به گزارش اصفهان زیبا؛ اصفهان در طول تاریخ حیات ایران از قرن‌ها قبل شهری بزرگ و مهم بوده و بسیاری از رخدادهای فرهنگی، سیاسی و اقتصادی شگرف ایران از اصفهان نشئت‌گرفته یا در آن رخ داده است.
همین اهمیت دلیلی است برای حضور پررنگ این شهر در آثار مختلف مکتوب؛ از کتاب‌های تاریخی گرفته تا سفرنامه‌ها و آثار غیرمکتوب و هنری. در عصر جدید که قالب‌های متنوع‌تری برای تولید محتوا پدید آمده، همچنان اصفهان سوژه‌ای جذاب برای تولیدکنندگان به‌حساب می‌آید.
یکی از قالب‌هایی که به‌خوبی می‌تواند ظرفیت‌ها و ویژگی‌های اصفهان را به مخاطب معرفی کند، مستند است؛ در سال‌های اخیر نیز مستندهایی ساخته شده‌اند که به‌رغم کم‌بودن تعداد آن‌ها، باز هم تاحدی توانسته‌اند برخی از ظرفیت‌های اصفهان را در قالب هنر تصویر بازنمایی کنند. در ادامه، به مناسبت هفته فرهنگی اصفهان چند مستندی را که در سال‌های اخیر ساخته‌شده‌اند و به سراغ فرهنگ و هنر و تاریخ اصفهان رفته‌اند، معرفی می‌کنیم.
سمفونی یک شهر
چند دقیقه به ساعت شش صبح، شهر دارد بیدار می‌شود. نانواها و کله‌پزی‌ها زودتر از همه و پشت سرشان هم مردم به هوای خرید نان تازه صف می‌کشند. بعد از صبحانه، امیدبه‌خداگویان می‌روند دنبال نان حلال. دانش‌آموزان و طلبه‌های حوزه و کارمندان و کارگران از خانه بیرون می‌زنند. هر کس پی کاری است. همه در جنب‌وجوش‌اند و این تکاپوست که شهر را زنده می‌کند.
«اصفهان؛ سمفونی یک شهر» مستندی است به روایت و کارگردانی محمد سعید محصصی. این مستند سی‌وپنج دقیقه‌ای ساخته ۱۳۸۹ داستان زندگی در شهر زاینده‌رود است؛ داستانی که احوالات مردم اصفهان در ساعت‌ها و بخش‌های مختلف روز را به تصویر می‌کشد؛ از تکاپوی اول صبح تا استراحت عصرگاهی و آرامش شب؛ آن‌هم در شهری که جای‌جای آن آثار گذشتگان از دوره‌های مختلف دیده می‌شود. مردم اصفهان همچنان پویا و سرزنده راه نسل‌های قبل را ادامه می‌دهند و برای ساخت آینده تلاش می‌کنند.
مستند بدون حرف اضافه و با موسیقی متناسب، فضایی شاعرانه از زندگی مردم اصفهان را تصویر می‌کند. موسیقی متن درست سر جای خودش و همگام با تصاویر است. تصاویر محدود به آثار معماری نیست و جزئیات زندگی مردم را روایت می‌کند در قاب‌هایی متنوع که هر کدام بخشی از هویت این شهر تاریخی را بازتاب می‌دهد؛ از انعکاس مناره‌ها در زاینده‌رود تا هم‌نوایی گنبدهای فیروزه‌ای.
اصفهان نصف‌جهان
مستند «اصفهان، نصف‌جهان» با فرش‌فروشی در بازار اصفهان آغاز می‌شود؛ جوانی اصفهانی که به تازگی مغازه‌ای باز کرده و تلاش می‌کند با تمرکز روی توریست‌های خارجی به فروش خوبی برسد. هرچند این کار، سختی خاص خودش را دارد، اما جوان که قدم در مسیر پدر گذاشته است، با صبوری آن را ادامه می‌دهد.
مستند ذره‌ذره به فرهنگ و سبک زندگی در شهر اصفهان و تغییرات آن در سال‌های اخیر می‌پردازد. در این مستند با مردم اصفهان از قشرها و سن‌های مختلف مصاحبه شده و این گفت‌وگوها به خوبی نمایانگر نگرش‌های متفاوت سنتی تا نوین و در عین حال سبک زندگی نزدیک به هم افراد جامعه اصفهان است.
ازجمله موارد جالب توجهی که در مستند نمایش داده می‌شود، ورزش و بازی چوگان در اصفهان است؛ با این حال مستند تنها به بعد گردشگری نپرداخته، بلکه به سراغ ساکنان بومی شهر هم رفته است؛ مردمی که هر کدام چالش‌های خاص زندگی خودشان را دارند و هر کدام به روش خودشان و با مهارت‌هایی که دارند، قدم در مسیر حل چالش‌ها و ساخت زندگی می‌گذارند؛ همین نوع نگاه‌ها، چالش‌ها و تلاش برای حل آن‌ها، جامعه را می‌سازد.
مستند همراه با ریتمی ملایم و با تصاویری جذاب از اصفهان ادامه پیدا می‌کند؛ اضافه‌براین موسیقی مناسبی هم دارد. بیننده با تماشای این مستند علاوه بر کسب اطلاعات، احساس می‌کند لحظاتی در اصفهان زندگی کرده است. «اصفهان، نصف‌جهان» را سباستین کنتنر در ۱۳۹۴ شمسی کارگردانی کرده است، به تهیه کنندگی چنگیز حسنی و پاتریک هورل. این اثر در شبکه مستند سیما تولید و پخش شده است.
گوشه‌های اصفهان
مستند «گوشه‌های اصفهان» برای اولین‌بار در ۱۳۹۶ و در بخش غیررقابتی یازدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» به نمایش درآمد.
این مستند از تولیدات مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به کارگردانی «غلامرضا مُهیمن» است. مستند با مقدمه لطیف و شاعرانه در حال‌وهوای موسیقی اصفهان آغاز می‌شود و در ادامه، با استادان تاریخ و جامعه‌شناسی و بزرگان موسیقی مصاحبه می‌کند؛ استادانی مانند محمدتقی سعیدی، جمشید مظاهری (سروشیار)، محمدرضا ضیاء، مهدی کیوان و غیره. هر کدام از این استادان، از دریچه تخصص و دانش خود، موسیقی اصفهان را روایت می‌کنند.
دکتر کیوان معتقد است که اشتغال ذهنی ایرانیان در طول تاریخ شعر و موسیقی بوده است؛ به گونه‌ای که شعر ما همان تاریخ ما و تاریخ ما همان شعر ماست. مهیمن، کارگردان این اثر، در رابطه با انتخاب نام مستند می‌گوید: «این اسم ایهام دارد؛ یعنی از یک‌طرف در آوازهای مکتب اصفهان بیش از 800 گوشه داریم و می‌توان گفت منظور از اسم، این گوشه‌های آوازی است و از سوی دیگر، می‌توان گفت گوشه‌های شهر اصفهان مدنظر ما بوده است.»
گوشه‌های اصفهان که پنجاهمین تجربه کاری کارگردان است، روایت موسیقی اصفهان، تاریخ و فرازوفرود آن از گذشته است؛ البته تمرکز مستندبیشتر بر سال‌های بعد از ۱۳۰۴ تا دوره تاج اصفهانی است. جلال‌الدین تاج اصفهانی از بزرگان و بازماندگان مکتب موسیقی اصفهان بود.
کار بزرگ او، استادی و تربیت شاگردان برای ادامه‌یافتن مسیر این سبک موسیقی بود. تاج اصفهانی به‌همراه حسن کسایی و جلیل شهناز در رادیو اصفهان به اجرای موسیقی می‌پرداختند.
آدم‌ها روی پل
سمفونی زاینده‌رود مستندی یازده‌قسمتی است که در هر قسمت با موضوع‌های جداگانه به علل به‌وجودآمدن پدیده خشک‌سالی زاینده‌رود پرداخته است. تهیه‌کننده این مجموعه محسن طباطبایی‌پور است و هر قسمت کارگردانی جداگانه دارد.
یکی از قسمت‌های شاخص این مجموعه که «آدم‌ها روی پل» نام دارد و به کارگردانی فرهاد بردبار، تولید شده، ورود خودرو به اصفهان و چالش عبورومرور ماشین‌ها از روی رودخانه را روایت می‌کند.
آن زمان سی‌وسه‌پل و خواجو، پل‌های اصلی شهر بودند و ماشین‌ها به ناچار از روی آن‌ها رد می‌شدند؛ اما این پل‌های تاریخی برای عبور آدم و اسب و درنهایت شترها مناسب بود و تحمل وزن سنگین و فلزی اتومبیل را نداشت؛ روزنامه‌نگاران نیز اخبار ناخوشایندی مانند برخورد ماشین‌ها به دیواره پل را منتشر می‌کردند و به مردم آگاهی می‌دادند؛ بنابراین مردم اصفهان و دوستداران و دغدغه‌مندان میراث اصفهان ساخت پلی جدید روی رودخانه را مطالبه کردند.
در ۱۳۱۲ اولین‌جرقه‌های ساخت پل زده شد؛ اما پس از فرازونشیب‌ها، این پل در اردیبهشت ۱۳۳۸ افتتاح شد. بعد از آن بود که روند پل‌سازی در اصفهان ادامه‌دار و چند پل دیگر روی رودخانه احداث شد.
مستند «آدم‌ها؛ روی پل» به مراحل ساخت و چالش‌های ساخت پل فلزی، اولین‌پل مدرن اصفهان و تأثیرات آن بر زندگی مردم شهر می‌پردازد. یکی از اثرات ساخت این پل که پری کربلایی، بازیگر اصفهانی به آن اشاره می‌کند، شکل‌گیری کانون تئاتر در این سوی پل و استقبال مردم از آن
بوده است.
میراث کهن
«میراث کهن» مجموعه مستندی تلویزیونی است که به معرفی شهرهای استان اصفهان می‌پردازد و در چند قسمت به سراغ مناطق اطراف شهر اصفهان می‌رود و در هر شهری فرهنگ و رسوم، سبک زندگی مردم، آثار تاریخی و صنایع‌دستی را بررسی می‌کند. در این مستند ساختار هر قسمت نسبتا مستقل است و به منطقه‌ای خاص تعلق دارد.
تصاویر مستند توجهی ویژه به مردم و روایت زندگی آن‌ها دارد و سعی شده است به جنبه‌های مختلف یک شهر از طبیعت گرفته تا فرهنگ و سبک زندگی سنتی پرداخته شود؛ همچنین موسیقی انتخاب‌شده و صدای آرام و روایی گوینده، مخاطب را به‌خوبی با فضای مستند همراه می‌کند.
تهیه‌کننده و کارگردان این اثر مجید عکاف‌زاده و سید حسن حسینی هستند. «میراث کهن» در سال 97 و در بیست‌وهفت قسمت ساخته و از شبکه‌های اصفهان و مستند سیما پخش شده است.
مناطقی که تولیدکنندگان مستند به سراغ آن رفته‌اند، عبارت است از: خوانسار و محله‌های قدیمی، گلپایگان و آثار تاریخی، چادگان و سد زاینده‌رود، فریدون‌شهر و اقوام لر و گرجی، نائین و مسجدجامع، کاشان و آیین گلاب‌گیری‌اش و البته دیگر شهرها و مناطق اطراف اصفهان.
