گام‌های متفاوت و ممتاز تهران_ بغداد
«ایران در عرصه تعاملات خارجی عراق جایگاهی ممتاز و عالی دارد و روابط دو کشور به شکل مطلوب و رضایت‌بخشی در حال گسترش است.» جمله‌ای که شیاع‌السودانی روز گذشته در حضور آیت‌الله رئیسی در تهران عنوان کرد.
این نشان می‌دهد دولت جدید عراق برای تعمیق روابط دو جانبه با ایران بسیار مشتاق است و مطمئنا در راستای این سیاست به خواسته‌های تهران از بغداد در ایجاد امنیت، صلح و ثبات در مرزهای مشترک با این کشور و بدون دخالت بیگانگان که رئیس جمهور کشورمان در این دیدار نیز به آن اشاره داشت، پاسخ خواهد داد.
رئیس‌جمهور کشورمان نیز در گفتوگو با نخست‌وزیر عراق به روابط متفاوت و ممتاز و تقویت و تعمیق آن تأکید کرد و به گسترش و ارتقای سطح تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی در راستای استقرار هر چه بیشتر صلح و ثبات در منطقه و جهان اشاره داشت.
از سوی دیگر آیت‌الله رئیسی از حمایت جمهوری اسلامی ایران از ملت واحد و دولت قوی عراق سخن گفت و افزود: «ایران به دنبال توسعه تبادلات با عراق در عرصه‌های مختلف تجاری و نیز انرژی است و برگزاری جلسات منظم کمیسیون همکاری‌های مشترک دو کشور می‌تواند نقش مؤثری در تحقق این هدف داشته باشد.»
رویکردی که به گفته کارشناسان نیاز به تلاش بیشتر در رقابت با دیگر کشورهای منطقه را می‌طلبد. چراکه با نگاهی گذرا به روابط دیگر دولت‌های منطقه با عراق خواهیم دید که ایران از رقبای منطقه‌ای خود برای تعاملات اقتصادی و تجاری با این کشور عقب‌تر است.
اما برای توسعه روابط دیپلماتیک با این همسایه ایران چه زیر ساخت هایی لازم است و شرایط منطقه چه تأثیری بر تعاملات دو کشور خواهد داشت؟ سوالاتی که «اصفهان زیبا» در بررسی آن‌ها با اصغر زارعی، کارشناس مسائل غرب آسیا گفتوگو کرد. این تحلیلگر خاورمیانه تعاملات در حوزه‌های مختلف میان تهران_ بغداد را در چند حوزه بررسی کرد که در ادامه می‌خوانید.
روابط ایدئال ایران و عراق از چه عواملی تأثیر پذیر است؟
به گفته این کارشناس خاورمیانه مسائلی همچون نقش دولت عراق در منطقه و سیاست خارجی دولت جدید این کشور، حضور نیروهای آمریکایی در عراق و تأثیرات جبهه مقاومت و آثار فعالیت‌های آن در منطقه از جمله مواردی هستند که بر روابط ایران و عراق تأثیر‌گذارند.
او می‌گوید: «پس از ترور سردار شهید حاج قاسم سلیمانی، دولت عراق تصمیمی عملیاتی و اجرایی برای خروج نیروهای اشغالگر و تروریستی آمریکا از کشور گرفت و 19 فروردین سال گذشته آن را به تصویب رساند. آنچه عراق و آمریکا برای تخلیه هر چه سریع‌تر خاک این کشور توسط نیروهای آمریکایی به توافق رسیدند.
این در حالی است که دولت آمریکا همواره در کنار گروه‌های تروریستی در اقلیم کردستان قرار گرفته است. از طرفی نقش دولت اقلیم عراق در همکاری با آمریکا و رژیم صهیونیستی برای پناه دادن به تروریست‌ها و استقرار آن‌ها در مناطق اربیل و سلیمانیه و ایجاد پایگاه‌های آموزشی و تسلیحاتی بسیار پررنگ است.
موقعیتی که در روابط ایران و عراق و تعاملات دیپلماتیک آن‌ها بسیار تأثیرگذار خواهد بود و در شرایط کنونی ایران و با توجه به فعالیت‌های اخیر گروهک‌های تروریستی در مرزهای مشترک ایران و عراق این موارد بیشتر مد نظر ایران است.»
او می‌افزاید: «البته موضوع فعالیت گروهک‌های تروریستی در عراق جدید نیست و ایران همواره با دولت مرکزی عراق بر سر آن مذاکره می‌کرد. هم‌اکنون ایران نیز با حملات اخیر سپاه پاسداران به مقرر تروریست‌ها در بخشی از اقلیم کردستان به دنبال فشار بر دولت اقلیم است تا نیروهای گروهک‌های تروریستی در شمال عراق را خلع سلاح کند.
موضوعی که قطعا در دیدار نخست وزیر عراق با مقامات ایران در تهران مورد رایزنی قرار می‌گیرد. البته طی چند هفته اخیر مذاکرات بسیاری در سطوح مختلف برای تثبیت امنیت پایدار در مرزها میان مقامات جمهوری اسلامی ایران و عراق برگزار شده است.
ایران رسما اعلام کرد که برای عدم حمله به مناطق اقلیم و پایگاه‌های تروریست‌ها، دولت عراق نیز باید رسما مسئولیت مرزهای شمال کشورش را بر عهده بگیرد و نیروهای ارتش عراق باید در این منطقه مستقر شوند و به خلع سلاح این گروهک‌ها در مرزها بپردازند.»
اقلیم کردستان عراق تابع سیاست‌های آمریکاست
این کارشناس خاورمیانه در پاسخ به چرایی اینکه حکومت اقلیم کردستان عراق بارها در رابطه با تغییر سیاست خود نسبت به گروهک‌های تروریستی قول‌هایی به دولت مرکزی عراق داده، اما شرایط همچنان تغییر نکرده است، می‌گوید: «متأسفانه مقامات دموکرات اقلیم کردستان عراق از سیاست رژیم آمریکا تبعیت می‌کنند و به لحاظ هویتی و تاریخی نیز گرایش بسیاری به صهیونیست‌ها داشته و دارند.
در عین حال آن‌ها هر چند در ظاهر با جمهوری اسلامی ایران روابط خوبی دارند اما در باطن از پیروزی انقلاب ایران تا کنون نسبت به جمهوری اسلامی روی خوشی نشان نداده‌اند. در حالی‌که دولت اقلیم کردستان عراق مدیون فداکاری و از خودگذشتگی سردار قاسم سلیمانی است.
چرا که در شرایطی که اربیل درمحاصره کامل داعش بود، حاج قاسم این منطقه را از چنگ داعش نجات داد و مانع از فتح اربیل از سوی داعش شد. از طرفی منطقه اقلیم به حیاط خلوت رژیم جعلی صهیونیست و آمریکا تبدیل شده است تا آن‌ها با استفاده از عناصر ضد انقلاب و با آموزش و بسیج و اعزام پنهانی آن‌ها به داخل مرزهای ایران برای انجام اقدامات جاسوسی به اهداف خود برسند.
به همین خاطر ایران با عملکری جدی در رابطه با مقابله با نیروهای تروریستی در این منطقه به دنبال ایجاد موانعی برای پاک‌سازی آن‌ها از پشت مرزهاست.»
اتفاق جدیدی در رابطه ایران و عربستان نخواهد افتاد
زارعی با بیان اینکه میانجیگری عراق برای احیای روابط دولت ایران و عربستان از دیگر محورهای مورد بحث میان دولت ایران و عراق است، می‌گوید: «این مسئله از دولت‌های پیشین عراق تا کنون ادامه دارد و تاکنون پنج مرحله از آن را پشت سر گذاشته است که البته علی رغم همه گفت‌وگوها و مذاکراتی که صورت گرفته، اراده واقعی، جدی و صادقانه از سوی عربستان دیده نمی‌شود.
عربستان بیشتر به دنبال وقت‌کشی برای خارج شدن از زیر فشار نیروهای حوثی و مقاومت در یمن است تا مسیر برون‌رفت آبرومندانه‌ای را از جنگ هشت ساله در یمن برای خود هموار کند؛ چراکه این جنگ هیچ دستاوردی برای سعودی‌ها و متحدانش نداشته و در مقابل با افزایش قدرت مقاومت در منطقه این کشور را در همه عرصه‌های سیاسی، نظامی، میدانی، عملیاتی و رسانه‌ای عربستان با شکست مواجه کرده است.
فضایی که باعث شد عربستان برای برقراری ارتباط با جمهوری اسلامی ایران به عنوان حامیان اصلی مقاومت در منطقه تلاش کند، تا از این طریق از فشار گروه‌های مقاومت و حوثی‌های یمن به دولت عربستان بکاهد.
او می‌افزاید: «نکته‌ای که وجود دارد این است که دولت عربستان هیچ زمانی سیاست مستقلی را در منطقه دنبال نکرد و رویکردش کاملا بر اساس جنگ نیابتی و پاسداری از منافع و امنیت مورد نظر آمریکا و رژیم صهیونیستی در منطقه بود. موضوعی که اصلی‌ترین مشکل در روابط ایران و عربستان به شمار می‌آید و تا کنون حل نشده است.
قطعا در این فضا ما نباید انتظار یک تعامل سازنده بین تهران_ ریاض داشته باشیم؛ چرا که این فاکتور در سیاست خارجی عربستان نادیده گرفته شده است و تا مادامی که سعودی‌ها این سیاست را کنار نگذارند یا کاهش ندهند، قطعا اتفاق جدیدی در رابطه ایران و عربستان نخواهد افتاد. این در حالی است که آمریکا از عربستان و امکاناتش در منطقه برای تأمین منافع بلندمدت خود استفاده می‌کند و بارها اعلام کرده که عربستان گاو شیرده ماست.»
گرایش حکومت عراق به سمت جبهه مقاومت
زارعی از گرایش مثبت محمد شیاع‌السودانی به عنوان نخست وزیر جدید عراق در رابطه با جبهه مقاومت می‌گوید و آن را عاملی در جهت تقویت تعاملات ایران و عراق به حساب می‌آورد. او خاطر نشان می‌کند: «هم اکنون سه ضلع مثلث قدرت مجلس، نخست وزیر و رئیس جمهور هر سه در جهت حمایت از مقاومت شکل گرفته‌اند که به نوعی پیروزی جدیدی برای نیروهای مقاومت در عراق به شمار می‌آیند.
ظرفیتی که ایران می‌تواند با استفاده از آن در راستای گسترش تعاملات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی با عراق گام بر دارد. مسئولان کشورمان باید قدر این فرصت را بدانند و تعاملات بازرگانی و تجاری را بر اساس آن توسعه دهند.
شرایطی که تا به حال از سوی ایران نادیده گرفته شده است و در مقابل ترکیه طی ماه‌های اخیر به مراتب توانست بیش از 40 درصد تعاملات تجاری خود را با عراق افزایش دهد و ایران اما با کاهش 15 درصدی تعاملات تجارب با عراق نسبت به سال گذشته مواجه است.»
