شاخص قیمت مصرفکننده و نرخ تورم، یکی از متغیرهای کلان اقتصادی است که مورد توجه برنامهریزان و سیاستگذاران بوده و همواره بهعنوان یکی از اهداف سیاستی دولت مدنظر است. از طرفی ارتباط شاخص قیمت مصرفکننده با تغییرات هزینه زندگی خانوارها، اهمیت این شاخص را دو چندان میکند. براساس اطلاعات مـربـوط بـه شاخص قیـمتی مصرفکننده از سوی مرکز آمار، در مرداد تورم ماهیانه خانوار برابر با 3.51درصد بودهاست؛ به بیان دیگر، میانگین هزینه خانوار کشور در این ماه نسبت به ماه قبل 3.51درصد افزایش یافتهاست. افزایش سطوح قیمتها، تمام خانوارهای کشور را تحتتأثیر قرار دادهاست؛ اما نیاز به هیچ توضیحی نیست که خانوارهای با سطح درآمدی پایین (دهکهای پایین درآمدی) بیشترین آسیب را از شرایط تورمی میبینند. بیشترین بخش هزینهای خانوار با سطح درآمد پایین مربوط به گروه اول یعنی خوراکیها و آشامیدنیهاست. به بیان دیگر، بخش اصلی هزینههای خانوارهای دهکهای پایین درآمدی صرف خوراکیها و آشامیدنیها میشود. این در حالی است که بیشترین هزینه خانوار دهکهای بالای درآمدی مربوط به گروه دوم یعنی کالاهای غیرخوراکی و خدمات است. بنابراین هر چقدر تورم مربوط به خوراکیها و آشامیدنیها بالاتر باشد، زندگی بر خانوارهای با سطح درآمدی پایین دشوارتر خواهد شد. در بین استانهای مختلف، هرمزگان بدترین و گیلان بهترین استان از حیث افزایش هزینه زندگی برای خانوارهای کمدرآمد در طول یکسال گذشته بودهاست.
مؤلفههای تأثیرگذار در تورم خوراکیها
محمدرضا شهنام پور، کارشناس اقتصادی به اصفهانزیبا میگوید: تورم سالیانه استانهای مختلف براساس قیمت تمامشده محصول در هر استان، میزان تقاضا، نرخ نیروی کار، تورم خاص هر استان و واسطههایی که در امر توزیع دخالت دارند متفاوت است. شهنام پور تصریح میکند: هر استان مؤلفههای مخصوص به خود را در بحث قیمت تمام شده دارد که مجموع آنها نقشه راه برای تورم هر استان را تشکیل میدهد؛ علاوه بر آن سیاستهای کلان اقتصادی نیز روی این مؤلفههای یاد شده تأثیرگذار هستند؛ به عنوان مثال تفاوت قیمت خوراکیها و آشامیدنیها در اصفهان و تهران ناشی از همین عوامل است. او اذعان میکند: از آنجا که گیلان به پایتخت نزدیکتر است به عنوان قطب گردشگری شناخته میشود و مواداولیه موردنیاز خوراکیها را به راحتی در اختیار دارد؛ ولی هرمزگان این امکانات را ندارد که این عوامل باعث شده گیلان بهترین استان از لحاظ کاهش هزینههای زندگی و هرمزگان بدترین استان به لحاظ تورمی باشد.
برخی متولیان آماروبرنامهریزی استان نیز از نقش نابسامان شبکه توزیع استان در افزایش تورم سالیانه خوراکیها و آشامیدنیها درمقایسه با سایر استانها خبر میدهند. یک کارشناس آماری استان به اصفهانزیبا میگوید: قیمت خوراکیها و آشامیدنیها در عمدهفروشیها با قیمتی که به دست مصرف کننده میرسد متفاوت است. هراندازه در شبکه توزیع نقش خردهفروشیها بیشتر باشد، کالاها بیشتر دستبهدست میشود و قیمت نهایی که به دست مصرفکننده میرسد متفاوت خواهد شد. او میافزاید: تعداد واحدهای خردهفروشی در شهر اصفهان بالاتر از سرانه کشور است. در شبکه توزیع مناسب، کالاها با قیمت مناسب و با سرعت بیشتری به دست خانوارها میرسد؛ چون شبکه توزیع کالا نقش زیادی در قیمت خوراکیها و آشامیدنیها دارد. این کارشناس آماری عنوان میکند: نظارت بر بازار نیز در کنترل قیمتها تأثیرگذار است، از زمانی که وزارت بازرگانی منحل شد و بخش بازرگانی با صنعت و معدن ادغام شد، نظارت بر بازار ضعیف شد. او بیان میکند: کارآمدی شبکه توزیع منجر به کاهش هزینه حملونقل شده و دست واسطهها قطع میشود. نکته دیگر تعداد بالای واحدهای خردهفروشی در اصفهان است. باید تا میزان مشخص به سوپرمارکتها مجوز داده شود و در مناطق مختلف شهر باید تعداد مشخصی سوپرمارکت فعالیت داشته باشد تاجایی که اشباع نشود. تعداد زیاد این خردهفروشیها باعث دستبهدست شدن کالاها و افزایش قیمتها خواهد شد. این کارشناس آمار و برنامه ریزی میگوید: مجوز سوپرمارکتها و واحدهای خردهفروشی باید مدیریت شده و همراه با دانش باشد. متولی این کار استانداری و ستاد تنظیم بازار اصفهان است که باید به این قضیه ورود پیدا کنند تا قیمتها سلیقهای تعیین نشود. درتورم سالیانه استانها مسائل اجتماعی نیز دخیل هستند؛ یعنی انصاف بازاریهای هر استان در فروش نیز تأثیرگذار است. او تاکید میکند: افزایش تعداد فروشگاههای زنجیرهای و رشد این قبیل فروشگاهها به جای اعطای مجوز به خردهفروشیها میتواند یکی از راهکارهای سرکوب قیمت کالاهای اساسی باشد. در استان باید تعداد فروشگاههای زنجیرهای به تفکیک شهرستانها اعلام و تعیین شود؛ به جز کاشان و نجف آباد که جزو شهرستانهای بزرگ استان هستند، سایر شهرستانها به تعدادی از این شبکههای توزیع مجهز هستند. این کارشناس آمار و برنامه ریزی استان بیان میکند: یکی دیگر از مؤلفههای تأثیرگذار در قیمت خوراکیها و آشامیدنیهای استان به نرخ تورم انتظاری در استانهای مختلف بستگی دارد، به این معناکه خردهفروش تعیین میکند کالا را با چند درصد افزایش قیمت به فروش برساند،یعنی هنوز خرید جدید انجام نداده؛ ولی اجناس را با درصدی که انتظارش را دارند میفروشند. او تأکید میکند: ساماندهی نظارتها در اصفهان اهمیت زیادی دارد. نظارت حضوری دیگر جوابگو نیست و در تمام دنیا منسوخ شده است. نظارتها باید الکترونیکی باشد تا مشخص شود مبدأ کالاها کجاست، چند بار دست به دست میشود و چطور به مغازه رسیده تا متخلفان شناسایی شوند.
