به گزارش اصفهان زیبا؛ بر اساس آماری که در نیمه نخست سال جاری منتشر شد، اعداد و ارقام نشان از رشد بی‌سابقه مهاجرت معکوس نخبگان به کشور داشت. با این حال برخی از قوانین که در راستای تسریع این امر وضع شده‌اند، دست و پای دانشجویان برای بازگشت به کشور را بسته‌اند.
نیمه نخست سال جاری بود که رئیس پیشین بنیاد ملی نخبگان با اشاره به آمار مهاجرت معکوس نخبگان به کشور در یک دهه گذشته بیان کرد: «طی سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ یعنی شش سال، دوهزار و ۲۴۰ نفر از متخصصان و دانش‌آموختگان ایرانی خارج از کشور از ۲۰۰دانشگاه برتر به ایران بازگشتند؛ درحالی‌که طی دوسال (در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱)، هزار و ۱۹۱ نفر از متخصصان و نخبگان به کشور بازگشته‌اند.»
بر اساس آنچه او اعلام کرد، آمارها نشان از پیشرفت دارد و فرصت مناسبی فراهم شده تا با اقداماتی همه‌جانبه این روند تسریع شود؛ ازجمله قوانین و مصوباتی که می‌تواند موانع بازگشت مهاجران تحصیلی را برطرف کند. در همین راستا در ۲۵ بهمن ۱۴۰۰ مصوبه‌ای مبنی بر سامان‌دهی انتقال دانشجویان ایرانی خارج از کشور به دانشگاه‌های علوم پزشکی داخل کشور و به‌منظور حفظ کیفیت و رعایت عدالت آموزشی و عمل به وظیفه ذاتی وزارت بهداشت در صیانت از سلامت آحاد مردم و باهدف هم‌طرازی انتخاب دانشجویان داخل کشور با دانشجویان خارج از کشور متقاضی انتقال، به دانشگاه‌های علوم پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی تدوین شده است.
در این آیین‌نامه منظور از «دانشگاه موردتأیید در خارج از کشور»، دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی خارج از کشور هستند که در زمان شروع به تحصیل دانشجو در فهرست دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی خارج از کشور موردتأیید وزارت بهداشت قرار داشته‌اند.
علاوه بر این، برخی موارد دیگر ازجمله گذراندن تعداد واحدهای معلوم، کسب نمره مشخص در دانشگاه محل تحصیل، قبولی در آزمون وزارت بهداشت و مواردی ازاین‌قبیل جزو شروط بازگشت دانشجویان قید شده است.
اما آنچه مسئله‌زا شده و برخی دانشجویان را از بازگشت به کشور بازداشته، یکی از مفاد این مصوبه است: «حداکثر تا ۲درصد از تعداد شرکت‌کنندگان در آزمون ارزیابی صلاحیت علمی هرسال، بر اساس بالاترین نمره، می‌توانند در مقطع دکتری عمومی رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی در دانشگاه‌های داخل کشور در رشته‌محل‌های تعیین‌شده توسط شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی ادامه تحصیل دهند.»
سؤالی که باتوجه‌به این تبصره مطرح می‌شود، این است که اگر آمار متقاضیان بازگشت به کشور کم باشد، آن موقع بازهم نیاز به اجرای این بند است؟ به‌طور مثال زهرا یزدانی ازجمله دانشجویانی است که سه سال پیش برای تحصیل در رشته پزشکی راهی یکی از کشورها همسایه شده و امسال قصد بازگشت به کشور را داشته است.
بااین‌حال به گفته پدر او، با اینکه دخترش نمره قبولی در آزمون را کسب کرده و در سایر بخش‌ها نیز مسئله‌ای نبوده؛ اما به این خاطر که 40 نفر برای بازگشت به کشور و ادامه تحصیل در دانشگاه‌های داخلی در آزمون شرکت کردند، دختر او نمی‌تواند بر اساس این مصوبه به کشور بازگردد. او می‌گوید: «اگر قرار باشد این بند اجرا شود، باید ببینیم 2 درصد 40 نفر چقدر می‌شود. در آن صورت هر شخصی که بخواهد بازگردد یک سر و گردن اضافه دارد. به‌خاطر اینکه 2 درصد از 40 نفر، 0/8 نفر می‌شود.»
او در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا» با گلایه از شرایط پیش‌آمده برای دخترش می‌افزاید: «این مصوبه با این هدف تدوین شده که دانشجویان مستعد خواهان بازگشت به کشور، امکان تحصیل در کشورشان را پیدا کنند و شروطی هم برای آن معلوم شده است. مثلا باید در آزمون وزارت بهداشت حداقل به 120 سؤال از 200 سؤال پاسخ صحیح دهند. خب نمره دختر من در این آزمون 131 بوده است. از طرفی در دانشگاه محل تحصیلش نمره قابل‌قبول را کسب کرده است.
«علاوه بر این‌ها به این دلیل که جزو شروط این مصوبه تحصیل در دانشگاه‌های مورد تأیید وزارت بهداشت بود، دانشگاهی را برای تحصیلش انتخاب کردیم که شامل لیست وزارت بهداشت شود. باوجود اینکه هزینه تحصیل در این دانشگاه سه برابر دیگر دانشگاه‌ها بود. این‌ها شرایط کلی است که دانشجو برای پذیرش در کشور باید دارا باشد و دختر من هم این شرایط را دارد؛ اما فعلا نمی‌تواند برگردد؛ چون یک نفر کامل شامل این مصوبه نمی‌شود!»
متولی اصلاح مشکلات بازگشت مهاجران تحصیلی کدام نهاد است؟
بر اساس آنچه این پدر می‌گوید، در سال‌های گذشته تعداد متقاضیان بیش از 300 نفر بوده و بنابراین مسئله‌ای پیش نمی‌آمده است؛ اما در سال جاری به دلیل کمبود متقاضی، دختر او برای بازگشت دچار مشکل شده و دیگر تمایلی هم به آزمون مجدد در سال آینده ندارد: «قطعا او سال دیگر در آزمون شرکت نمی‌کند. همین امسال هم بسیار سخت بود که بتواند علاوه بر دروس دانشگاهش، در آزمون هم شرکت کند. درحالی‌که اگر این انرژی را صرف دروس دانشگاهی‌اش کرده بود، جزو نفرات برتر می‌شد و نه‌تنها می‌توانست بورسیه دانشگاه‌های اروپایی شود، که حتی تحصیلش هم به‌عنوان رتبه‌های برگزیده رایگان بود.»
او در پاسخ به اینکه تاکنون چه اقداماتی برای رفع این مشکل کرده‌اید، توضیح می‌دهد: «هم از طریق مجلس پیگیر این مشکل شده‌ام و هم به وزارت بهداشت نامه نوشته‌ام. حرف آن‌ها این است که نمی‌توانیم به مصوبه عمل نکنیم؛ درحالی‌که سال‌های قبل بااینکه کسب نمره مشخص وزارت بهداشت جزو شروط بوده؛ اما دانشجویانی با نمره پایین‌تر هم پذیرش شده‌اند.
«این سلیقه‌ای عمل‌کردن در حالی است که دختر من و دانشجویانی شبیه به او نمی‌خواهند قانون‌شکنی بکنند؛ بلکه می‌خواهند مشکل مصوبه حل شود. احتمالا این تبصره به این دلیل وضع شده که در صورت استقبال زیاد دانشجوها، مشکل کمبود ظرفیت پیش نیاید؛ ولی فکر این را نکرده‌اند که اگر کمبود دانشجو بود باید چه‌کار کنیم!»
راهکارهای وزارت علوم قابل‌اجراست؟
باتوجه‌به آنچه در این مصوبه بیان شده، دانشجویانی که جزو 2 درصد برتر آزمون نباشند می‌توانند: «جهت ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی پیوسته رشته‌های علوم پزشکی موجود، در رشته‌محل‌های تعیین‌شده توسط شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی انتخاب رشته کنند. این افراد پس از دانش‌آموخته‌شدن در مقطع کارشناسی پیوسته، همانند سایر دانش‌آموختگان مقاطع کارشناسی داخل کشور از طریق شرکت در آزمون‌های ورودی مربوط امکان ادامه تحصیل در مقطع دکتری عمومی رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی و یا مقاطع کارشناسی ارشد ناپیوسته و دکتری تخصصی متناسب با رشته تحصیلی مقطع قبلی را خواهند داشت.»
یزدانی هم با اشاره به این موضوع می‌گوید: «وقتی می‌پرسم که با توجه به مشکل پیش‌آمده راهکارتان برای مشکل دخترم چیست، می‌گویند باید دو سال رشته‌های پیشاپزشکی را بخواند و اگر نمره قبولی را به دست آورد، بعد از آن می‌توانند مجدد به ابتدای تحصیل در این رشته بازگردد.»
او بار دیگر از این شرایط گله می‌کند و معتقد است با اینکه به‌خاطر وطن‌دوستی‌اش می‌خواهد دخترش به کشور بازگردد و همین‌جا تحصیلش را ادامه دهد؛ ولی اگر این شرایط ادامه پیدا کند، ناگزیر است که به مهاجرت دخترش و تحصیل در دانشگاه‌های اروپایی تن دهد.
مشکلات پیش‌بینی‌نشده به‌سرعت اصلاح شود
بی‌شک متولیان امر هم نسبت به این مسئله پیش‌آمده دیدگاه‌هایی دارند که شنیدنی است؛ اما آنچه مسلم است، مشکلات پیش‌بینی‌نشده‌ای وجود دارد که نه‌تنها برای این دانشجو اتفاق افتاده؛ بلکه سال‌های آتی هم متواند ادامه پیدا کند و به‌جای گره‌گشایی از بازگشت دانشجویان به کشور، سنگ‌انداز این موضوع شود.
