به گزارش اصفهان زیبا؛ بر اساس مصاحبههای انجام شده با فعالان فرهنگی محلههای مختلف اصفهان در ضمیمه هممحله روزنامه اصفهان زیبا در حوزههای مختلف، این گزارشها نشان میدهد فرایندهای طولانی، بوروکراسی پیچیده و نبود شفافیت در دریافت خدمات فرهنگی از شهرداری (مانند صوت، نور، بنر، فضا، مجوز و…) موجب شده است اکثریت قریببهاتفاق این فعالان، شهرداری را بهعنوان «منبع اول» حمایت نشناسند و ترجیح دهند با هزینه شخصی یا از طریق مراجعه به نهادهای دیگر، نیازهای خود را تأمین کنند. این امر منجر به تضعیف رابطه شهرداری بهعنوان «حامی اصلی فرهنگ شهری» با بدنه فرهنگ شده است.
فعالان فرهنگی شهر با چه چالشی مواجهاند؟
شهرداریها بهعنوان نهادهای عمومی و غیردولتی، همواره یکی از متولیان اصلی حمایت از فعالیتهای فرهنگی در سطح شهرها بودهاند. ارائه خدمات پشتیبانی مانند سالنهای نمایش، تجهیزات نور و صدا، امکان تبلیغات محیطی (بنر) و حمایتهای مالی، از جمله ظرفیتهای کلیدی برای شکوفایی رویدادهای فرهنگی است؛ حال آنکه به نظر میرسد این ظرفیتها بهدلیل چالشهای فرایندی، آنچنان که باید در اختیار جامعه فرهنگی قرار نمیگیرد. این گزارش با بررسی نظرهای مستقیم فعالان این عرصه که در ضمیمه هممحله ارائه شده است، به چند مشکل ساختاری اشاره میکند.
جمعبندی نظرهای ارائهشده چند مشکل ساختاری را نشان میدهد:
عدم وجود یک سامانه آنلاین که وضعیت درخواست، مراحل اداری و نهایتا پاسخ نهایی را بهصورت شفاف به متقاضی نشان دهد، بزرگترین معضل است. تمرکزگرایی و نیاز به تأییدیههای پیاپی از مدیریتهای میانی و ارشد، فرایند را بهشدت کند میکند. معیارهای بررسی و اولویتبندی درخواستها برای متقاضیان نامعلوم است و این موضوع به احساس تبعیض یا اتلاف وقت دامن میزند. به جای اینکه شهرداری بهعنوان یک «پشتیبان فعال» بهسمت جامعه فرهنگی بیاید، منتظر میماند تا آنها در پیچوخم اداری گم شوند.
پیامدهای طولانی ارائه خدمات برای مراکز فرهنگی، کانونها و فعالان فرهنگی چیست؟
بسیاری از رویدادهای کوچک و متوسط بهدلیل عدم پشتیبانی یا برگزار نمیشوند یا با کیفیت پایینتری اجرا میشوند.
شکاف بین شهرداری و بدنه فرهنگ روزبهروز عمیقتر شده و سرمایه اجتماعی شهرداری خدشهدار میشود. دلسردی فعالان فرهنگی میتواند در بلندمدت به مهاجرت استعدادهای فرهنگی از شهر منجر شود.
راهحل چیست؟
به نظر میرسد شهرداری در حوزه فرهنگ، بیشتر از آنکه یک «تسهیلگر» باشد، یک «بازدارنده» شده است. برای خروج از این وضعیت میتوان:
یک پورتال آنلاین که تمام مراحل از ثبت درخواست تا پیگیری و پاسخ نهایی را شفاف و کوتاهمدت مدیریت کند، ایجاد کرد؛
با عدم تمرکز و دادن اختیار تأیید و تخصیص بخش عمدهای از خدمات به سطوح پایینتر و نزدیکتر به مردم، فرایند را تسهیل کرد؛
معیارهای مشخص و از پیش تعریف شده برای حمایت از انواع مختلف رویدادهای فرهنگی اعلام کرد تا متقاضی از شانس خود آگاه باشد؛
برای هر درخواست، یک رابط مشخص تعیین کرد تا متقاضی فقط با یک نفر در ارتباط باشد و پیگیری داخلی امور توسط همان فرد انجام شود.
سازوکارهای سهگانه اداره مشارکتها
در ادامه، با فرزانه کلاهدوزان، رئیس کمیسیون خانواده، بانوان و جوانان شورای اسلامی شهر اصفهان، گفتوگو کردیم تا از علت اتفاق رخداده آگاه شویم. او به سه شیوه اصلی سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی اصفهان برای تعامل با نهادهای مدنی و فرهنگی اشاره میکند. برای تحقق سیاستهای مشارکتجویی شورای اسلامی شهر اصفهان، معاونت اجتماعی سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی، ادارهای با عنوان «اداره مشارکتها» ایجاد کرده است. هدف تشکیل این اداره، ساماندهی، تسهیل و گسترش همکاریهای سازنده بین شهرداری با سازمانهای مردمنهاد، فعالان اجتماعی و مراکز فرهنگی است.
بر اساس این گزارش، اداره مشارکتها از سه شیوه اصلی برای تعامل بهره میبرد:
شیوه اول: حل مسئله بهصورت محلهمحور و فراخوانمحور است. اداره مشارکتها مسائل مناطق مختلف را شناسایی و برای حل آنها فراخوان عمومی صادر میکند. سازمانهای مردمنهاد و مراکز فرهنگی طرحها و پیشنهادهای خود را ارائه میدهند و پس از ارزیابی، طرحهای منتخب بهصورت مشارکتی اجرا میشوند.
شیوه دوم: پشتیبانی از برگزاری رویدادهای مردمی است. این حمایت میتواند بهصورت ارائه خدمات پشتیبانی، امکانات یا کمکهای مالی مشخصشده باشد.
شیوه سوم: ارائه کمکهای مالی به مراکز فرهنگی و سمنها مطابق با آییننامه است. کمکها بر اساس ارزیابی و درجهبندی مراکز تعیین میشود.
چالشها و راهکارها
اگرچه این سازوکار گام بلندی در نهادینهسازی مشارکت است، طولانیبودن فرایند اداری و تأخیر در تخصیص منابع همچنان بهعنوان چالش مطرح میشود. کلاهدوزان مهمترین دلیل این تأخیر را مشکلات اقتصادی و محدودیت بودجهای شهرداری عنوان میکند و میگوید که شرایط اقتصادی درآمد شهرداری را تحتتأثیر قرار داده و این موضوع بر پرداختها اثر گذاشته است؛ بااینحال، مسئولان اعلام کردهاند که در سال جاری با تزریق نقدینگی و تخصیص بهموقعتر بودجه، مشکل تأخیرها تا اندازه زیادی مرتفع شده است؛ همچنین شورای شهر و شهرداری با افزایش چشمگیر ردیف بودجه و تدوین آییننامههای شفاف، درصدد تسریع و نظاممندشدن بیشتر فرایندها هستند.
سیاست کلان شورای شهر تمرکز بر مشارکتجویی
کلاهدوزان میگوید: «شورای اسلامی شهر اصفهان مشارکت حداکثری با نهادهای مدنی و فرهنگی را بهعنوان یک سیاست اصلی دنبال میکند. هدف نهایی، استفاده از ظرفیتهای مردمی برای حل مسائل شهر و پیشبرد برنامههای توسعهای است؛ ایجاد اداره مشارکتها نیز در راستای همین سیاست کلان ارزیابی میشود. با وجود چالشها، عزم جدی در مدیریتشهری برای رفع موانع و تحکیم مشارکت مردمی وجود دارد.»
شکاف بین فرهنگ شهری و بدنه فعالان فرهنگی
گزارش حاضر حاکی از شکاف عمیق بین شهرداری بهعنوان متولی اصلی حمایت از فرهنگ شهری و بدنه فعالان فرهنگی است. اگرچه شهرداری با ایجاد اداره مشارکتها و تدوین سازوکارهای سهگانه گامهایی نظری در جهت مشارکت برداشته، اما در عمل، فعالان فرهنگی با موانع ساختاری ازجمله بوروکراسی پیچیده، نبود شفافیت، فرایندهای طولانی و عدم اطلاع از معیارهای تصمیمگیری مواجهاند. این موانع نهتنها باعث دلسردی، اتلاف منابع و کاهش کیفیت رویدادها شده، بلکه سرمایه اجتماعی شهرداری را نیز تضعیف کرده است. پیامدهای این وضعیت محدود به نارضایتی موقت نیست و میتواند به خروج استعدادهای فرهنگی و فقر فعالیتهای فرهنگی در شهر منجر شود؛بااینحال راه برونرفت وجود دارد. کلید حل این معضل، گذار از نقش بازدارنده به نقش تسهیلگر است.
استقرار پلتفرم آنلاین شفاف، واگذاری اختیارات، اعلام معیارهای روشن و تعیین رابط مشخص برای هر درخواست میتواند زمینه اعتمادسازی را فراهم کند. اعتراف مدیریتشهری به مشکلات اقتصادی و اقدامهای اخیر مانند تزریق نقدینگی و افزایش بودجه، نشانه عزم برای بهبود است؛ اما جبران شکاف ایجادشده تنها با اجرای سریع و شفاف راهکارهای فنی و اداری و تبدیل شعارهای مشارکتجویی به اقدامهای ملموس ممکن خواهد بود. آینده فرهنگی شهر اصفهان درگرو بازسازی این رابطه و تبدیل شهرداری به یک پشتیبان قابلاتکاست.
