مرکز تحقیقات معلمان اصفهان، در حال گذراندن تابستانی بیسروصداست؛ مرکزی که از چهار دهه پیش تاکنون، محلی بوده برای دور هم جمع شدن معلمان و تبادل فکر و تجربه و اندیشه، حالا اما از خرداد گذشته تا به الان و با اوجگرفتن کرونا در اصفهان و همزمان با تعطیلی کتابخانهها و سالنهای مطالعه، کمتر معلمی به آن رفتوآمد دارد و دیگر از برگزاری جلسات هماندیشی و نشستهای پیدرپی پژوهشگران و علاقهمندان به علم در آن خبری نیست؛ مرکزی که پس از انقلاب، گروهی از معلمان آموزشوپرورش و دانشگاهیان (که اغلب از آموزشوپرورش به دانشگاه راه یافته بودند) طرح تأسیس آن را تنظیم و با تلاشهای فراوان ادارهکل آموزشوپرورش اصفهان، مجوز فعالیت آن از تهران اخذ شد. پس از موافقت وزارت آموزشوپرورش، ادارهکل آموزشوپرورش استان اصفهان در اواخر تابستان 1360، مدرسه راهنمایی به نام «علیرضا عباسی» را که در آن زمان در خیابان سید علیخان بود، در اختیار معلمان قرار داد و همین هم شد اولین سنگبنای مرکز تحقیقات معلمان استان اصفهان. مرکزی که شاید نمونه آن در کشور اندک باشد. عباس دهکردی، دبیر فیزیک بازنشسته آموزشوپرورش اصفهان و عضو و نماینده هیئتمؤسس مرکز تحقیقات معلمان که از چهاردهه پیش تاکنون شاهد پا گرفتن مرکز بوده است، درباره روزهای اولیه بازگشایی این مکان میگوید: «در اولین روزهای ورود به مدرسه راهنمایی علیرضا عباسی، معلمان و فرهنگیان، بدون آنکه منتظر کسی باشند به طور جهادی و بدون کوچکترین چشمداشتی کار خود را شروع کردند، این واحد نیازمند همهچیز بود، از میز و صندلی گرفته تا لوازمالتحریر و وسایل آزمایشگاههای فیزیک، شیمی و زیستشناسی و…؛ لذا وسایل به تدریج از اینجا به آنجا انتقال یافت. در شروع سال تحصیلی (61_60) جـمـعـــی از مـعـلـمــــان به طورنیمهوقت یا پارهوقت بار سنگین فعالیتهای اولیه مرکز تحقیقات را به دوش کشیدند. کتابخانه مرکز تحقیقات که امروز به یک کتابخانه مجهز در رشتههای مختلف علمی و فنی تبدیل شده است، با تعداد انگشتشماری کتاب، کار خود را آغاز کرد و در مدت کوتاهی به چند هزار جلد کتاب رسید. فعالیتهای علمی مرکز شروع شد و در اواخر شهریور هر سال، ادارهکل، برنامههای علمی و آموزشی مرکز را به نواحی و مناطق ارسال و دبیران را تشویق میکرد در این جلسات شرکت کنند. بدینترتیب، دبیران همه رشتههای علوم، در جلسات بحث و تبادلنظر شرکت میکردند. معلمان باتجربه حاصل تلاشهای علمی خود را با نهایت صفا و صمیمیت در اختیار دیگران قرار میدادند. از مؤلفان کتابهای درسی دعوت میشد تا با دبیران به بحث و گفتوگو درباره کتاب بپردازند. انجمن معلمان فیزیک اصفهان، چندبار از مرحوم دکتر ابوالقاسم قلمسیاه، مؤلف کتابهای فیزیک متوسطه، دعوت کرد. وی در جمع معلمان فیزیک حضور مییافت و به پرسشهای آنها در زمینههای گوناگون جواب میداد و مطالب مندرج در کتابهای فیزیک متوسطه را تجزیهوتحلیل میکرد. سایر انجمنهای معلمان بهویژه انجمن معلمان ریاضی فعالیتهای مشابهی داشتند.»
مرکز رفتهرفته پا گرفت
رفتهرفته فـعــالــیـت معـلـمـــان در مرکز تحقیقات پررنگتر شد و شکل و شمایل جدیدی به خود گرفت. بخش انتشارات که مجموعه مباحث و سخنرانیها را بازنویسی، تکثیر و توزیع میکرد، فعال شد؛ بهطوریکه تاکنون صدها جلد جزوه در زمینههای مختلف، مباحث علمی در متنِ کتابهای درسی، مطالب کمکدرسی، روش تدریس، آزمایش و پاسخ به پرسشهای علمی، منتشر شده است. فعالیتهای کتابخانه گسترش یافت. جلسات سخنرانیهای علمی و آموزشی در رشتههای گوناگون، بعدازظهرها تشکیل میشد. دهها دوره آموزش ضمنخدمت برای معلمان بهویژه «متصدیان آزمایشگاه» برپا شد. مرکز در آن زمان محل آمدوشد بسیاری از معلمانی شده بود که تشنه یادگیری و ارتقای علمی خود بودند. دهکردی میگوید: «گاهی معلمان علاقهمند از راههای دور تلفنی اشکالهای خود را مطرح میکردند و کارشناسان خبره مرکز پاسخگوی آنان بودند. مرکز اعلام میکرد و تعداد زیادی از معلمان در گردش علمی که مرکز برنامهریزی کرده بود مخصوصا “از شاخه زمینشناسی” شرکت میکردند و به جمعآوری مواد معدنی در گوشه و کنار استان میپرداختند و در مرکز طبقهبندی و در اختیار مدارس قرار میدادند. بازدید علمی از واحدهای فنی و صنعتی از دیگر فعالیتهای مرکز بود.» همین فعالیتهای گسترده سبب شده تا 14 سال بعد از راهاندازی اولین مرکز تحقیقات معلمان، این مرکز از نظر فیزیکی توسعه یابد و به مدرسه راهنمایی حاتمبیگ در خیابان فلسطین منتقل شود. در این ساختمان، سایت مرکز راهاندازی شد و کافینت مورداستفاده دائمی معلمان تازهکار و محققان و دانشپژوهان کتابخانه گسترش یافت. با آمدن چند متصدی آزمایشگاه خبره، آزمایشگاهها توسعه یافت و جلسات سخنرانی رونق بیشتری به خود گرفت. مرکز تحقیقات دوباره در سال 1378 به محل جدید در ساختمانی مجهز در خیابان شمسآبادی منتقل شد. این ساختمان که در کنار موزه آموزشوپرورش قرار دارد، مساحتی بالغ بر 4000 متر مربع دارد و زیربنای آن 6000 متر مربع در سه طبقه است. در این ساختمان بزرگ، آزمایشگاههای فیزیک، شیمی، زیــســتشــنـاســـی و کلاسهای متعدد، جهت بحث و تبادلنظر درباره مسائل علمی و آموزشی، تالار کنفرانس و تالار مطالعه که تقریبا بیشتر امکانات لازم برای پاسخگویی به نیازمندیهای علمی و آموزشی معلمان را داراست، دایر شده است.
چرا فعالیتهای مرکز تعطیل شده است؟
در این میان اما مرکز در ماههای اخیر و با شیوع کرونا با مشکلاتی نیز روبهرو شده است. دهکردی میگوید: «آزمایشگاهها ابتدا کمرونق و بهویژه در ماههای اخیر به بهانه کرونا تعطیل شد. کتابخانه کمنظیر مرکز، مدتی به کل تعطیل بود و بهتازگی به طور معدود کتاب امانت میدهد. در این زمان (تیر99) کتابخانه مرکز که تنها قسمتی از فعالیتهای مرکز را در برمیگیرد بیش از 210000 جلد کتاب و حدود 32000 عضو ثبتشده از معلمان و محققان دارد و با این وصف کارایی چندانی ندارد.»
او ادامه میدهد: «بیش از نیمی از کارمندان مرکز به بهانه کرونا و همچنین سبکسازی بدنه آموزشوپرورش از خرداد گذشته تعدیل شدهاند و از آن زمان تاکنون، روزانه تنها تعداد انگشتشماری در مرکز حضور دارند. کتابخانه، آزمایشگاه، سالن مطالعه و… نیز از فعالیت در این ایام بازمانده است. همچنین آموزشوپرورش اعلام کرده است که کدهای مرکز تحقیقات حذف شده و به همین دلیل فعلا امکان همکاری وجود ندارد.» اشاره دهکردی به پیامی است که در روزهای اخیر کارکنان مرکز تحقیقات و برخی از مراکز زیرمجموعه آموزشوپرورش از سوی این ادارهکل دریافت کردهاند. آنطور که در این پیام آمده: «به دلیل حذف کدهای مرکز تحقیقات معلمان و تعداد دیگری از مراکز تحت پوشش اداره کل توسط وزارت متبوع، امکان ادامه همکاری در هالهای از ابهام است. ازآنجاکه صدور ابلاغ بدون اختصاص کد امکانپذیر نیست و بهمنظور عدم تضییع حقوق افراد شاغل در این مراکز، لازم است این افراد جهت تعیین تکلیف و سازماندهی برای سال تحصیلی آتی به ناحیه یک مراجعه کنند. در صورت فعالشدن کدها که مسئولان مربوطه به جد پیگیر انجام آن هستند، براساس تعداد کدهای اختصاصی و مصوبات شورای سیاستگذاری مرکز و رعایت سایر مقررات موضوع اقدام میشود.» این موضوع، باعث نگرانی دهکردی و دیگر معلمانی شده که سالهاست در این مجموعه بهصورت مستمر در حال فعالیت هستند. او میگوید: «با انتقال همکاران از مرکز تحقیقات، این مجموعه تعطیل و بدینترتیب یک واحد بزرگ علمی و آموزشی از اثر خواهد افتاد.» این درحالی است که محمدرضا ناظمزاده، معاون متوسطه آموزشوپرورش اصفهان میگوید که مرکز تحقیقات تعطیل نشده و تنها برخی از فعالیتهای آن به دلیل شیوع کرونا و بحرانیشدن وضعیت استان اصفهان تا پایان شهریور تعطیل است؛ همانطور که کتابخانهها و سالنهای مطالعه در اصفهان تعطیل است. او در گفتوگو با «اصفهانزیبا» به مشکل دیگری اشاره میکند و میگوید: «اساسنامه فعالیت مرکز تحقیقات بر مبنای کد پژوهشسرای دانشآموزی است؛ درحالیکه فعالیتهای صورتگرفته در مرکز تحقیقات براساس کدهای معلمان است و به همین دلیل با اساسنامه مطابقت ندارد و وزارتخانه به این مسئله ایراد گرفته است که این افراد جهت تعیین تکلیف و سازماندهی برای سال تحصیلی آتی باید به ناحیه یک مراجعه کنند.» او ادامه میدهد: «برای حل این مشکل در تلاش هستیم اهداف یا روش کار و ساختار مرکز را با اساسنامه وزارتخانه تطبیق دهیم.»
