به گزارش اصفهان زیبا؛ با شروع فصل زمستان، نگرانی‌های کارشناسان محیط‌زیست برای ضرورت آلودگی هوا به اوج می‌رسد. کلان‌شهرهایی مانند تهران و اصفهان به دلیل تراکم جمعیت و صنعتی بودن، در فصل سرد سال با افزایش شدید آلاینده‌های هوا روبه‌رو می‌شوند. اگرچه دولت چندی پیش مازوت‌سوزی در اصفهان را ممنوع کرد، اما در روزهای گذشته آلودگی هوا به اوج خود رسیده و نفس را بر شهروندان تنگ کرده است.در این خصوص به گفت‌وگو با فاطمه شاهسوند، کارشناس سازمان محیط‌زیست می‌پردازیم.
علت اصلی افزایش آلودگی هوا در فصول سرد سال چیست؟
آلودگی هوا در فصول سرد سال به دلیل ترکیب عوامل انسانی و طبیعی افزایش می‌یابد. از یک‌سو، در زمستان تعداد خودروهای شخصی و عمومی افزایش می‌یابد که با بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها نیز تشدید می‌شود. این امر باعث تولید گازهای آلاینده‌ای مانند اکسیدهای نیتروژن و گوگرد (NOx و SOx) از طریق اگزوز خودروها می‌شود. از سوی دیگر، در فصل سرما به‌طورمعمول مصرف سوخت‌های فسیلی برای گرمایش ساختمان‌ها، نیروگاه‌ها و صنایع بیشتر می‌شود. این فعالیت‌ها، علاوه بر تولید آلاینده‌ها، باعث افزایش شدید میزان گازهای گلخانه‌ای و ذرات معلق در هوا می‌شوند که مشکلات زیادی را برای سلامت عمومی و محیط‌زیست به دنبال دارد.
آیا عوامل طبیعی نیز در این مسئله مؤثرند؟
بله، عوامل طبیعی همچون پدیده وارونگی هوا یا اینورژن نیز تأثیر زیادی دارند. در این پدیده، زمانی که هوای سرد در نزدیکی سطح زمین قرار می‌گیرد و هوای گرم بالای آن ماندگار می‌شود، این امر باعث می‌شود که آلاینده‌ها به لایه‌های بالاتر جو منتقل نشوند و در سطح شهرها باقی بمانند. این پدیده به‌ویژه در زمستان، هنگامی که دما پایین است، بسیار رایج است و به مدت طولانی آلاینده‌ها را در سطح زمین نگه می‌دارد که موجب تشدید آلودگی هوا می‌شود.
آلودگی هوا چه تأثیراتی بر سلامت انسان‌ها دارد؟
آلودگی هوا به‌طور مستقیم به سلامت انسان آسیب می‌زند و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تهدیدات بهداشتی در دنیای امروز شناخته می‌شود. آلاینده‌هایی مانند ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن، دی‌اکسید گوگرد و مونواکسید کربن می‌توانند به سیستم تنفسی آسیب‌های جدی وارد کنند. تحقیقات علمی نشان داده‌اند که این آلاینده‌ها می‌توانند باعث بروز بیماری‌های قلبی، ریوی و حتی سرطان شوند. آلودگی هوا علاوه بر مشکلات تنفسی، می‌تواند باعث افزایش ابتلا به بیماری‌های عصبی، آلرژی‌ها و حتی اختلالات روانی در افراد نیز شود.
آیا آلودگی هوا فقط بر سلامت انسان تأثیر می‌گذارد یا تغییرات اقلیمی را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؟
آلودگی هوا نه‌تنها تأثیرات منفی بر سلامت انسان دارد، بلکه باعث تشدید تغییرات اقلیمی و بحران‌های زیست‌محیطی نیز می‌شود. گازهای گلخانه‌ای مانند دی‌اکسید کربن (CO2) و متان (CH4) که در اثر فعالیت‌های انسانی تولید می‌شوند، باعث افزایش گرمایش جهانی می‌شوند. این پدیده‌ها به‌نوبه خود منجر به ذوب شدن یخچال‌های طبیعی، افزایش سطح دریاها و تغییر در الگوهای بارندگی در سطح جهانی می‌شوند. علاوه بر این، تغییرات اقلیمی می‌توانند به بروز حوادث طبیعی همچون سیل، خشک‌سالی و طوفان‌های شدید منجر شوند که آسیب‌های بسیاری به محیط‌زیست و زندگی انسان‌ها وارد می‌کنند.
برای کاهش آلودگی هوا و کاهش تأثیرات آن، چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
یکی از مهم‌ترین راهکارها برای کاهش آلودگی هوا، بهبود کیفیت خودروها و سوخت‌های مصرفی است. در حال حاضر، خودروها به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع تولید آلاینده‌ها شناخته می‌شوند. بنابراین، استفاده از سوخت‌های پاک‌تر و بهبود کیفیت خودروها می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش آلاینده‌ها داشته باشد؛ به‌طور مثال، سوخت‌های یورو 5 و یورو 6 که حاوی مواد آلاینده کمتری هستند، می‌توانند به میزان زیادی این مشکل را کاهش دهند. همچنین، استفاده از سیستم‌های فنی و نوین برای کنترل آلایندگی در صنایع و نیروگاه‌ها نیز اهمیت بالایی زیادی دارد.
درباره صنایع و نیروگاه‌ها چطور؟
صنایع و نیروگاه‌ها به‌ویژه نیروگاه‌های فسیلی به‌عنوان منابع بزرگ آلاینده‌ها شناخته می‌شوند. این صنایع به دلیل استفاده از سوخت‌های فسیلی به تولید گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌های مختلف هوا می‌پردازند. برای کاهش این آلاینده‌ها، استفاده از فناوری‌های کم‌آلاینده‌تر و جایگزینی نیروگاه‌های فسیلی با نیروگاه‌های تجدیدپذیر نظیر انرژی خورشیدی و بادی می‌تواند بسیار مؤثر باشد. این‌گونه فناوری‌ها به کاهش آلاینده‌ها و گازهای گلخانه‌ای کمک شایانی می‌کنند.
درنهایت، مهم‌ترین چالش‌ها در اجرای این راهکارها چیست؟
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، وابستگی صنایع خودروسازی و نیروگاه‌ها به سوخت‌های فسیلی است. این صنایع به دلیل سرمایه‌گذاری‌های سنگین و سودآوری بالا تمایلی به تغییر در ساختار خود ندارند. علاوه بر این، در برخی موارد سیاست‌های دولتی نیز ناکارآمد بوده‌اند و نتوانسته‌اند به‌طور مؤثر با مشکل آلودگی هوا مقابله کنند. در این میان، لازم است که دولت‌ها به‌طور جدی‌تری از فناوری‌های پاک حمایت کنند و سیاست‌های اقتصادی و محیط‌زیستی خود را به‌گونه‌ای طراحی کنند که به‌طور مستمر به کاهش آلودگی هوا کمک کند.
آیا سبک زندگی افراد نیز می‌تواند در این بحران مؤثر باشد؟
سبک زندگی مردم و نحوه مصرف منابع طبیعی نقش مهمی در آلودگی هوا دارد. فرهنگ مصرف‌گرایی که در سال‌های اخیر در بسیاری از جوامع ازجمله ایران رواج پیدا کرده، باعث شده افراد بیشتر به مصرف کالاهای وارداتی و فناورانه روی بیاورند و کمتر به تولید و استفاده بهینه از منابع توجه کنند. این امر نه‌تنها باعث افزایش حجم پسماندها و زباله‌ها می‌شود، بلکه به تخریب منابع طبیعی مانند جنگل‌ها، مراتع و منابع آبی نیز دامن می‌زند.
آیا راهکارهایی برای کاهش آلودگی از طریق تغییر در سبک زندگی وجود دارد؟
بله، یکی از راهکارها تغییر در سبک زندگی مردم است. مردم باید به اهمیت مصرف بهینه و استفاده از منابع طبیعی آگاه شوند. به‌جای مصرف بی‌رویه، باید فرهنگ تولید پایدار، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش ضایعات ترویج شود؛ برای مثال، استفاده از حمل‌ونقل عمومی به جای خودروهای شخصی و تفکیک زباله‌ها برای بازیافت می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش آلودگی داشته باشد.
برای مقابله با بحران آلودگی هوا و مشکلات زیست‌محیطی، چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌دهید؟
برای مقابله با بحران آلودگی هوا، نیاز به یک رویکرد چندجانبه داریم که شامل تغییرات در سطح سیاست‌گذاری، صنایع و حتی سبک زندگی مردم باشد. دولت‌ها باید برنامه‌ریزی‌های دقیق و متناسب با اقلیم و نیازهای هر منطقه انجام دهند. همچنین توسعه پایدار باید با توجه به حفظ محیط‌زیست و به‌کارگیری فناوری‌های نوین به‌منظور کاهش آلاینده‌ها در صنعت و حمل‌ونقل عملیاتی شود. یکی از مهم‌ترین گام‌ها در این مسیر، آموزش و فرهنگ‌سازی است. مردم باید از اهمیت حفظ محیط‌زیست آگاه شوند و در زمینه مصرف بهینه منابع، مسئولیت‌پذیر باشند.
