زیر‌و‌بم «اصفهان 1405»

برای آگاهی از چندوچون این برنامه پنج‌ساله و اینکه چه ثمرات قابل‌توجهی را نصیب اصفهان و شهروندانش خواهد کرد، این گزارش را تا انتها بخوانید. در این گزارش مدیرکل برنامه‌ریزی و بودجه شهرداری اصفهان و همچنین مشاور پروژه اصفهان 1405 از اهداف، چشم‌انداز و نحوه تدوین این برنامه و همچنین نتایجی که برای اصفهان به دنبال دارد، سخن گفته‌اند. «اصفهان 1405» عنوان ششمین برنامه پنج‌ساله شهرداری اصفهان است که از تیر ۱۳۹۸ فرایند تدوین آن با محوریت معاونت برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی از سوی شهرداری آغاز و طی جلسات هم‌اندیشی با ذی‌نفعان برگزار شده است. روند تدوین این طرح در تیرماه امسال به اتمام رسیده و در مرداد در جلسات شورای راهبری با حضور معاونان شهردار و مدیران شهرداری بررسی شده است تا سرانجام در شهریور در جلسات شورای عالی برنامه‌ریزی اصفهان ۱۴۰۵ با حضور شهردار اصفهان به تصویب برسد. آن‌طور که مدیرکل برنامه‌ریزی و بودجه شهرداری اصفهان توضیح می‌دهد، طبق قانون شهرداری‌ها موظف به تدوین برنامه‌های میان‌مدت پنج‌ساله برای خود هستند و شهرداری اصفهان سابقه تدوین این برنامه‌ها را از سال 75 تاکنون دارد. سعید ابراهیمی می‌افزاید: «اولین برنامه پنج‌ساله شهرداری اصفهان برای سال‌های 75 تا 79 تدوین شد و این روند ادامه یافت تا اینکه به برنامه اصفهان 85، اصفهان90، اصفهان95 و اصفهان 1400 رسید. امسال نیز سال آخر برنامه اصفهان1400 است و طبق قانون شهرداری اصفهان باید برنامه 1405 را به‌گونه‌ای تدوین می‌کرد که ازنظر زمانی بودجه برنامه اصفهان1400 هم‌زمان با اولین سال برنامه 1405 باشد. همچنین افق برنامه اصفهان1405 از سال 1400 تا 1404 در نظر گرفته شده است.»

برنامه اصفهان 1405 با الگوی راهبردی

مدیرکل برنامه‌ریزی و بودجه شهرداری اصفهان با بیان اینکه برنامه اصفهان 1405 از الگوی راهبردی پیروی می‌کند، می‌گوید: «در چنین الگویی تمرکز اصلی بر اولویت‌های اساسی قرار می‌گیرد و به همین منظور برنامه 1405 نیز تمرکز خود را بر سه محور قرار داده است. محور نخست آلودگی هواست که اصفهان از سال‌ها قبل به‌صورت جدی با آن مواجه بوده است. هرچند نگاه ما به این مسئله نگاهی از سوی مدیریت شهری است، ولی به‌هرحال تکالیف خودمان را در این خصوص در شهرداری در نظر گرفته و بر اساس آن عمل می‌کنیم.» ابراهیمی دومین محور این برنامه را گردشگری می‌داند و تأکید می‌کند: «علی‌رغم اینکه در حال حاضر درگیر بیماری کرونا هستیم، به‌هرحال گردشگری یک پتانسیل برای شهر اصفهان است و باید در برنامه‌ریزی‌ها مدنظر باشد.» به گفته ابراهیمی، پس از دو محور مذکور که هر دو به حیطه شهر مربوط می‌شوند، بهره‌وری سومین محور برنامه 1405 است که به شهرداری برمی‌گردد. او با بیان اینکه این سه محور در قالب شعار «اصفهان شهر زیست‌پذیر و رقابت‌پذیر» تدوین‌ شده‌اند، تصریح می‌کند: «از میان این دو مفهوم کلان، زیست پذیری موضوع کیفیت و شرایط زندگی شهروندان را در نظر گرفته و رقابت‌پذیری فضاهای کسب‌وکار و فعالیت شهری را در کانون توجه دارد. همچنین تلاش شده تا هر دوی این مفاهیم در قالب سلسله اقدامات خرد به‌صورت اقدام و عمل درآیند.»

برنامه 1405 برخوردار از اسناد پشتیبانی

«در برنامه 1405 برای اولین بار اسناد پشتیبانی برنامه هم ضمیمه آن شده است. این اسناد شامل مواردی است که برنامه به استناد آن‌ها رقم می‌خورد.» ابراهیمی با بیان این مطلب توضیح می‌دهد: «برای تبدیل وضعیت موجود به وضعیت مطلوب باید اسناد پیشتیبانی برنامه در دست باشد. در این خصوص نظرات ذی‌نفعان، شاخص‌های موجود و… همراه با برنامه 1405 ارسال شده است.»

برنامه 1405 نتیجه‌محور و سنجش‌پذیر

مدیرکل برنامه‌ریزی و بودجه شهرداری اصفهان دو مؤلفه نتیجه‌محوری و سنجش‌پذیری را از ویژگی‌های بارز و شاخص برنامه 1405 می‌داند و می‌گوید: «نتیجه‌محوری در مقابل رویکرد وظیفه‌محوری قرار گرفته است. وقتی می‌گوییم آلودگی هوا نقطه تمرکز این برنامه است، یعنی یک نگاه به ساختار خودمان می‌اندازیم و تکالیف مشخصی را برای تمامی معاونت‌ها و سازمان‌های خودمان در نظر می‌گیریم. در این صورت همه بخش‌ها و قسمت‌های شهرداری موظف به تعامل در این خصوص شده و با هماهنگی و همکاری برای رفع آن اقدام می‌کنند.» ابراهیمی ادامه می‌دهد: «ویژگی سنجش‌پذیری نیز فرصت ارزیابی برنامه را فراهم می‌کند تا مشخص شود برنامه چقدر در رسیدن به اهدافش موفق بوده است. سنجش‌پذیری در تمامی لایه‌های برنامه از عالی‌ترین تا پایین‌ترین لایه‌ها که مربوط به اقدامات و پروژه‌هاست، لحاظ شده است.»

تقسیم بودجه شهرداری به دو بخش راهبردی و اقتضایی

مدیرکل برنامه‌ریزی و بودجه شهرداری اصفهان همچنین بیان می‌کند که وظایف جاری شهرداری که تحت هر شرایطی شهرداری موظف به انجام آن‌هاست، از برنامه اصفهان 1405 حذف‌شده و این از ویژگی‌های بارز این برنامه است. او توضیح می‌دهد: «ما بودجه شهرداری را به دو بخش بودجه راهبردی و بودجه اقتضایی تقسیم کردیم. بودجه اقتضایی مربوط به اموری است که به‌هرحال باید از سوی شهرداری انجام شوند. اموری همچون نظافت شهر، نگهداری معابر و… . بنابراین این امور از دل برنامه 1405 خارج شدند. از سوی دیگر بخش دیگری از بودجه را راهبردی کردیم و تلاش می‌کنیم از بودجه شهرداری بخشی را جدا و برای تحقق‌پذیری برنامه 1405 در نظر بگیریم.» سعید ابراهیمی درباره برآورد منابع مالی برنامه 1405 هم می‌گوید: «از دیگر اقدامات تکمیلی در خصوص این برنامه، برآورد منابع مالی آن است که بین 60 تا 70 هزار میلیارد تومان برای پنج سال برآورد شده است. این منابع شامل درآمدهای ساختمانی، کدهای متمرکز موارد مستمر، کدهای سیاستی مانند وام، اوراق مشارکت، فروش اموال و… می‌شود. همچنین تلاش شده تا این منابع مبتنی بر پروژه‌ها تعریف شوند تا اگر به هر دلیلی محقق نشد کل برنامه آسیب نبیند.»

تدوین برنامه 1405 بر اساس الگوی پایین به بالا

اما اینکه برنامه اصفهان 1405 از حیث مدیریتی بر اساس چه الگویی تدوین‌شده، پرسشی است که مدیرکل برنامه‌ریزی و بودجه شهرداری اصفهان به آن چنین پاسخ می‌دهد: «به‌طورکلی دو الگوی برنامه‌ریزی وجود دارد. یکی الگوی بالا به پایین و دیگری پایین به بالا. در 10 سال اخیر اغلب برنامه‌ها بر اساس الگوهای پایین به بالا تدوین‌شده‌اند. در این الگو آرمان‌گرایی و هدف‌گذاری موجود در الگوی بالا به پایین وجود ندارد و برنامه از پایین جامعه به سمت بالا اجرا می‌شود. در این صورت مشکلات و مسائل مردم مدنظر قرار گرفته و راهکارهایی برای آن‌ها تدوین می‌شود.» او می‌افزاید: «بر این اساس در برنامه‌1405 نیز شهرداری جلساتی را با ذی‌نفعان مختلف، شهروندان و… برگزار و درخت‌واره‌ای از مشکلات را در قالب مجموعه‌ای از نمودارهای تحلیلی ارائه کرده است. این مشکلات در این برنامه ریشه‌یابی و طبقه‌بندی‌شده و به‌صورت سند بیانیه اهداف و چشم‌انداز درمی‌آیند.» به گفته ابراهیمی، سند بیانیه مشکلات در قالب جلسات نخبگی با حضور کارشناسان و متخصصان و… بررسی ‌شده و راهکارهایی که می‌تواند مشکلات را حل کند چکش‌کاری شده‌اند. بنابراین برنامه 1405 در عین اینکه سر در آسمان دارد و برنامه‌ای آرمان‌گرا بوده و به آینده می‌نگرد، پای بر  زمین دارد؛ چراکه الگوی برنامه یک الگوی مسئله‌محور است.

مشارکت حداکثری ذی‌نفعان

از دیگر ویژگی‌های برنامه اصفهان 1405 که مدیرکل برنامه‌ریزی و بودجه شهرداری اصفهان به آن اشاره دارد، مشارکت حداکثری ذی‌نفعان در آن است. او می‌گوید: «تلاش کردیم تا از نظرات ذی‌نفعان اعم از اقشار مردم در قالب نظرسنجی، متخصصان در قالب اتاق‌های فکر و نمایندگان دستگاه‌های اجرایی مرتبط در قالب کارگروه‌های هم‌اندیشی در برنامه استفاده شود. به‌عنوان نمونه جلساتی را در حوزه حمل‌ونقل برگزار کرده و راهکارهایی را با مشورت پلیس راهور ارائه کردیم.» او تأکید می‌کند: «هم‌فکری با ذی‌نفعان از نقاط قوت این برنامه است که باید الگوی سایر دستگاه‌های اجرایی نیز قرار بگیرد. درواقع باید رویکرد همکاری و هماهنگی بین‌بخشی در همه دستگاه‌ها رایج شود تا برنامه‌ها صورت اجرایی‌تری به خود بگیرند.»

بنای برنامه 1405 بر مطالبات مردمی

مشاور پروژه اصفهان 1405 نیز توضیحات قابل‌توجهی را درباره این طرح بیان می‌کند. بابک صفاری می‌گوید: «شهرداری اصفهان که باهدف ایجاد جهت‌گیری‌های کلی برای شهر برنامه‌های سه‌گانه‌ای را تدوین کرده، در یکی از این برنامه‌ها پروژه اصفهان 1405 را رقم زده که بر محور شناسایی و رفع معضلات و مشکلات شهروندان در سطح شهر تدوین شده است.» او می‌افزاید: «دکتر نوروزی از زمانی که مدیریت شهر را بر عهده گرفت، سلسله جلسات متعدد و مستمری را با اقشار مختلف جامعه برگزار و به شناسایی مشکلاتی که از سوی طیف‌های مختلف شهر بیان می‌شد، پرداخت. این مشکلات اساس و پایه طرح اصفهان 1405 قرار گرفت و کل ساختار برنامه به این صورت تدوین شد.» این عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان درباره نحوه مواجهه شهرداری اصفهان با مشکلات شناسایی‌شده در این جلسات توضیح می‌دهد: «برای اولین بار جلسات زبده  بسیار مفصلی در قالب حدود 13 جلسه با حضور کارشناسان و متخصصانی از دانشگاه، کارشناسان مجرب شهرداری و مدیران قبلی شهرداری برگزار و در خصوص ارائه راهکار برای این مشکلات تحقیق و بررسی شد. همچنین تلاش شد تا این راهکارها علاوه بر داشتن ضمانت علمی از ضمانت‌های اجرایی هم برخوردار باشند؛ چراکه ترکیب فکر و عمل از ضروریات این طرح است.»
معاون اداری ‌مالی شهرک علمی‌تحـقیقاتی اصفهان تاکید می‌کــند: «در حال حاضر از درخواست‌ها و مشکلات شهروندان فهرست‌هایی تهیه ‌شده و به دست کارشناسان حوزه شهری رسیده تا بررسی‌ و برای آن‌ها راهکار ارائه شود؛ هرچند برخی از این امور درواقع ازنظر متخصصان مشکل تلقی نمی‌شوند. مثلا اینکه شهر اصفهان با معضل ترافیک روبه‌رو است، یک مشکل نیست؛ چراکه آمار ترافیک اصفهان در مقایسه با دیگر کلان‌شهرها شاید چندان بالا نباشد و در برخی ساعات خاص در یک نقطه از شهر ترافیک سنگین شود. هرچند تلاش شده در خصوص نزدیک ساختن محل کار و زندگی در این برنامه راهکارهایی ارائه شود، سعی شده به جای راه‌حل‌های سخت‌افزاری مبتنی بر توسعه راه‌ها و معابر، بیشتر به سمت نگاه نرم‌افزاری رفته و منابع را برای توسعه مسائل انسانی ذخیره کنیم.» بابک صفاری به سنجش‌پذیری پروژه 1405 به‌عنوان یکی از ویژگی‌های بارز آن اشاره ‌کرده و می‌گوید: «به تأکید شهردار محترم اصفهان اجرای این برنامه با ویژگی سنجش‌پذیری همراه است. این برنامه دارای شاخص‌های کمی مختلف است و رسیدن به اهداف در آن دنبال می‌شود. چنان‌که گـزارش‌هایی از سنجش‌های انجام‌شده نیز به مردم ارائه می‌شود تا از نحوه و میزان تحقق برنامه و اهداف آن آگاه شوند.»