حسین امامی، دکتری علوم ارتباطات اجتماعی و مدرس دانشگاه (رشته مطالعات فضای مجازی و مدیریت شبکههای اجتماعی)، عضو هیئتمدیره انجمن متخصصان روابطعمومی و پژوهشگر رسانههای نوین در گفتوگو با «اصفهان زیبا» به چرایی این موضوع پرداخته است.
مدت زیادی از شروع به کار پلتفرم کلاب هاوس در ایران میگذرد؛ شبکه اجتماعی که در اوایل کار خود در دوران انتخابات جمعیت زیادی از روزنامهنگاران و اهالی رسانه به دلیل فیلتر نبودن و همچنین گفتوگو محور بودن و آزادی بیان به آن کوچ کردند. حالا، اما به نظر میرسد این پلتفرم رفتهرفته طرفداران خود را از دست داده و همانند روزهای آغازین خبری از برگزاری رومهای پرحاشیه و جنجالی در آن نیست. آیا شما با این موضوع موافق هستید که این شبکه اجتماعی بر خلاف سایر رقبایش خیلی زود جایگاه خود را از دست داد و نتوانست به رقابت با سایر پلتفرمهای دیگر بپردازد؟
این خصلت پلتفرمهای مختلف در رسانههای اجتماعی است که هر پلتفرم نوظهوری بالاخره دیر یا زود رو به افول خواهد گذاشت. درباره کلابهاوس در ایران بزرگنمایی شد و حتی رسانههای خارجی نیز به این موضوع پرداختند. عمده این مسئله هم انتخابات بود که این شبکه توانست فضای گفتوگوی جدیدی را ایجاد کند؛ فضایی که زیر تیغ سانسور نرفته بود و افراد آزادانه فعالیت میکردند. اما این پلتفرم جایگاه خود را از دست نداده است؛ بههرحال در دورهای کلابهاوس مد شد و اکنون سرعت استقبال از آن کاهش یافته است. اکنون رومها زیاد و تخصصی شدهاند و افراد کمتری در آنها حضور پیدا میکنند؛ درحالیکه در زمان انتخابات این رومها کم بودند و برای همین مردم به سمتشان هجوم میبردند.
چرا این هیجان و عطش به کلابهاوس تا حدی کاهش پیدا کرد؟
این موضوع دلایل مختلفی دارد؛ ازجمله اینکه فعالیت در این پلتفرم سخت است؛ یعنی از مرحله عضویت تا استفادهکردن کاربران باید مراحل مختلفی را دنبال کنند. از طرف دیگر، تنظیمات آن تغییر نمیکند و برای همین اعضای کلابهاوس متوجه حضور یکدیگر در رومهای مختلف میشوند. امکان بیزینس و کسبوکار نیز در آن وجود ندارد. حاضران در این پلتفرم زکات علم خود را میدهند و به دنبال درآمدزایی نیستند؛ البته برخی از افرادی که میخواهند به بیزینس خود رونق دهند، در این فضا حضور پیدا میکنند تا مشتریهای بیشتری جذب کنند. دلیل دیگر نیز ورود سایر پلتفرمها به دنیای پلتفرمهای صوتی است. از سوی دیگر، یکی از علل استقبال ایرانیها از کلابهاوس انتخابات بود؛ درحالیکه حالا، موضوع جذابی مثل انتخابات یا افراد مشهوری که درباره آن اظهارنظر کنند، وجود ندارد. مخاطب منتظر برنامه و نشست شگفتانگیز با موضوع عالی در کلابهاوس است. اما مشکلی که کلابهاوس دارد، این است که نمیتوان از قبل برای آن برنامهریزی کرد و افراد باید منتظر بمانند تا از برنامهای مطلع و وارد روم شوند. درواقع کاربران فضای مجازی به طور مستمر از کلابهاوس استفاده نمیتوانند بکنند و برایشان همیشه این فضا جذاب نیست؛ بلکه مصارف خاص دارد؛ درحالیکه کاربران در اینستاگرام و تلگرام امکان حضور مدام را دارند و حتی برای پرکردن اوقات فراغت نیز میتوانند از آن استفاده کنند. مشکل دیگر رومها این است که اگر کسی وسط ماجرا به اتاق پیوست، اصل موضوع را نمیتواند درک کند و بداند داستان از چه قرار است. این مشکل را در برنامههای رادیویی نیز شاهد هستیم.
شرایط کرونایی و قرنطینه در اهمیتبخشیدن به جایگاه کلابهاوس به نظر شما چه نقشی داشت؟ آیا ممکن است در شرایط پساکرونایی و همچنین اتمام دوران قرنطینه کلاب هاوس جایگاه کنونی خود را نیز از دست دهد و با کوچ گسترده کاربران این پلتفرم روبه رو شویم؟
بله، شرایط کرونایی ایجاد چنین پلتفرمی را میطلبید؛ چون در این دوران ارتباطات انسانی کم شده و فقط به ارتباطات مبتنی بر متن محدود بود. پس کلابهاوس فضایی بود تا در آن مردم صدای یکدیگر را بشنوند و به گفتوگو بپردازند. اما اگر پلتفرم جایگزین دیگری که امکانات بهتری دارد و مردم جهان نیز از آن استقبال کنند، ارائه شود، بله ممکن است کوچ گسترده از این پلتفرم رخ دهد؛ ولی با شرایط فعلی شاهد کوچ گسترده کاربران فضای مجازی از این فضا نخواهیم بود.
فیلترینگ آیا تأثیری در کاهش مخاطبان کلابهاوس داشته است؟
بله، فیلترینگ مدتی باعث کاهش مخاطبان این شبکه شد؛ اما الان نگرانیهای دیگری مثل امکان ردیابی و … وجود دارد؛ چون افراد در کلابهاوس سخن میگویند و این صدا همچون یک فایل صوتی اعتراف است و کسی نمیتواند گفتههایش را تکذیب کند. در اصل هویت افراد مشخص است؛ درحالیکه ماهیت فضای مجازی میطلبد که شاید افراد با هویت جعلی و جدید به آن ورود پیدا کنند.
به نظر شما چرا اکنون رومهای جنجالی و جذابی که در ابتدای آغاز به کار این پلتفرم برگزار میشد، دیگر برگزار نمیشود؟
چون مردم از سیاست زده شدهاند؛ نمونه آن هم مشارکت پایین در انتخابات. این موضوع را به کلابهاوس نیز تعمیم بدهید. حالا هم اگر رومی با موضوع جذاب و حضور سیاسیون مشهوری که تریبون ندارند، برگزار شود احتمال استقبال از آن وجود دارد. درکل، باید توجه داشت که نمیتوان این پلتفرم مبتنی بر صوت را کنار گذاشت و کاربران فضای مجازی باید گام به گام آن را تجربه کنند. این فضایی است که شهروندان دیجیتال برای رسیدن به «متاورس» که قرار است نسل جدیدی از اینترنت باشد، طی کنند.
