به گزارش اصفهان زیبا؛ هفته پیش بود که خبر اتصال خط انتقال آب دریای عمان به فولاد مبارکه سرخط رسانهها قرار گرفت و این اتفاق با استقبال گسترده مسئولان استانی مواجه شد. این اتصال که بخشی از فاز اول پروژه ملی انتقال آب به فلات مرکزی ایران است، با بهرهگیری از زیرساختهای آماده خط یک (از بندرعباس تا سیرجان)، آب شیرینشده را به حجم اولیه ۳۰ میلیون مترمکعب در سال به این مجتمع عظیم صنعتی میرساند تا وابستگی این صنعت به آب را به صفر برسد.
استخراج نمک و فلزات از دل شورابهها؟
در حاشیه این افتتاح، استاندار اصفهان، اما از پروژهای سخن گفت که برای اولینبار در کشور اجرا میشود و اثرات زیستمحیطی این طرح را کاهش خواهد داد: «باهمت شبانهروزی همکارانم در شرکت آب صفه برای تکمیل پروژه آب دریا، نهتنها قسمتی از آب رودخانه زایندهرود برای طبیعت آزاد میشود، بلکه پروژه تحقیقوتوسعه استخراج نمک و فلزات ارزشمند از شورابههای حاصل از شیرینسازی آب دریا وارد مرحلهای تعیینکننده خواهد شد. این پروژه که برای نخستینبار در کشور در چنین ابعادی اجرا میشود، میتواند الگوی ملی در مدیریت پایدار منابع آب و کاهش اثرات زیستمحیطی باشد.»
به گفته او، بر اساس گزارشهای فنی، نتایج اولیه این طرح نشان میدهد امکان بازیافت بخش بزرگی از شورابه و تبدیل آن به محصولات صنعتی باارزش فراهم شده است.
این فرایند نهتنها از بازگشت شورابهها به دریا جلوگیری میکند، بلکه ارزش افزوده اقتصادی قابلتوجهی برای استان ایجاد خواهد کرد.
در صورت تکمیل کامل این فناوری، بازگشت شورابهها به دریا به صفر خواهد رسید؛ دستاوردی که علاوه بر حفاظت محیطزیست دریایی، اصفهان را به یکی از قطبهای نوآوری در حوزه آب و فناوریهای سبز تبدیل میکند. این تحول امید تازهای برای توسعه پایدار صنعت شیرینسازی و مدیریت منابع آبی کشور ایجاد کرده است.
شورابه به محلول آبشور گفته میشود که حاوی غلظتهای بالایی از نمکها و مواد معدنی است.
شورابه چیست؟
شورابهها میتوانند به طور طبیعی در دریاچههای شور و دریاها و منابع زیرزمینی یافت شوند یا بهصورت مصنوعی در فرایندهای صنعتی ایجاد شوند.
اینگونه که «تسنیم» گزارش داده است برخی شورابهها، بهویژه شورابههای زیرزمینی و دریاچههای شور، حاوی مقادیر زیادی از فلزات گرانبها مانند لیتیم هستند.
لیتیم به دلیل کاربردهای گسترده در باتریهای لیتیوم یونی، در صنایع فناوری و خودروهای برقی اهمیت بسیاری دارد.
استخراج لیتیم از شورابههای طبیعی در کشورهایی مانند شیلی و آرژانتین بسیار متداول است. منیزیم نیز یکی دیگر از مواد معدنی موجود در شورابهها است که به طور گسترده در صنایع مختلف مانند تولید فلزات سبک و داروسازی و تولید مواد نسوز کاربرد
دارد.
منیزیم از شورابههای دریاچههای شور یا آب دریا استخراج میشود.
شورابههای با غلظت بالای نمک میتوانند در فرایندهای تبرید و کنترل دما در صنایع مختلف استفاده شوند. علاوه بر این، برخی فناوریهای نوین مانند نیروگاههای انرژی خورشیدی از شورابهها بهعنوان واسطههای انتقال حرارت بهره میگیرند.
همچنین از شورابههای استخراجشده از منابع مختلف، میتوان برای آزمایش و توسعه فناوریهای نمکزدایی برای تولید آب شیرین استفاده کرد.
این فناوریها میتوانند در مناطق با منابع آب شیرین محدود کاربرد داشته باشند.
حالا، استاندار اصفهان، اما از استخراج فلزات و نمک از شورابههای حاصل از شیرینسازی آب دریا سخن به میان آورده است؛ اتفاقی که به باور برخی از کارشناسان، اگر رخ دهد و به مرحله اجرا برسد، بسیار مطلوب خواهد بود.
فریبرز جمالزاده، مدیر سابق دفتر سواحل و تالابهای سازمان حفاظت محیطزیست کشور و عضو هیئتعلمی پژوهشکده محیطزیست جهاد دانشگاهی، اما در گفتوگو با «اصفهانزیبا» معتقد است هنوز دانش لازم دررابطهبا استخراج فلزات از شورابهها در کشور وجود ندارد: «در مجموعه پژوهشی که بنده در آن حضور دارم، این عناوین هنوز در سطح «پژوهشی» قرار دارند و به مرحله عملیاتی و صنعتی نرسیدهاند. ممکن است این موضوع در حد طرح و پایلوت یا پایاننامههایی موردپژوهش قرار گرفته باشد، اما در سطح صنعتی تحقق نیافته است.»
به گفته مدیر سابق دفتر سواحل و تالابهای سازمان حفاظت محیطزیست کشور، در اسکلهها نیز هنوز از آبشیرینکنهای وارداتی استفاده میشود . در این شرایط، این سؤال مطرح میشود که استخراج فلزات سنگین چگونه قرار است انجام گیرد؟ فلزاتی مانند مس و کروم و سایر فلزات عناصر میانه، امکان استخراج دارند که البته همگی ارزش اقتصادی بالایی ندارند. تمرکز اصلی بر فلزاتی است که ارزش اقتصادی بیشتری دارند و در حال حاضر استخراج آنها مدنظر قرار گرفته است.
این کارشناس در بخش دیگری از سخنان خود بیان میکند: « به طور صریح میگویم، این دانش در کشور وجود ندارد و تحقق آن، در شرایط فعلی، امری آرمانی و دور از واقعیت است.»
دانش فنی این طرح در کشور وجود ندارد
اینگونه که مدیر سابق دفتر سواحل و تالابهای سازمان حفاظت محیطزیست کشور میگوید: «اگر روزی چنین امکانی فراهم شود، میتوان هزینه تمامشده آب انتقالی به اصفهان را کاهش داد؛ اما در وضعیت فعلی، چنین قابلیتی موجود نیست. علاوه بر این، استخراج فلزات باید در همان محل صورت گیرد؛ زیرا منطقی نیست که مثلا، چهار مترمکعب آب را به اصفهان منتقل کرده و سپس سه مترمکعب آن را بهعنوان تلخاب دور بریزیم و آن یک متر باقیمانده راهی مقصد شود؛ بهویژه آنکه تلخابها باید در همان محل به محیط بازگردند.»
او معتقد است: «از نظر اقتصادی هم انتقال تلخاب و آب برای تصفیه در نقاط دیگر مقرونبهصرفه نخواهد بود. البته چنانچه این فرایند بهدرستی انجام شود، بسیار ارزشمند و مطلوب است، اما لازمه آن وجود دانش فنی و فناوری در کشور است.»
