فرایند انتخاب رئیسجمهور آمریکا
انتخابات ریاستجمهوری آمریکا هر چهارسال یک بار، در روز «سهشنبه» بعد از اولین یکشنبه ماه نوامبر انجام میشود. دوره بعدی انتخابات ریاستجمهوری در روز سوم نوامبر (13 آبان) سال 2020 انجام خواهد شد. دوره ریاستجمهوری در آمریکا چهارساله است و هر فرد تنها به مدت دو دوره میتواند در پست ریاستجمهوری فعالیت کند. هر شخصی که برای انتخابات ریاستجمهوری آمریکا ثبتنام میکند، باید متولد و شهروند آمریکا بوده، حداقل 35 سال داشته و به مدت 14 سال در کشور آمریکا زندگی کرده باشد. انتخابات آمریکا در دو مرحله انجام میشود. در مرحله اول، مردم و طرفداران احزاب مختلف در هر ایالت و در روزهای متفاوت به کاندیدای مورد نظر خود رأی داده و از این طریق، نماینده محبوب خود را برای نامزدی ریاستجمهوری تعیین میکنند. مرحله نهایی انتخابات ریاستجمهوری، در یک روز مشخص و به صورت سراسری در «روز انتخابات» در کل کشور انجام میشود و تعیینکننده رئیسجمهوری آینده ایالاتمتحده آمریکاست. کشور آمریکا دارای احزاب مختلف و متعددی، با نظرات و دیدگاههای متفاوت و عموما متضاد است. اما دو حزب اصلی که قدرت سیاسی کشور مابین آنها تقسیم شده است، حزب دموکرات و جمهوریخواه هستند. هر چند که احزاب دیگر نیز در آمریکا فعالیت دارند، اما قدرت و نفوذ آنها هیچگاه به اندازه این دو حزب نبوده و رقابتهای انتخاباتی عموما مابین نامزدهای این دو حزب در جریان است.
مرحله اول
فرایند انتخابات با انتخابات مقدماتی احزاب در ایالتهای کشور آغاز میشود. دو روش مرسوم برای انتخاب نامزد ریاستجمهوری در ایالات آمریکا وجود دارد. روش اول که عمومیتر است، شرکت شهروندان هر ایالت و انداختن آرای خود به صندوقهای رأی برای انتخاب نامزد دلخواه است. روش دوم حضور در گردهماییهای محلی و حزبی است که رایدهندگان در انتهای گردهمایی به یک نامزد معین به شکل گروهی رأی میدهند. پس از انجام رأیگیری در تمامی ایالتهای آمریکا و تعیین نامزد حزب برای پست ریاستجمهوری، این فرد در مجمع حزب به عنوان نامزد مورد حمایت حزب معرفی شده و پس از آن به صورت رسمی نامزد حزب برای انتخابات است. پس از کسب نامزدی حزب، هر نامزد موظف است فردی را به عنوان معاون (با عنوان رسمی «معاون رئیسجمهور») خود انتخاب کند. این معاون در قانون اساسی رئیس سناست که البته پستی نمادین و تشریفاتی است. در این بین، استثنایی برای رئیسجمهورهای اصطلاحا «مستقر» وجود دارد. رئیس جمهور مستقر به رئیسجمهوری گفته میشود که در حال حاضر مشغول به فعالیت در پست ریاستجمهوری است و قادر به شرکت در انتخابات بعدی ریاستجمهوری است. این فرد نماینده حزب خود، برای انتخابات آتی است و نیازی به شرکت درانتخابات مقدماتی حزب ندارد. این آغاز کارزار نامزدهای احزاب برای کسب پیروزی در انتخابات است. این کارزار میتوانند شامل گردهماییهای حزبی، شرکت در مناظره با دیگر نامزدها، سفرهای بین شهری و ایالتی و کارزارهای خانه به خانه و فرد به فرد باشد. در انتخابات پیش رو، دونالد ترامپ، رئیسجمهوری فعلی آمریکا، به عنوان نامزد حزب جمهوریخواه، بدون شرکت در انتخابات مقدماتی در انتخابات شرکت میکند. اما رقیبش جو بایدن (معاون رئیسجمهور در دولت اوباما) که در انتخابات مقدماتی حزب دموکرات به پیروزی رسیده، خود را به عنوان نامزد حزب دموکرات معرفی کردهاست.
مرحله دوم
در «روز انتخابات» رایدهندگان به پای صندوقهای رأی رفته و آرای خود را برای انتخاب «مجمع برگزینندگان» یا «کالج الکترال» به صندوق میاندازند. مجمعی که تعیینکننده رئیسجمهور در آمریکاست. در واقع در آمریکا تعداد آرای عمومی کشور تعیینکننده رئیسجمهور نیست، بلکه برای پیروزی در انتخابات باید اکثریت آرای کالج الکترال را کسب کرد. پس از برگزاری انتخابات سراسری در ماه نوامبر و تعیین نمایندگان هیئتهای انتخاباتی یا الکترولها توسط رایدهندگان هر ایالت، نمایندگان آرای خود را در روز دوشنبه بعد از دومین چهارشنبه ماه دسامبر در مرکز هر ایالت به صورت مجزا و فردی برای انتخاب رئیسجمهور و معاون رئیسجمهور به صندوق میاندازند. سپس درابتدای ماه ژانویه کنگره آمریکا، آرای نمایندگان را شمارش کرده و رئیسجمهور انتخاب میشود. این فرایند در روز 20 ژانویه و با سوگند رئیسجمهور منتخب به پایان میرسد. در اکثر مواقع پیروز انتخابات در شب انتخابات معرفی میشود، اما پیروز انتخابات به صورت قانونی پس از شمارش آرای مجمع برگزینندگان تعیین میشود.
کالج الکترال یا مجمع برگزینندگان
در دیگر انتخابات آمریکا (سنا، کنگره، فرمانداری ایالتها و …) رایدهندگان به صورت مستقیم کاندیدای محبوب خود را انتخاب میکنند؛ اما رئیس جمهور و معاونش به شکل غیرمستقیم و توسط نمایندگان هیئتهای انتخاباتی یا کالج الکترال انتخاب میشوند. به واقع آمریکاییان برای انتخاب نمایندگان رسمی احزاب در هر ایالت که تشکیلدهنده کالج الکترال آن ایالت هستند، رأی میدهند. این مجمع 538 عضو دارد. این تعداد عضو بر اساس مجموع تعداد اعضای سنا (100 عضو) و اعضای کنگره آمریکا (438 عضو) است. ایالات متحده شامل 50 ایالت است که هر ایالت دارای دو عضو در سنای آمریکاست. همچنین با توجه به جمعیت هر ایالت تعداد نماینده کنگره آن ایالت تعیین میشود (این تعداد با توجه به سرشماریهای کشوری میتواند تغییر کند). هر ایالت به تعداد اعضای سنا و کنگره خود در مجمع برگزینندگان نماینده دارد (تصویر شماره یک)؛ به علاوه ایالت واشنگتن دیسی که سه عضو از میان 538 نماینده را به خود اختصاص داده است (این ایالت از ابتدا پایتخت کشور و ایالتی بیطرف بوده و سالها حق رأی نداشتهاست). به عنوان مثال، ایالت کالیفرنیا (پر جمعیتترین ایالت آمریکا) دارای 2 سناتور و 53 نماینده کنگره است و در کالج اکترال دارای 55 عضو است (جمع تعداد اعضای سنا و کنگره). این تعداد در ایالتهای کمجمعیت آمریکا به عدد 3 میرسد. پیش از شروع انتخابات هر حزب نمایندگان خود در هر ایالت را تعیین کرده و هر نامزد که حداکثر آرای عمومی در ایالت را کسب کند، برنده تعداد آرای نمایندگان آن ایالت میشود. نمایندگانی که در روز رأیگیری کالج الکترال به نامزد پیروز در آن ایالت رأی خواهند داد، به عنوان مثال اگر کاندیدای ریاست جمهوری از حزب دموکرات در ایالت تگزاس 50.1 درصد آرای کل ایالت را به خود اختصاص دهد، وی برنده تمام 38 رأی الکترال این ایالت خواهد شد که در روز رأیگیری مجمع برگزینندگان، اعضای مجمع ایالت تگزاس به وی رأی خواهند داد. فرض کنید شما نامزد انتخابات ریاستجمهوری آمریکا هستید و در انتخابات سراسری بیش از 50 درصد آرای عمومی ایالت پنسیلوانیا را کسب کردهاید. با پیروزی بیش از 50درصد آرا، شما در مجمع برگزینندگان صاحب 20رأی از 538 رأی این مجمع شدهاید. مجمعی که در ماه نوامبر تشکیل میشود و اعضای آن با رأی خود رئیسجمهور آینده کشور را تعیین میکنند. از آنجایی که خود شما تعیینکننده اعضای مجمع خود پیش از انتخابات و در ایالتهای مختلف هستید، میتوانید به احتمال بسیار زیاد (در بعضی از ایالتها به شکل قطعی) مطمئن باشید که 20 عضو مجمع از ایالت پنسیلوانیا در روز انتخابات مجمع برگزینندگان به شما رأی خواهند داد. پس از «روز رأیگیری» صندوقهای رأی به شکل مجزا در 50 ایالت آمریکا شمارش شده و نامزدی که بتواند حداکثر آرای ایالت را به خود اختصاص دهد، برنده آرای الکترال آن ایالت است. این سیستم در 48 ایالت آمریکا صادق است، اما در دو ایالت مین و نبراسکا آرای الکترال براساس نسبت آرا به هر نامزد اختصاص مییابد. در نهایت پیروز انتخابات کسی است که 270 رأی الکترال را که بیش از نیمی از آرای الکترال است، به خود اختصاص دهد. در مواردی که هیچ یک از نامزدها قادر به کسب حداکثر آرا نشوند، انتخاب رئیسجمهور به کنگره واگذار خواهد شد و انتخاب معاون رئیسجمهور به دست سنا سپرده میشود. این اتفاق تنها در سال 1824 رخ داده است. هر چند که قانون اساسی آمریکا اجباری برای پیروی نمایندگان هیئتهای انتخابی (مجمع برگزینندگان) از آرای عمومی ایالتها معین نکردهاست، اما بسیاری از ایالتها، قوانین ایالتی مبنی بر پیروی نمایندگان از آرای عمومی را در قوانین خود به تصویب رساندهاند. اما در عمل این اتفاق به ندرت رخ خواهد داد، زیرا که نمایندگان احزاب افرادی معتمد و وفادار به حزب هستند و سابقهای طولانی در خدمت و فعالیت در حزب دارند. در سال 2020 دادگاه عالی آمریکا اعلام کرد قوانینی که ایالات در جهت اجباریکردن پیروی اعضای مجمع برگزینندگان از آرای عمومی به تصویب رساندهاند، قانونی است و با قانون اساسی مغایرت ندارد. در صورت تصویب چنین قانونی در ایالت، نمایندگان باید از قانون تبعیت کرده و مطابق آرای عمومی رأی خود را به صندوق بیندازند. همچنین الکترولها نباید شغل دولتی داشته باشند. بر طبق قانون اساسی آمریکا هر ایالت خود تعیینکننده نحوه انتخاب الکترولهای هر کاندیداست.
رایدهندگان بیوفا یا عهدشکن
ممکن است در ایالتهای که امکان دادن رأی به دیگر نامزدها، فارغ از رأی عمومی وجود دارد؛ نمایندهای به نامزدی دیگر رأی دهد؛ به چنین نمایندگانی «نماینده بیوفا یا عهدشکن» گفته میشود. در سال 2016، 7 نفر از اعضای کالج الکترال دونالد ترامپ به نامزدی غیر از دونالد ترامپ رأی دادند. اما تاکنون در تاریخ آمریکا نتیجه هیچ انتخاباتی به واسطه رأی دهندگان عهدشکن تغییر نکردهاست.
رئیسجمهور اقلیت
همچنین ممکن است نامزدی برنده آرای عمومی کل کشور شود، اما در انتخابات ریاستجمهوری شکست بخورد. زیرا که حداکثر آرای الکترال را به دست نیاورده باشد. این اتفاق در سال 2000 و 2016 و سه مرتبه در قرن نوزدهم در آمریکا رخ داده است. اصطلاحا به این رئیسجمهور «رئیسجمهور اقلیت» گفته میشود، زیرا که کمتر از 50 درصد آرا را به دست آورده است. در انتخابات سال 2016 دونالد ترامپ 3 میلیون رأی کمتر از هیلاری کلینتون کسب کرد، اما به دلیل داشتن اکثریت آرا در کالج الکترال موفق به پیروزی در انتخابات شد. در انتخابات سال 2000 جرج بوش نیم میلیون رأی کمتر از رقیب خود، الگور به دست آورد، اما با کسب 271 رأی الکترال موفق شد انتخابات آن سال را ببرد.
معایب و مزایای این سیستم
در سال 1787(سال نگارش قانون اساسی آمریکا) انتخابات سراسری به دلیل مساحت زیاد کشور و مشکل در برقراری ارتباط با تمامی ایالتها و مردم رأیدهنده، غیر ممکن بود. به همین دلیل، نگارندگان قانون اساسی کالج الکترال را به عنوان سیستم انتخاباتی برای انتخاب رئیسجمهور ابداع کردند؛ سیستمی که بر اساس آرای ایالتی است. این تصمیم مورد پسند ایالتهای کوچکتر آمریکا که اکنون صدای نیرومندتری در انتخابات آمریکا داشتند، قرار گرفت. همچنین این تصمیم مورد پسند ایالتهای جنوبی کشور که دارای جمعیت سیاهپوست زیادی بودند، واقع شد، زیرا که در آن تاریخ سیاه پوستان حق رأی نداشتند، اما در سرشماریها «سه پنجم» یک انسان به شمار میآمدند. با توجه به اینکه رأی الکترال اختصاص داده شده به هر ایالت بر اساس جمعیت آن بود، ایالتهای جنوبی قدرت زیادی در انتخاب رئیسجمهور به دست میآوردند. وجود این سیستم انتخاباتی باعث حضور بیشتر نامزدها در ایالتهای کوچکتر و کمجمعیتتر شده و منجر به دیده شدن بیشتر مشکلات و دادن وعدههای انتخاباتی متناسب با شرایط اقتصادی و اجتماعی آنها میشود. به علاوه این سیستم تمرکز کارزارهای انتخابی را از ایالتهای پرجمعیت برداشته و نامزدهای انتخاباتی را مجبور به رفتن به ایالتهای حاشیهای میکند. اما در مقابل، اگر رئیسجمهور، رئیسجمهور اقلیت به حساب آید و برنده کالج الکترال پیروز آرا عمومی نباشد، این امکان وجود دارد رئیسجمهور انتخابی به عنوان رئیس جمهور اکثریت شناخته نشده و مقبولیت لازم را در میان مردم به دست نیاورد. این موضوع باید بروز شکاف مابین رئیسجمهور و مردم ایالتهای خواهد شد که پرجمعیت بوده، اما به رقیب انتخاباتی وی رأی دادهاند. این شکاف میتواند منجر به تجمعات و اعتراضات میلیونی شود. مانند اتفاقی که برای ترامپ در سالهای اخیر در ایالاتی مانند کالیفرنیا، نیویورک و دیگر ایالتهای عمدتا دموکرات رخ داد؛ تجمعات و اعتراضات گسترده علیه وی و عملکردش به عنوان رئیس جمهور اقلیت.
انتخابات ریاستجمهوری آمریکا امسال به دلیل اعمال تحریمهای اقتصادی ازطرف دولت ترامپ علیه ایران بسیار حائز اهمیت است. با انتخاب مجدد ترامپ این تحریمها ادامه پیدا کرده، اما با انتخاب رقیب انتخاباتیاش، جو بایدن ممکن است اتفاقی دیگر رقم بخورد. شاید بتوان گفت سرنوشت کشور حداقل در کوتاه مدت به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا وابسته است.
