با افزایش تعداد خواهرخوانده‌های اصفهان سؤالات در این باره و به‌خصوص از سوی شهروندان بسیار مطرح است که اصلا خواهرخواندگی چیست و به چه کار شهروندان می‌آید و آیا تأثیری بر کیفیت و تغییری در شرایط زندگی ما خواهد داشت؟ موضوعاتی که علیرضا سالاریان، رئیس دفتر نمایندگی وزارت امور خارجه در اصفهان و در گفت‌وگو با اصفهان زیبا به آن‌ها پاسخ داده است. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
این روزها بحث تقویت و افزایش قراردادهای خواهرخواندگی در اصفهان بسیار داغ است. برای شروع از تأثیر دیپلماسی خواهرخواندگی بر جهانی شدن شهرها بگویید؟
در دهه‌های اخیر با پر رنگ‌شدن نقش ارتباطات در جوامع شهری، منافع ملی کشورها تنها از منظر دیپلماسی رسمی تأمین نمی‌شود و مؤلفه‌هایی همچون دیپلماسی شهری بر پایه هویت‌های تاریخی، فرهنگی و اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است. دیپلماسی شهری ارتباط مستقیم با شهروندان یک شهر دارد و با تأکید بر صنعت گردشگری و تعامل از طریق خواهرخواندگی و البته روابط سازمان‌های غیردولتی و مردم‌نهاد همچون سمن‌ها می‌تواند نقش مکمل و مؤثری بر دیپلماسی عمومی داشته باشد. ازسویی تأثیر غیرمستقیمی هم بر روابط بین کشورها خواهد داشت. مردمان دو کشور یا شهروندان دو شهر، زمانی که از این شیوه با یکدیگر تعامل می‌کنند و به‌صورت حضوری یا مجازی به معرفی ظرفیت‌های فرهنگی، اقتصادی، صنعتی، دانشگاهی و ورزشی شهر خود می‌پردازند، خود به خود روابط دو کشور قوت گرفته و حکومت‌ها به یکدیگر نزدیک‌تر می‌شوند. روابطی که در چند سال اخیر در اصفهان بسیار دیده و تجربه شده است. به عنوان مثال، طرح شهروند دیپلمات که در امور بین‌الملل شهرداری اصفهان تدوین و فراخوان آن نیز اعلام شد در همین چارچوب فعالیت دارد و هدف آن استفاده از ظرفیت و تخصص شهروندان به منظور گسترش و تقویت دیپلماسی شهری و در نهایت کمک به دیپلماسی عمومی است. به‌طورکلی دیپلماسی شهری راهبرد جدیدی برای ساخت تصویری مثبت از کشور نزد افکار عمومی خارجی به شمار می‌رود. بنده بارها و در اکثر مصاحبه‌ها این موضوع را مطرح کرده‌ام که از دریچه اصفهان می‌شود با دنیا گفت‌وگو کرد. چراکه اصفهان نامی شناخته‌شده برای همه کشورها و قشر دانشگاهی، فرهیختگان و دیگر گروه‌های مختلف است و ما می‌توانیم از این ظرفیت به نحو مطلوب برای تأثیرگذاری بر جوامع دیگر و به اصطلاح دیپلماسی مردم با مردم استفاده کنیم که این موضوع در جهانی شدن شهر اصفهان تأثیر بسزایی خواهد داشت.
با رعایت چه نکاتی اهداف مد نظر روابط خواهرخواندگی اصفهان تحقق می‌یابد؟
این نکته وجود دارد که نتیجه دادن یا ندادن این نوع دیپلماسی 50، 50 است. به این معنا که بخشی از این کار مربوط به شهرداری اصفهان و بخشی به طرف‌های خارجی بستگی دارد. طرف خارجی باید در راستای توسعه روابط خواهرخواندگی و با آمادگی لازم فعالیت خود را در این بستر آغاز کند و برنامه‌های متنوع و خلاقانه بسیاری در قالب این قراردادها ارائه دهد. همانطور که اصفهان در رابطه با شهرهای خواهرخوانده خود این موارد را رعایت کرده است و به‌خصوص طی دو سال اخیر در دوران کرونا روابط خاموش خواهرخواندگی را احیا کرده و از طریق فضای مجازی، مکاتبات رسمی یا در قالب وبینار این روابط را پیگیری کرده که خوشبختانه نتایج خوبی هم در پی داشته است. از سویی روابط خواهرخواندگی، یک پرستیژ برای هر شهر به شمار می‌آید و با افزایش تعداد این قراردادها به اعتبار بین‌المللی آن شهر افزوده می‌شود. اگر ما بتوانیم در راستای این توافق‌ها و تفاهم‌ها گام برداریم، مطمئنا نتایج بهتری خواهیم گرفت که حتی اگر هیچ اقدامی در راستای توسعه این روابط صورت نگیرد، انعقاد این اسناد ضرری هم نخواهد داشت.
برخی از شهروندان انعقاد قراردادهای خواهرخواندگی و افزایش آن‌ها را بدون منفعت برای خـود و شهرشان می‌دانند و معتقدند اینگونه روابط تنها به نفع مدیران و مسئولان شهری و در تقویت رزومه آن‌ها صورت می‌گیرد و سودی برای شهروندان ندارد. پاسخ شما چیست؟
بستن پیمان‌های خواهرخواندگی اینگونه نیست که تنها به نفع مدیران باشد. البته مسئولان این بخش باید فعالانه پیگیر تعاملات اقتصادی، فرهنگی و یا گردشگری با تکیه بر روابط خواهرخواندگی باشند. شهرداری اصفهان از دو سال پیش تاکنون برای توسعه مفهوم خواهرخواندگی بسیار تلاش کرده است و بسترهایی همچون دانشگاه‌ها، اتاق بازرگانی و همچنین باشگاه‌های ورزشی مانند سپاهان را به مشارکت در این حوزه دعوت کرده است تا اصفهان بتواند با هر شهر خواهرخوانده خود علاوه بر تبادلات تجربیات شهری در سه بخش اقتصادی، دانشگاهی و ورزشی نیز فعالیت داشته باشد. بنابراین این رزومه تنها برای مسئولان شهری نیست و شهروندان مطمئنا از توسعه فعالیت‌های اقتصادی، فرهنگی و حتی ورزشی سود می‌برند. از طرفی مسئولان شهری طی دوره‌ای مشخص در خدمت شهر هستند و پس از آن مدیران جدید بر سر کار می‌آیند. از اولین امضای سند خواهرخواندگی شاید سی سال گذشته است و مدیران شهری آن زمان هم اکنون بر سر کار نیستند، اما اعتبار این سندهای خواهرخواندگی برای شهر اصفهان باقی مانده است. همانطور که اشاره کردم، روابط خواهرخواندگی اگر هیچ نفعی هم نداشته باشد، اعتبار بین‌المللی برای اصفهان ایجاد می‌کند که از این معبر می‌تواند با دنیا تعامل برقرار کند.
همانطور که جنابعالی اشاره کردید، اصفهان طی دو سال اخیر توانست در حوزه بین‌الملل و با محوریت روابط خواهرخواندگی دستاوردهای قابل قبولی را برای خود کسب و موفق‌تر ازدیگر شهرهای ایران جلوه کند. به نظر شما این موفقیت از چه طریقی و مدیون چه اقداماتی است؟
بله، همینطور است که می‌فرمایید. دقیقا از زمانی که حوزه بین‌الملل شهرداری اصفهان فعال شد، این بخش از شهرداری با کمک دفتر نمایندگی وزارت خارجه در اصفهان ارتباط بسیار خوبی با معاونت‌های دیپلماسی عمومی و اقتصادی وزارت خارجه و همچنین با سفارتخانه‌ها و سفرای محترم کشورمان در کشورهایی که اصفهان با آن‌ها قرارداد خواهرخواندگی دارد، برقرار کرد. در همین شرایط کرونا، ما توانستیم با سفرای محترم ایران در اسپانیا، ایتالیا، مالزی، ارمنستان، سنگال و چندین شهر دیگر ارتباط وبیناری مداوم برقرار کنیم و گفت‌وگوهای بسیاری در راستای موضوعات مختلف با آن‌ها داشته باشیم. این روابط با چند شهر خواهرخوانده و شهرداران آن‌ها همچون سن پترزبورگ، فرایبورگ و شیان که بیشتر هم در قالب مکاتبه‌ای صورت می‌گرفت، برقرار شد که ارسال هدایای بهداشتی به منظور مقابله با کرونا از شهرهای شیان و فرایبورگ نیز خروجی همین ارتباطات نزدیک و مداوم بود.
چاپ سری کتاب‌ها و مجلات به زبان انگلیسی در بخش بین‌الملل شهرداری اصفهان و ساخت کلیپ‌های جدید با هدف معرفی شهر اصفهان به شهرهای خواهرخوانده و دیگر شهرهای جهان و همچنین ساخت مرکز همایش‌های بین‌المللی اصفهان با محوریت رشد و توسعه تعاملات خارجی در ایجاد یک منطقه دیپلماتیک برای برگزاری اجلاس‌ها، همایش‌های بین‌المللی و همچنین حضور دفاتر نمایندگی‌های خارجی و کنسولگری‌ها از دیگر فعالیت‌ها و اقدامات مفید طی این دو سال و در راستای تقویت تعاملات بین‌المللی در اصفهان بوده است که خوشبختانه واکنش‌های خوبی هم نسبت به آن گرفته‌ایم. در مجموع می‌توان گفت که مدیریت‌شهری اصفهان در خصوص خواهرخوانده‌ها و فعال‌کردن این روابط، مطلوب و بسیار چشمگیر عمل کرده است. تا جایی که همکاران ما در وزارت امور خارجه نیز همواره اصفهان را به عنوان پرچمدار دیپلماسی شهری و با داشتن نقشی مؤثر و بسزا در دیپلماسی عمومی می‌شناسند. وزیر محترم امورخارجه سال گذشته و در پیامی به مناسبت روز اصفهان، اصفهان را بهعنوان برگ زرین دیپلماسی عمومی قلمداد کرد. همه این‌ها نشان‌دهنده اقدامات مثبتی است که با همکاری مدیریت‌شهری و دفتر نمایندگی وزارت خارجه در اصفهان انجام شده است.
آیا شما به این موضوع معتقد هستید که فضای کرونا باعث احیا و پررونقaدن روابط با خواهرخوانده‌های اصفهان شد؟ و نکته دیگر اینکه چرا پیش از کرونا مسئولان به فکر احیای این روابط نیفتادند؟
پیش از شیوع ویروس کرونا هم (از سال 96 تا 98) ما شاهد سفرهای هیئت‌های گوناگون از سمت شهرهای خواهرخوانده اصفهان و همچنین کشورهای منطقه به‌خصوص همسایگان ایران به اصفهان بوده‌ایم. متقابلا اصفهان نیز سفرهایی را با دعوت شهرداران شهرهای خواهرخوانده فرایبورگ، سن‌پترزبورگ، شیان و همچنین کراکف لهستان به منظور شرکت در اجلاس بین‌المللی در رابطه با شهرهای خلاق داشته که همه این تعاملات و دید و بازدیدها با برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته از سوی بخش بین‌الملل شهرداری اصفهان و البته با هماهنگی دفتر وزارت خارجه در اصفهان، ارتباط با وزارت امور خارجه و سفارتخانه‌های ذی‌ربط ما در کشورهای مربوطه صورت گرفته است. پس این تعاملات تازگی ندارد و پیش از کرونا هم انجام می‌شد.
از نظر شما وجود چه نقاط ضعفی باعث کم‌رنگ‌شدن روابط بین‌المللی شهرها با یکدیگر و فراموش‌شدن قراردادهایی همچون خواهرخواندگی می‌شود؟
ما باید دو موضوع را در روابط بین‌المللی شهرها به‌خصوص در ایران مورد توجه قرار دهیم. اول بحث کرونا که محدودیت‌های و موانع بسیاری را بر سر راه تعاملات و رفت‌وآمدهای بین‌المللی شهرها ایجاد کرد و دوم موضوع تحریم‌ها علیه ایران که نمی‌توان به صورت قطعی آن را عامل کم‌شدن این روابط هم عنوان کرد. البته تأثیر تحریم‌ها بر این موضوع و ایجاد یک فضای منفی تبلیغاتی علیه ایران را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. برای مثال زمانی که شهروندان دیگر شهرهای جهان قصد سفر به اصفهان را می‌کنند، به این تبلیغات منفی علیه کشورمان قطعا توجه کرده که ممکن است سفر و تعاملات آن‌ها را در حالتی از تردید قرار دهد. ما باید در هر شرایطی پیگیر طرح‌ها و برنامه‌های بین‌المللی شهرها در قالب دیپلماسی شهری باشیم و از کم‌رنگ‌شدن آن‌ها جلوگیری کنیم. چراکه عدم پیگیری به بهانه مثلا کرونا و یا تحریم‌ها یک نقطه ضعف به حساب می‌آید. بنابراین تا زمانی که ما به همین شکل کنونی پیگیر طرح‌ها و موضوعات جدید و خلاقانه در راستای توسعه روابط بین‌المللی شهرها باشیم و ایده‌های جدید را مطرح و به تصویب برسانیم و در اجرای آن‌ها نیز مصر باشیم، هیچکدام از این نقاط ضعف‌ها را نخواهیم داشت.
اجرای طرح‌هایـــــی همچــــــون «شهروند دیپلمات» یا برگـــــزاری جشنواره‌های علمی، فرهنگی و هنری با خواهرخوانده‌های اصفهان و همچنین احیای روابط خواهرخواندگی و افزایش آن‌ها از جمله موفقیت‌های این دوره شهرداری اصفهان در حوزه دیپلماسی شهری بوده است. چطور می‌توان این راه را روشن نگاه داشت و در دوره‌های بعدی نیز شاهد چنین دستاورد‌هایی بود؟
بسترهای ایجادشده در حوزه بین‌الملل و دیپلماسی شهری همگی مرتبط با موضوعات مدیریت شهری است. اصفهان در حال حاضر با ده نهاد بین‌المللی فعال در زمینه مدیریت شهری در ارتباط است که این یکی از دستاوردها و امتیازات ویژه برای اصفهان در حوزه دیپلماسی شهری و عمومی به شمار می‌رود. روندی که به احتمال بسیار در آینده هم ادامه خواهد داشت. چراکه ما راه دیگری جز ارتباط با شهرهای موفق و استفاده از تجارب آن‌ها در زمینه مدیریت شهری به منظور معرفی دستاوردهای اصفهان نداریم. این تعامل باید ادامه داشته باشد و البته در حین انجام تقویت نیز شود. به قول معروف اگر با همین فرمان و در همین چارچوب پیش برویم، در آینده با شرایط بهتری نسبت به حال روبه‌رو خواهیم شد.
لطفا به طور مشخص از تأثیرات این تعاملات بین‌المللی اصفهان بر زندگی شهروندان اصفهانی بگویید؟
ما نمی‌توانیم در این فضای کرونا از تأثیرات مشخص تعاملات بین‌المللی شهر اصفهان بر شهروندان بگوییم، اما امیدوار هستیم با گذر از این دوران تأثیرات آن را به وضوح ببینیم که مطمئنا رفت و آمدهای مقامات شهری و متعاقبا ارتباطات تصویری، نوشتاری و مکاتبه‌ای بستر را برای توسعه این روابط در آینده فراهم می‌کند. یکی از مهم‌ترین تأثیرات مشخص برگرفته از روابط خواهرخواندگی رونق اقتصادی است. چراکه بخش عمده‌ای از مردم اصفهان به صورت مستقیم و غیر مستقیم وابسته به صنعت گردشگری هستند که البته نیاز به تداوم و تقویت دارند. با نگاهی کلی به شهر اصفهان می‌بینیم که چه تعداد مشاغل خدماتی همچون هتل‌ها، حمل‌ونقل، صنایع دستی، رستوران و …همگی وابسته به صنعت گردشگری هستند. از سویی با استفاده از دیپلماسی خواهرخواندگی رفت‌وآمدهای بسیاری از سوی مدیران و مسئولان شهری انجام خواهد شد که حتی روایت آن‌ها از بازدیدهایشان می‌تواند به معرفی شهرها کمک کند و در مقابل شهروندان نیز با خواندن یا شنیدن این داستان‌ها برای دیدن خواهرخوانده‌های خود ترغیب و تشویق خواهند شد و این باعث توسعه گردشگری و رونق اقتصادی می‌شود. شهروندان نیز در این حیطه وظایفی بر عهده دارند. ما به عنوان یک شهروند باید از میراث فرهنگی شهرمان که از گذشتگان برای ما به یادگار مانده است، حفاظت و در عین حال از شیوه‌های مختلف برای معرفی این ظرفیت‌ها استفاده کنیم. البته در این زمینه باید فرهنگ‌سازی صحیحی انجام شود که به عقیده بنده، وظیفه اصلی آن بر دوش رسانه‌هایی تصویری، شنیداری و نوشتاری است. آن‌ها می‌توانند از طریق چاپ مقاله یا کتاب، ساخت کلیپ، گرفتن مصاحبه و گزارش‌های کوناگون این مهم را پیگیری کنند تا ان‌شاءالله در آینده اصفهان به عنوان یک شهر زیبا و با استانداردهای جهانی به جهانیان معرفی شود. نکته دیگر اینکه مناطق گردشگری، خیابان‌ها و محل ترددهای شهری از عابر پیاده تا دوچرخه، موتور، خودروی شخصی و عمومی باید ویژگی‌های لازم برای یک شهر توریستی همچون اصفهان را داشته باشند. مردم می‌توانند با رعایت قوانین تردد و بدون هیچ هزینه‌ای فرهنگ بالای شهروندی خود را به جهان معرفی کرده و مسئولان نیز در راستای بالابردن کیفیت شهر از لحاظ ایجاد استانداردهای جهانی تلاش کنند.
آنطور که مشخص است، وزارت امــــــورخارجـــــــــه با جدی‌گرفتــــــن فعالیت‌های اصفهان در حوزه بین‌الملل حامی و پشتیبان این شهر تا به امروز بوده است. این اعتماد به اصفهان و تعاملات این وزارتخانه از چه طریقی برای اصفهان حاصل شد؟
اصفهان به عنوان یک شهر برند در کشور مطرح است و تا به امروز فرصت بازدید از آن و آثار تاریخی‌اش برای هر ایرانی فراهم شده است. از سویی اصفهان اگر اولین قطب صنعتی ایران نباشد، دومین است. این شهر یا بهتر است بگوییم این استان در بسیاری از بخش‌های مختلف صنایع سنگین، صنایع متوسط و صنایع دستی در سطح کشور و حتی دنیا برند، مشهور و معروف است. از سال 96 و با شروع مدیریت شهری این دوره، بالفعل‌کردن این پتانسیل‌ها هم روز به روز بیشتر شد. خوشبختانه بنده نیز از همان سال مشغول فعالیت در نمایندگی وزارت امورخارجه در اصفهان شدم و برنامه کاری خود را با اولویت‌های تعاملات بین شهری، دیپلماسی شهری و دیپلماسی عمومی در ارتباط با مدیریت محترم شهر اصفهان و فعالان گردشگری و صنایع دستی تنظیم کردم. بیشتر تمرکز کاری ما طی سه سال گذشته روی این دو حوزه بود که خواست و اراده مدیریت شهری به خصوص شهردار اصفهان در این موفقیت‌ها نقش بسیار مهمی داشت. دکتر نوروزی از ابتدا اعلام کرد از اولویت‌های کاری ایشان توسعه روابط بین‌المللی شهر اصفهان است که به عقیده بنده در این زمینه واقعا موفق بودند و اگر تحریم و کرونا نبود چه‌بسا وضعیت بسیار چشم‌گیرتری در این حوزه به چشم می‌خورد. درست است که رفت‌وآمدها، ارتباطات، ارائه طرح‌ها و اجرای برنامه‌ها تحت تأثیر این شرایط مقداری کم‌رنگ شده است. اما وزارت امورخارجه و نمایندگی این وزارتخانه در اصفهان با اعتماد به ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه شهرمان به عنوان یک پل ارتباطی میان اصفهان و طرف‌های خارجی عمل کرده و نقش هماهنگ‌کننده و وصل‌کننده را بازی می‌کند.
جنابعالی به عنوان رئیس نمایندگی وزارت امور خارجه در اصفهان از نقش خود و این نمایندگی در امور دیپلماسی شهری و روابط خواهرخواندگی اصفهان بگویید؟
بنده دو مزیت را به اصفهان نسبت می‌دهم که در صنایع کشور حرف بسیاری برای گفتن دارند؛ میراث فرهنگی در قالب گردشگری و صنایع‌دستی. مزیت‌هایی که باید به نحو مطلوبی برای پیشبرد دیپلماسی عمومی، دیپلماسی اقتصادی و دیپلماسی شهری از آن‌ها استفاده کنیم. ما نیز با توجه به این ویژگی‌های منحصر به‌فرد اصفهان در میان شهرهای ایران، سعی کردیم آن‌ها را به عنوان یک اولویت در نظر بگیریم. بنده شخصا در اکثر جلساتی که در این خصوص حضور داشتم، معرفی و این ظرفیت‌ها را در تعاملات بین‌المللی مطرح می‌کردم. چراکه معتقدم با دیده‌شدن این ظرفیت‌ها آینده دیپلماسی شهری اصفهان تضمین خواهد شد. سفر وزیر خارجه سوئیس به همراه هیئتشان به اصفهان به نحوی برنامه‌ریزی شد که بسیار مورد توجه آن‌ها قرار گرفت. شاید ما می‌توانستیم طبق روال همیشه خیلی رسمی از آن‌ها استقبال کنیم. اما این سفر به شکل جدیدی برای آن‌ها رقم خورد و وزیر خارجه سوئیس با ابراز خرسندی از این سفر و در توئیتر خود نوشت: «من به نگین خاورمیانه سفر کردم.» به عبارتی سفرهای مقامات خارجی به اصفهان فرصت‌هایی است که نباید نادیده گرفته شود. مصاحبه‌هایی که آن‌ها انجام می‌دهند و روایت‌هایی که از سفرشان به اصفهان می‌کنند یا حتی توئیت هایی که می‌زنند، همگی در جذب و تشویق مردم برای سفر به اصفهان مؤثر خواهند بود.
از سویی سفرهای مسئولان شهری اصفهان به شهرهای خواهرخوانده و یا دیگر شهرهای جهان در جذب گردشگر بسیار مؤثر است. خوشبختانه ما در این زمینه توانستیم ارتباطات خوبی چه به صورت رسمی، چه غیر رسمی و دوستانه، با سفارتخانه‌ها، سفرا، رؤسای نمایندگی برخی کشورها اعم از سفارت و کنسولگری آن‌ها در اصفهان داشته باشیم و برنامه‌های مدنظرمان را به خوبی پیش ببریم. از جمله این اقدامات منحصر‌به‌فرد برگزاری هفته فرهنگی اصفهان در شهر پاریس بود که با کمک ایرانیان و اصفهانیان مقیم پاریس صورت گرفت که شهردار اصفهان نیز به همراه هیئت خود و رئیس اتاق بازرگانی نیز در آن برنامه حضور داشتند.
اخیرا نیز برنامه‌ای در شهر پورتو از کشور پرتغال و در قالب شب شعر و موسیقی به اجرا در آمد که سفیر ایران در پرتقال به دعوت ایرانی‌ها و اصفهانی‌های مقیم پورتو در آن حضور داشت. برنامه‌ای که بخش بین‌الملل شهرداری اصفهان همکاری و مشارکت بسیار خوبی در برگزاری آن و در قالب طرح شهروند دیپلمات داشتند که با هدف معرفی اصفهان به شهروندان پورتو، برگزار شد .
