کدام چهرههای جاودان تاریخی در اصفهان زیستهاند و نامشان با نام این شهر گره خورده است؟ اسامی را در ذهن نگه دارید و به این پرسش پاسخ دهید که از زندگی هر کدامشان چه میدانید و این دانستهها یا آموزهها برای زندگی امروز شما چه کارکردی میتوانند داشته باشند؟اصفهان ازجمله شهرهای کهن جهان است که زیست پیوستهای را تجربه کرده و تقریبا در تمام طول تاریخش جایگاه ویژهای در منطقه داشته است؛ به همین دلیل زادگاه یا مأمن چهرههای سرشناسی بوده است که در این شهر زندگی کردهاند و فعالیتهای علمی، فرهنگی، هنری، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ویژهای داشتهاند، نبض شهر با وجودشان قویتر بوده و ردپای تاریخیشان هنوز در جایجای شهر وجود دارد؛ اما مهمانان اصفهان و شهروندان امروز این شهر چقدر آنها را میشناسند؟ آیا کسانی هستند که راه آنان را ادامه دهند؟
خیالپردازی برای میدانگاه معاصر
پای کوه صفه، وعدهگاه جدیدی است. مخاطبان در گروههای دهنفره میآیند و از راهروهای مسقف که نماد ساباطهای اصفهان هستند، به سمت ورودی میدان حرکت میکنند که این بهجا آوردن آدابِ تشرف است. هر گروه یک راهنما دارد در نقش تسهیلگرِ دیدار ویژه و با هر مخاطب، در قدوقواره یک مهمان بلندپایه رفتار میشود. گروه، از ساباطها به میدان وارد میشوند، میدانی عظیم که مخاطبان را دربر میگیرد و در گوشهگوشهاش پـــــیـــــکــرههـــای چـــنـــددهمــتـــری و دیوارنگارهها و کفسازیهای تعاملی، مخاطبان کنجکاو را سر ذوق میآورد.
میدانگاه با مهمانانش سخن میگوید و مهمانان با میزبان وارد تعامل میشوند؛ میگویند و میشنوند. از پیوند هیجان، دانش و تعامل، تجربه خلق میشود برای کودک و کهنسال، جوان و پخته، زن و مرد، ایرانی و غیرایرانی، اصفهانی و غیراصفهانی. تکنولوژی و هنر به کمک اصفهان میآیند تا تفرجگاه معاصر خلق کنند برای امیدافزایی، ارتقای فرهنگی و برندسازی شهری. اجازه بدهید بگویم خیالپردازی، آغاز ماجراست. باید در خیال بپرورانید و در واقعیت برای خلقش، کفش آهنین بپوشید، تا بشود. این خیالپردازیهای من است وقتی درباره میدانگاه مشاهیر شنیدم؛ اما آیا «میدانگاه مشاهیر» قرار است چنین جایی بشود؟!
میدانگاهی که امیدبخش و پرنشاط است
پرسشها را از دستیار ویژه شهردار میپرسم. وحید ملتجی در گفتوگو با «اصفهانزیبا» از لزوم نگهداشت، ترویج و توسعه فرهنگ میگوید و بر معرفی درستِ آدمهای درست برای بهترشدن حال فرهنگمان، تأکید میکند. او که سابقه بیش از دو دهه مدیریت فرهنگی در سطوح مختلف را در کارنامه کاریاش دارد، تصریح میکند: «ایده این است که میدانگاه مشاهیر در مجموعه گل نرگس، روبهروی بیمارستان الزهرا، به عنوان یک جاذبه جدید گردشگری اصفهان ساخته شود و قدم اول، شناسایی شخصیتهای تـــاریـــخــی تـــا مــعــاصـــر ایــن شــهـــر است.»
به روایت او، خلاقیت و روایتگری دو وجه مهم برای خلق میدانگاه مشاهیر محسوب میشوند و قرار است اثرات، دستاوردها و وجوه مختلف زیستِ مشاهیر اصفهان به روشی نو و جذاب به مخاطبان ارائه شود تا آنان خودشان را متصل به مشاهیر احساس کنند. از همین روست که میتوان ادعا کرد چنین فضایی یکی از اخلاقیترین مکانهای شهر خواهد بود و در عین حال، وجه تفرج و تفریح هم در آن پررنگ است. به عبارتی، از یک سو، به مخاطبان شور و نشاطی منتقل میکند و از سوی دیگر، تلنگرها و هشیارباشهایی دارد و البته بارقههای امید را در ذهنشان پررنگ میکند.
یک کار ماندگار برای اصفهان
وحید ملتجی به ایدههای مختلفی که در این زمینه مطرح است، اشاره میکند و میگوید: «مثلا شاید به این نتیجه برسیم که صد مجسمه و دیوارنگاره در این میدانگاه به نمایش گذاشته شوند و اثر صدویکم آیینهایی باشد که مخاطب خودش را در آن میبیند. برای میدانگاه مشاهیر پیوستهای مختلف هم باید تعریف کنیم؛ از فروشگاهها گرفته تا بروشورها و کتابها و …. اسم “موزه” را به این پروژه اطلاق نکردیم؛ چون در اذهان مردم کلیشهها و تصوراتی درباره موزه وجود دارد؛ به همین دلیل برای این پروژه از عبارت “میدانگاه” استفاده میکنیم که عظمت را هم به ذهن مخاطب متبادر کند.»
به روایت او، بازنمایی سابقه تاریخی اصفهان از رهگذر دیوارنگارهها هم ایدهای است که برای میدانگاه مشاهیر مطرح شده که میتواند به روشی خلاقانه و بهصورت دیوارنگارههای مرتفع اجرا و توسط روایتگران، برای مخاطبان روایت شود.وحید ملتجی بر لزوم مشارکت مردم بر خلق میدانگاه مشاهیر تأکید میکند و میافزاید: «طی این سالها، در کنار کارهای خوب، کارهای بیکیفیت زیادی هم در اصفهان انجام شده که در شأن این شهر نبوده است؛ اما میتوان کاری انجام داد که مانا و ماندگار و در قدوقواره اصفهان باشد.»
«حفاظت از میراث» و «خلق جاذبههای نو» حال اصفهان را بهتر میکند
اصفهان را مهمترین مقصد گردشگری تورهای ورودی ایران میدانند؛ شهری که در وهله اول، به دلیل بناهای تاریخی ثبت جهانی شدهاش مشهور است و در وهله دوم، بهعنوان مقصد خرید صنایعدستی شناخته میشود؛بنابراین خارجیهایی که به اصفهان میرسند، حتما در قالب تور کلاسیک ایران، تور دور ایران، تور مثلث طلایی ایران و انواع دیگری از تورهای ایرانگردی دستکم یک تا سه شب در اصفهان اقامت میکنند. از طرف دیگر، ایرانیها هم بهانههای مختلفی برای سفر به اصفهان دارند که از دیدن بناهای تاریخی تا توقف کوتاه و عبور برای رسیدن به شمال یا جنوب کشور، متفاوت است.
حوالی سه دهه پیش، جریانی برای ساخت جاذبههای نو برای اصفهان، باعث شد مراکزی ازجمله باغ پرندگان، باغ گلها و بعدتر، آکواریوم و باغ خزندگان به امکانات گردشگری این شهر افزوده شوند و مراکز دیگری هم بهعنوان موزههای شهری متولد شوند؛ نتیجه هم جذب گردشگران بیشتر و تا حدودی کاستهشدن از سنگینی بار حضور گردشگران در دولتخانه صفوی بود. اما حالا چه؟ قطعا قدم اول، «حفاظت تمامعیار از میراث اصفهان» است؛ قدم دوم، «مرمت میراث موجود، بهرهبرداری نوآورانه، اما اصیل از آنها و افزودنشان به چرخه گردشگری» است و البته قدم سوم، «خلق جاذبههای نو» که اگر هر سه این قدمها با هم و در کنار هم برداشته شوند، اتفاق بزرگی میافتد و اصفهان به شهر بهترین، اول برای شهروندانش و دوم برای گردشگرانش تبدیل میشود.
کشورهای منطقه با «خلق جاذبههای نو» پول پارو میکنند
اما پرسش مهم دیگر این است که هدف از خلق جاذبههای نو برای یک مقصد چیست؟ یک پاسخ منطقی این است که هر شهری که بتواند سرمایههای بیشتری را جذب کند، در راه اشتغالزایی قدم بردارد و داشتههایش را بهتر به شهروندان و مهمانانش معرفی کند، موفقتر است.یکی از کشورهای منطقه که بهطور جدی با تمرکز بر خلق جاذبههای نو، سعی میکند درآمدزایی حداکثری را از صنعت گردشگری داشته باشد، امارات متحده عربی است. این کشور که بهتازگی میزبانی از اکسپوی 2020 دبی را داشت، کمتر از شش ماه بعد از پایان رویداد، محل برگزاری را به یک شهرک مسکونی و اداری هوشمند و خلاق (District 2020) تبدیل کرد تا همین روزها با افتتاحش دوباره به صدر خبرها بیاید و توجه گردشگران را به خود جذب کند.
این کار را پیش از اکسپو 2020، با افتتاح موزه آینده (Museum of the Future) و بلندترین سازه جهان، یعنی برج خلیفه (Burj Khalifa) انجام داده بود. حالا این روزها هم صحبت از افتتاح سالن پنجهزارنفری با عنوان زون هواداران (FIFA World Cup fan zone) در شهرک ورزشی دبی (Dubai Sports City) است؛ یکی از چندین فضایی که هواداران فوتبال میتوانند بازیهای جامجهانی را بر اسکرینهای بزرگ ببینند و حس در ورزشگاه بودن را دور از مقصد اصلی بازیها یعنی قطر، کسب کنند و پولی هم به جیب کشور خودشان برود! البته خبرهای جدید از عربستان سعودی هم بر تیتر خبرگزاریهای مهم جهان آمده است که نشان میدهد این کشور در رقابتی تنگاتنگ با امارات، میخواهد گوی سبقت گردشگری منطقه را از دست رقبا برباید و همزمان با معرفی قدرتمند داشتههایش و خلق جاذبههای نو، به مقصد اول گردشگران جهان در منطقه تبدیل شود.
نشانههای این اقدامات نو هم بسیارند؛ سازمان جهانی گردشگری (WTO) از عربستان سعودی به عنوان پربازدیدترین مقصد گردشگری جهان عرب با 18 میلیون گردشگر در سال 2022 یاد کرده، لیونل مسی با حضور در این کشور از فوتبالدوستانی که برای حضور در جامجهانی عازم قطرند، دعوت کرده عربستان سعودی را هم ببینند و البته ایران هم تلاشهایی درزمینه جذب گردشگران جامجهانی داشته است که تا این لحظه نتوانسته موفقیتی درزمینه تبلیغات داشته باشد.
