داریم؟ اجازه بدهید کمی درباره این منطقه و ویژگی‌هایش بگوییم. شهرستان قصر قند، نگین کویر بحران‌دیده از خشک‌سالی بلوچستان، شهر قنات و باغ و کوه و آبشار و قلعه است. کشاورزان شهرهای اطراف می‌گویند، قصر قندی‌ها طعم خشک‌سالی را نمی‌چشند.
آنچه در «قصر قند» می‌بینید
قصر قند، نگین بلوچستان، شهر قنات‌ها، باغ‌ها، آبشارها و قلعه‌هاست که تاریخ و طبیعت را پیوند می‌دهد. در استانی که 20 سال است درگیر خشک‌سالی همه‌جانبه و فراگیر شده، قصر قند یعنی قدرت خداوند در دل کویر بحران‌زده از خشک‌سالی. این شهر بالاترین میزان آب زیرزمینی و روزمینی را در استان زیان‌دیده از خشک‌سالی سیستان و بلوچستان دارد. در مرکز بلوچستان است، 95 کیلومتری راسک مرکز شهرستان سرباز و 60 کیلومتری نیکشهر. چندسالی است شهرستان شده. 62 هزار نفر جمعیت دارد و از سه بخش مرکزی، تلنگ و ساربوک تشکیل شده است. جاذبه‌هایش بی‌نظیر و طبیعتش منحصربه‌فرد است. سنگ‌نگاره‌های کاجو، کوه‌های چوپ چوک و کت، خانه‌های بوم‌گردی و آبشار گرگور، درختان انار شیطان، سفال هلنچکان و کلک، قلعه‌های پگ، قصر قند و شارک، هشت رشته قنات کنارهم و باغ‌ها و مزرعه‌ها، همه و همه جاذبه‌هایش هستند.
دیدار با قلعه صفوی و دست‌کندهای باستانی
به مرکز شهرستان قصر قند می‌رسیم. در شمال شهر قصر قند، سنگ‌نگاره‌های کاجو قرار دارند که شگفت‌انگیزند و قدمتشان به پیش از اسلام برمی‌گردد. می‌گویند انسان‌های اولیه آن‌ها را کنده‌کاری کرده‌اند تا باهم حرف بزنند. کنده‌کاری‌ها دو انسان ایستاده را نشان می‌دهد. مردم محلی روایت‌های مختلفی درباره‌اش نقل می‌کنند و یکی از دیدنی‌های موردعلاقه گردشگران در منطقه محسوب می‌شود. قصر قند دو کوه مهم دارد: چوپ چوک یا کله قندی نماد شهر و کت. کوه کت بیضی‌شکل است و مردم محلی به آن گپ می‌گویند. قبل از اینکه بخواهیم شهر قصر قند را ترک کنیم و آبادی‌های اطراف را ببینیم، بد نیست سری به قلعه قصر قند و هشت رشته قنات کنار همِ شهر بزنیم. قدمت قلعه قصر قند به دوره صفویه برمی‌گردد، ثبت ملی شده و جزو قلعه‌های سه‌گانه قصر قند محسوب می‌شود. دوتای دیگرش، پگ در روستای پگ و شارک در بخش تلنگ، 50 کیلومتری مرکز شهر هستند.
از اردکان تا کرکدان
قصر قند، شهر قنات‌هاست؛ حتی در اوج خشک‌سالی بلوچستان هم قنات‌ها جریان داشتند و خیال کشاورزان راحت بود. قصر قند 157 رشته قنات دارد: 24 رشته فقط در مرکز شهرستان وجود دارد. مشهورترین‌ها هشت رشته قنات کنار هم در شهر قصر قند عبارت‌اند از: مدیکن، سوردو، رمضان کن، نوآباد، کرکدان، شوردو، استرآباد و محتاج کن، همه مجاور هم هستند. هرکدام قدمتی 900 تا 1100 سال دارند، شگفت‌انگیزند، دهانه‌ها کنارهم و آب‌ها کنارهم در فاصله‌های 20 تا 30 متری از دل زمین خارج می‌شوند. مشهورترین و پرآب‌ترینش کرکدان است. می‌گویند شتر با بارش در تونل‌های کرکدان رد می‌شود. پدر قنات ایران، پروفسور عبدالکریم بهنیا، کارهای ثبت‌ملی‌اش را می‌کند. او گفته شبیه این قنات را در اردکان یزد دیده است.
سفال‌گردی در هلنچگان
در سه‌کیلومتری شهر قصر قند، روستای هلنچگان، مرکز سفال، معروفیت و قدمت سفال کلپورگان سراوان را ندارد؛ ولی عالی است. روستائیان با کوره‌های کوچک دست‌ساز به‌شیوه‌ای کاملاسنتی لیوان، پارچ، کوزه و بخوردان می‌سازند و در بازارهای محلی و شهرهای اطراف می‌فروشند. سوخت کوره‌ها، هیزم است که روستائیان از اطراف جمع می‌کنند؛ ناگفته نماند در 10 کیلومتری شهر قصر قند، کلک هم دیگر مرکز سفال قصر قند است.
آرامش در بوم‌گردی‌های گرگور
23 کیلومتری مرکز شهر، روستای گرگور، بوم‌گردی‌هایش آرامش‌بخش است. صدای آبشار گرگور در بوم‌گردی‌ها می‌آید. دو کیلومتر مانده به گرگور درختان انار شیطان نمایان می‌شوند. 50 درخت در چهار ردیف منظم، شکوفه‌هایشان شبیه انار است؛ ولی انار نمی‌دهند، محلی‌ها به آن‌ها انار شیطان می‌گویند. قبل از خارج شدن از شهرستان بد نیست سری هم به یکی از رودخانه‌های مهم بلوچستان بزنید: رودخانه کاجو و سدش، زیردان از کوه‌های اطراف ایرانشهر سرچشمه می‌گیرد و چشم امید خیلی از روستائیان است.
از قصر قند تا برونئی
قصر قند، تاریخ و طبیعت را پیوند داده و قدرت خداوند را در طبیعت بحران‌دیده از خشک‌سالی بلوچستان نشان می‌دهد. شهرهای اطراف می‌گویند کشاورزان قصر قند طعم خشک‌سالی را نمی‌چشند؛ طبیعت و تاریخ را پیوند می‌دهد؛ حمیرا ریگی، سفیر ایران در کشور سلطنت‌نشین بروئنی، دومین سفیر زن تاریخ انقلاب و نخستین سفیر زن اهل سنت ایران تا چند صباحی پیش فرماندار این شهرستان بوده است.
