از قدیم می‌گفتند، «ای کاش خرج کردن پول برای شادی باشد!»، اما طی چند سال اخیر برپایی مراسم ختم لاکچری و به قول معروف، آبرومند گریبان خانواده‌ها را گرفته است. ختم
اگرچه به دلیل شرایط اقتصادی و تورم بالا، قدرت خرید مردم روزبه‌روز در حال پایین آمدن است، اما آن‌ها بعد از مرگ عزیزشان می‌خواهند به هر شکل که شده، مراسمی آبرومندانه بگیرند که برپایی این مراسم و هزینه‌های هنگفت آن به جای تسلی خاطر بازماندگان، عذاب بزرگ‌تری به‌همراه دارد و بازماندگان تا سال‌ها بعد ناچارند هزینه‌های آن را بپردازند.
در این شرایط، برگزاری مراسم ختم در تالارها رونق زیادی گرفته است. با جست‌وجو در برخی سایت‌ها، به تالارهایی با عنوان تالار لاکچری برای برگزاری مراسم برمی‌خوریم. هرکدام از تالارها در تبلیغات خود پیشنهادهایی ویژه را برای خدمات سوگواری ارائه داده‌اند که خبرنگار «اصفهان‌زیبا» با چند تالار تماس می‌گیرد.
جالب اینجاست که هرکدام از آن‌ها صحبت از پیشنهاد ویژه یا VIP و پیشنهاد درجه یک، دو و سه برای برگزاری هرچه باشکوه‌تر یک مراسم ختم می‌کنند. در ساده‌ترین پیشنهاد که هزینه آن برای هر مهمان 500 هزار تومان است، میوه، شیرینی، حلوا، دو مدل غذا، گل‌آرایی ساده و مداح تعریف شده است که انتخاب هر یک از این خدمات یا بیشترشدن آن به عهده صاحب عزاست.
مرگ گران! ختم
یکی از تالارداران اصفهان در محدوده خیابان آتشگاه می‌گوید: «خدمات مراسم عزا به همراه میوه و شیرینی، غذا، چایی و کافی‌میکس برای هر نفر از حدود 400هزار تومان شروع می‌شود. البته این بسته به‌همراه میز گل آرایی‌شده، شمع و… است.
هرچه تعداد مهمانان بالاتر باشد، قیمت‌ها کاهش می‌یابد؛ چون یک سری آیتم‌ها همچون ورودی باغ، گل‌آرایی و… ثابت است و برای رزرو هم باید بین پنج تا 10 میلیون بیعانه پرداخت شود.» منشی تالار دیگری در جاده بهارستان می‌گوید: «ما همه امکانات را داریم و از صفر تا صد مراسم ختم، هفتم،چهلم و… را کاملا تشریفاتی برگزار می‌کنیم.
هزینه‌ها بستگی به خدماتی دارد که صاحب‌عزا یا مشتری بخواهد؛ حتی مراسم ختم با خدمات VIP برگزار می‌کنیم که شامل میوه، شیرینی، خرما، حلوا، چند مدل غذا، سرو انواع نوشیدنی گرم و سرد، درست‌کردن کلیپ و… است و برای هر مهمان نفری 800 هزار تومان به بالاست.»
تالاردار دیگری در محدوده اصفهانک، به بسته پذیرایی ویژه برای حدود 250 مهمان اشاره می‌کند که هزینه آن برای هر مهمان یک‌میلیون تومان است. غذای پیشنهادی او کباب، جوجه، ژیگو بوقلمون، خورشت‌ماست و سالاد و نوشابه و میوه، شیرینی با بهترین کیفیت و سرو نوشیدنی گرم و سرد است.
همچنین مداح، باند صدا و گروه موسیقی نی و دف در این بسته وجود دارد؛ البته اگر مشتری بخواهد گل‌آرایی ویژه، تصویربرداری از مراسم و… داشته باشد، به این هزینه اضافه می‌شود. تالار دیگری هم می‌گوید: «اگر صاحب عزا بسته کامل VIP برای مجلس بخواهد، در بهترین حالت ارائه خدمات برای هر نفر از یک میلیون تومان بیشتر است.
البته اگر خدمات بیشتر یا کمتر باشد، این عدد اضافه و کم می‌شود.» خبرنگار اصفهان‌زیبا به چند گل‌فروشی برای گرفتن قیمت انواع تاج‌گل برای مراسم ختم مراجعه می‌کند. یکی از گل‌فروشی‌ها در محدوده دروازه‌شیراز بیان می‌کند: «معمولا به مشتری گل شب‌بو، داوودی، آنتریوم و… پیشنهاد می‌دهیم که بسته به حجم گل مصرف‌شده قیمت آن از 500 هزار تا 2.5 میلیون تومان است.
تاج‌های دوطبقه و پر از گل نیز از 10 تا 20میلیون تومان است.» با احتساب این قیمت‌ها اگر صاحب عزایی بخواهد مراسم ختمی بگیرد به فرض دعوت از 250 مهمان باید بین 100 تا 250 میلیون و حتی بیشتر هزینه کند که این ارقام به غیر از هزینه کفن و دفن و سنگ قبر و… عزیزشان است.
سختی سوگ
علی قنبری، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه اصفهان، با اشاره به اینکه متأسفانه شاهد چشم‌وهم‌چشمی خانواده‌ها در برگزاری مراسم ختم و ترحیم هستیم و حتی برخی خانواده‌ها ناچار به گرفتن وام و… می‌شوند، به اصفهان‌زیبا می‌گوید: «برگزاری مراسم ختم لاکچری این روزها در جامعه به‌عنوان مصیبت بزرگ فرهنگی پررنگ شده است و حتی بازماندگان که بعضا وضعیت مالی مناسبی ندارند، ناچارند به دلیل رسوم رایج در جامعه زیر بار قرض بروند.
آن‌ها شرایط سخت‌تری را به‌همراه سوگ در آینده تحمل خواهند کرد.» او اضافه می‌کند: «متأسفانه این رقابت منفی در جامعه ریشه تاریخی دارد؛ البته به مرور زمان رویدادهای اجتماعی رنگ می‌بازند؛ به‌عنوان‌مثال، در دهه‌های گذشته در مراسم ختم، پذیرایی سیگار و قلیان مرسوم بود.
اما به دلیل فرهنگ‌سازی در این خصوص که سیگارکشیدن برای سلامتی مضر است یا بعضا استعمال دخانیات پایگاه‌های اجتماعی خوبی ندارد، به مرور این رسم رنگ باخت؛ بنابراین می‌توان امیدوار بود که از طریق ساخت فیلم و سریال یا تشکیل انجمن‌های مدنی در خصوص مضرات مراسم ختم لاکچری، فرهنگ‌سازی کنیم.»
به اعتقاد این جامعه‌شناس، به دلیل نبود انجمن‌های مدنی در کشور یا هر نهادی، این روزها برپایی مراسم ختم لاکچری و گران‌قیمت رونق گرفته است، درحالی‌که اگر این انجمن‌ها در کشور شکل بگیرد، مردم با اعتماد به آن‌ها می‌توانند هزینه‌های مراسم ختم عزیزانشان را صرف امور خیریه اجتماعی کنند.
او تأکید می‌کند: «اگر در هر شهری پنج انجمن مدنی وجود داشته باشد که به اشکال مختلف، هزینه‌های مراسم ختم را از خانواده‌های مصیبت‌دیده دریافت و صرف امور خیریه کند، شاهد چنین رفتارهای نابهنجاری در جامعه نخواهیم بود. با شکل‌گیری انجمن‌های مدنی و اعتماد مردم به آن‌ها، قطعا می‌توان از بسیاری هزینه‌های نابجا در مراسم ختم صرف‌نظر کرد.»
به اعتقاد قنبری، امروز انجمن‌های مدنی باید وارد این میدان مخرب شوند و افکار عمومی را نمایندگی کنند؛ از سوی دیگر، طی سال‌های گذشته به‌ندرت اثری در صداوسیما یا سینما ساخته شده که نگاه اصلاحی به مراسم ختم لاکچری داشته باشد.
بیشتر نگاه آن‌ها روایتی بوده است. اگر سینما و رسانه‌های جمعی به این حوزه نگاه اصلاحی داشته باشند، می‌توانیم به اصلاح فرهنگ اشتباه سوگواری‌های لاکچری و حذف این فرهنگ غلط امیدوار باشیم.
البته مدتی است که به دلیل افزایش این هزینه‌ها، در فضای مجازی کمپین پذیرایی «فقط آب» در مراسم ختم و ترحیم و لغو پذیرایی ناهار و شام توسط بازماندگان و نخوردن غذا که درمجالس ترحیم رایج است و همچنین عدم نصب پارچه و بنرهای زیاد از سوی مهمانان و شرکت‌کنندگان شکل گرفته است.
در این کمپین آمده است که با نخوردن غذا در این مراسم، به تدریج این قضیه عمومیت پیدا می‌کند و انگیزه تدارک غذای مراسم ترحیم کاهش می‌یابد و به مرور این رسم برچیده می‌شود و دعای خیر خانواده‌ای که مشکل مالی دارد، شامل حال خواهد شد.
