یک شهر، یک سند
بودجه به معنای توزیع یا تخصیص منابع محدود به نیازهای نامحدود است. نیازها را باید دستهبندی کرد و برحسب اولویت و احتیاج، به هرکدام بودجه تخصیص داد. در امور شهری هم نمیتوان به همه نیازها بهصورت قطرهچکانی پول داد؛ بلکه باید بر اساس محور توسعه آنها را اولویتبندی کرد. اما موضوع مهم اینجاست که چه کسی باید این نیازها را تعیین کند؛ شورا، شهردار، معاون شهردار یا شهردار منطقه؟ درواقع تعیین و اولویتبندی نیازها سلیقهای نیست. باید شهر را آمایش و منابع، مصارف، فرصتها و تهدیدها را استخراج و بر مبنای آن تصمیمگیری کرد.اصفهان برای تدوین برنامههای بالادستی خود هرچند افتانوخیزان ره پیموده، اما در میان سایر کلانشهرها یک سر و گردن بالاتر است. از اصفهان 1400، پنجمین برنامه توسعه شهر، بهعنوان اولین سند آمایش اصفهان یاد شد، سندی که مورد اقبال شورای چهارم هم قرار نگرفت و بهصورت مشروط مصوب شد تا ظرف سه ماه از تاریخ تأیید شورای شهر، تیم مدیریت شهری آن را بازنویسی کند. اصفهان 1400 به پایان راه رسیده است. این برنامه از زمان ابلاغ باید بودجه شهر را پوشش میداد. بهبیاندیگر، بودجه سالانه شهرداری باید بر مبنای اهداف آن تدوین و اجرا میشد.
حالا و در واپسین ماههای سال 99 وقت آن رسیده تا میزان تحقق این سند هم بررسی شود، سندی که به گفته کوروش خسروی، رئیس مرکز پژوهشهای شورای اسلامی شهر اصفهان، بدون اهداف کمی و حاوی عبارتهای کلی بوده و به همین دلیل «میتوان گفت انجامشده یا انجامنشده!» بهترین تعریف از این برنامه را احمدعلی عاملی، رئیس مرکز پژوهشهای شورای چهارم شهر، در گفتوگو با اصفهان زیبا در زمان بررسی آن، ارائه داد:«برنامهای مشکلسو است که بر مبنای وضع موجود باشد. وقتی وضع موجود را شناختید مشکلات هم احصا و بر مبنای آن برنامه نوشته میشود. اصفهان 1400 در این فاز مشکل دارد. وضع موجود را خوب شناسایی نکرده است؛ بنابراین هدفگذاریها بر مبنای آینده مطلوب انجامشده، نه اصلاح وضع موجود. این را هم در نظر بگیرید که این برنامه در عین اینکه ادعای مشکل سو بودن دارد، مبنای خود را چشمانداز اصفهان در سال 1404 قرار داده که چشماندازی بهغایت آرمانی است. مدینه فاضلهای را برای اصفهان ترسیم میکند که تحققپذیر نیست.»
شگفتی اصفهان 1405
کوروش خسروی اصفهان 1405 را اینگونه توصیف میکند: «تدوین این برنامه کاری بزرگ و به رؤیا شبیه است. برنامه پنجسالهای نوشتهشده که نهتنها کمی است که برای ارزیابی شاخص هم دارد و به همین دلیل میتوان بودجه سالانه را بر اساس آن تدوین کرد. در ایران هنوز چنین اتفاقی نیفتاده است.»
به گفته او، اهداف و چشمانداز این سند بالادستی با بودجه پنج سال آینده اصفهان تطبیق دادهشده که برای توسعه اصفهان و مدیریت علمی شهر، گام بزرگی محسوب میشود.»
این برنامه هدف سو و مشکل سو تدوین شده است و نتیجهمحوری، سنجش پذیری و مشارکت حداکثری ذینفعان از ویژگیهای آن محسوب میشود. اصفهان 1405 به بیان مأموریتهایش پرداخته، چشمانداز طرح را بهخوبی شرح داده، ارزشها را برشمرده، اهداف کلان را تعریف و برای دستیابی به آن، اهداف خرد را مشخص کرده است. درنهایت راهبردها را تشریح و شاخصهای مبتنی بر چشمانداز و اهداف برنامه را در قالب جدول ارائه داده است. کاهش آلودگی هوا، ارتقای جایگاه شهر با تمرکز بر گردشگری و افزایش بهرهوری سرمایههای سازمانی، اهداف کلان این برنامه را تشکیل میدهند که برای دستیابی به آنها اهداف خرد و راهبردهای مشخص تعریف شده است. نقطه جذاب برنامه، پیشبینی منابع درآمدی شهر و تعیین تکلیف اقتصاد اصفهان ظرف چهار سال آینده است که تدوین بودجه سالانه و تحققپذیری آن را سادهتر میکند.
نقاط ضعف
به گفته خسروی، این برنامه در کنار همه محاسن، چند ایراد جدی دارد: «اول آنکه، اهدافش کمی نشدهاند تا قابلیت اجرا داشته باشند؛ دوم آنکه، بیشترین تمرکز اصفهان 1405 بر حوزه گردشگری است. این در حالی است که امروز شهرهای دنیا برای جذب طبقه نخبه رقابت میکنند؛ چراکه این افراد با ایجاد مشاغل پاک با ارزشافزوده بالا میتوانند تولید ناخالص شهرها را افزایش دهند.» او تأکید میکند که در این برنامه جای توجه به تکنولوژی خالی است. در قرن بیستم تمرکز شهرها بر جذب گردشگر بود و اصفهان به آن بیتوجهی کرد. این موضوع نباید باعث شود امروز که دنیا بر تکنولوژی متمرکز شده است، اصفهان برای جذب گردشگر برنامهریزی کند! او تأکید میکند که جایگاه تکنولوژی را باید در مدیریت شهری، زندگی مردم و اقتصاد شهر در نظر گرفت. در این برنامه هرچند سهم درآمد شهر از عوارض ساختوساز کاهش یافته ولی این درآمد تا 1405 همچنان درآمد اصلی شهر خواهد بود. اصفهان 1405 بر حل مشکل آلودگی هوای شهر متمرکزشده و برای آن راهحلهای مختلفی، ازجمله توسعه مترو و حملونقل عمومی را پیشنهاد داده که با توجه به هزینههای زیاد توسعه حملونقل عمومی و عدمحمایت دولت، دستیابی به آن دشوار به نظر میرسد.
خسروی میگوید: «در تهیه این برنامه به مصوبات شورای پنجم توجهی نشده است. شهر خورشیدی که از ابتدای سال گذشته پروانههای گروه «ج» و «د» با الزام بر استفاده از این انرژی پاک صادرشده است، به کاهش آلودگی شهر کمک میکند؛ چراکه استفاده از هر آبگرمکن خورشیدی معادل 62 درخت از نشر کربن جلوگیری میکند. از آنجایی که منازل مسکونی مقصر 30 تا 40درصدی آلودگی هوا هستند، بنابراین اگر در این برنامه الزام به استفاده از آبگرمکن های خورشیدی درج شود، معادل کاشت چندهزار درخت، به پاکی هوای شهر کمک کردهایم.» به گفته او، با اجرای مصوبه همپیمایی و افزایش ظرفیت خودروها از 1.6 به دو صندلی، بدون هزینه خاصی میتوان تردد خودروهای تکسرنشین در شهر را کاهش داد.خسروی توضیح میدهد که در صورت کمیشدن اهداف برنامه اصفهان 1405 تحقق 60 تا 70درصدی آن کار سختی نیست.
