«تور هند» در ایران معمولا به مقصد سه شهر آگرا، جیپور و دهلی نو برگزار می‌شود و مهم‌ترین دلیلش این است که مهم‌ترین میراث جهانی هند ازجمله تاج‌محل در این سه مقصد وجود دارند و البته موقعیت‌های خوب خرید هم برای مسافران فراهم است. در میان مثلث طلایی گردشگری، هند جیپور برای اصفهانی‌ها می‌تواند جایگاه ویژه‌تری داشته باشد؛ چون وقتی در بافت قدیمی و ثبت جهانی شده‌اش قدم می‌زنید، پارچه‌های قلمکار می‌بینید. در آنجا تورهایی برای بازدید از کارگاه‌های قلمکار وجود دارد، در گوشه و کنارش قصرها و بناهای تاریخی فراوانی هست که حسابی از میراث‌دوستان دلبری می‌کند و البته عشاق زیورآلات هم مقصد خرید و گشت‌وگذار فراوان دارند. فقط یک نقطه تمایز بسیار بین اصفهان و جیپور وجود دارد و آن هم تمیزی و پاکیزگی است! اصفهان به‌عنوان یکی از پاکیزه‌ترین شهرهای ایران شناخته می‌شود و این را نه‌فقط گردشگران ایرانی که خارجی‌ها و حتی اروپایی‌ها هم بسیار روایت کرده‌اند، اما جیپور درست برعکس است.
یکی از آلوده‌ترین شهرهای هند که وقتی در خیابان‌هایش قدم می‌زنید دلتان می‌خواهد یک معجون جادویی داشتید که می‌توانستید شهر را بشویید و بسابید و از این حالت عجیب رهایش کنید و حیفتان می‌آید آن همه زیبایی این‌طور در پوسته‌ای از آلودگی‌ها و شلختگی‌ها پیچیده و به هم تنیده شده است! کریستفر ویلتن (Christopher Wilton-Steer) عکاس گاردین، گزارش تصویری جالبی از جیپور آماده کرده و در توصیفش نوشته: «یونسکو مرکز استان راجستان هند را به‌عنوان سایت میراث جهانی بشر معرفی کرده و مهم‌ترین دلیلش میراث و سنت‌های هنری مرتبط با جواهرات در این منطقه بوده است.» این عکاس جهانگرد گزارشش را این‌طور آغاز می‌کند: «آقا، سنگ‌های قیمتی می‌خواهید؟» مردی این سؤال را خیلی آرام از من پرسید. من در بازار جوهری (Johari Bazaar) یکی از شاهراه‌های مهم خرید در جیپور هستم. اینجا همه‌چیز به رنگ نارنجی مایل به قرمز و صورتی کدر رنگ‌آمیزی شده‌اند. مرد لباس محلی پوشیده و پوشه‌ای دارد که سنگ‌های رنگین قیمتی و نیمه‌قیمتی ازجمله زمرد و یاقوت و… را نشان می‌دهد.
او یکی از دلالان پرشمار این بازار است که به دنبال خریدار می‌گردند و قیمت می‌دهند. خیابانی که معنای اسمش می‌شود فروشگاه سنگ، یک گذر بلند است شامل انبوهی فروشگاه زیورآلات. کریستفر در این گذر جذاب می‌گردد و می‌نویسد: «حالا می‌فهمم چرا شهر صورتی (Pink City) در شمال هند، به‌عنوان سایت میراث جهانی بشر نام‌گذاری شده است. جیپور به دلیل همین نقشه شهری، خیابان‌های ردیفی و منظم و میادین عمومی‌اش که به شاپور (chaupurs) معروف‌اند، برای این عنوان انتخاب‌شده است.» به روایت این عکاس، جیپور به دلیل شگفتی‌های معمارانه‌اش ازجمله قصر شهر (the City Palace)، قلعه آمبر (Amber Fort) و قصر آب (Water Palace) هم جایگاه ویژه‌ای در جهان دارد. کریستوفر قدم زدن رو به روی قصر هوامحل (Hawa Mahal) را یک تجربه ویژه می‌داند و خب من هم با او موافقم و یادم هست که با دوستانم از چهار کشور مختلف روبه روی این سازه طبقه شگفت‌انگیز زنانه، ایستادیم و عکس یادگاری گرفتیم.
دیدن هوامحل و شنیدن داستان‌های عجیب‌وغریبش واقعا تجربه ویژه‌ای است؛ باید دنیا را از پشت انبوه پنجره‌های کوچک این سازه کندوی زنبورعسل‌مانند، ببینید تا بتوانید بخش کوچکی از تاریخ و زندگی هندی‌ها را درک کنید. عکاس گاردین تأکید می‌کند که در کنار این ساختمان‌های درباری، جیپور به خاطر جایگاه تاریخی اقتصادی‌اش هم اهمیت دارد و اصلا به خاطر همین تجارت ساخته شده است. حتی یونسکو هم تأکید کرده که «جیپور برای قطب اقتصاد و تجارت بودن در کشور، طراحی شده است.» خلاصه این‌که خیابان‌های بافت قدیم جیپور پر از فروشندگان و بازرگانان است و در کوچه‌ها و طبقات دوم مغازه‌ها گردشگران کنجکاو می‌توانند صنعتگرانی را پیدا کنند که متخصص هنرهای سنتی تزئینی هستند. همین هم باعث شده که یونسکو اعلام کند جیپور توانسته تا به امروز سنت‌های تجاری و محلی و صنعتگری‌اش را حفظ کند. به روایت گاردین، جیپور به نقش قلمکار، لباس و دوخت و دوز، فرش، صنایع‌دستی چوبی و فلزی‌اش شناخته می‌شود. این شهر بوتیک‌های معاصر فراوانی مانند تیترا دارا (Teatro Dhora) دارد که لباس‌های شیک و انواع محصولات را با قیمت‌های خوب می‌فروشند. ولی از همه مهم‌تر شاخه جواهرات و زیورآلات است که جیپور در آن به لحاظ تاریخی صاحب سخن محسوب می‌شود. بعد از تأسیس جیپور در سال 1727 میلادی، می‌گویند جی سینگ دوم (Jai Singh II) جریانی را در شهر راه انداخت که باعث شد جیپور به یک مرکز یا قطب زیورآلات و جواهرات تبدیل شود و صنعتگران و تاجرانی از سراسر هند و کشورهای مختلف به این منطقه جذب شوند. حالا جیپور به خانه صدها هزار طلافروش و تاجر تبدیل شده است.
کریستوفر پای حرف‌های آکشات‌گیا (Akshat Ghiya) صاحب فروشگاه برند خلاقی به نام جواهرات تالین (Tallin Jewels) هم نشسته؛ جواهرشناسی که فروشگاه و کارگاهی در بازار جوهری دارد و معتقد است: «مردم جیپور غرق جواهرات هستند!» و «مردم رسم دارند حتما هرچند ماه یک‌بار جواهرات بخرند. از زمان جی‌سینگ‌دوم که صنعت زیورآلات و جواهرات در جیپور به شکوفایی رسید، این شهر بزرگ‌ترین مرکز تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در دنیا شد.» گفت‌وگوهای کریستوفر عکاس و گشت‌وگذارش در بازارها، او را به کارگاه نارندا در طبقه دوم بازار چند پل (Chand Pol Bazaar) رسانده؛ جایی که صنعتگر جیپوری چهارزانو روی زمین نشسته و مشغول به کار است. او به عکاس می‌گوید: «وقتی به معبد می‌روم، ایده‌های زیادی می‌گیرم.» درحالی‌که روی دیوار کارگاهش هم قاب‌عکس‌هایی از سه خدای هندو نصب کرده و دورتادورشان را با حلقه‌گل آراسته است. کریوستفر از پنجره این کارگاه کوچک به بیرون نگاه می‌کند، در خیابان شلوغی موتورسیکلت‌ها و ریکشاها را می‌بیند و در دوردست بر فراز بلندی‌های مشرف به شهر، قلعه ناهارگار (Nahargarh Fort) دیده می‌شود.
من به یاد تجربه خودم در آخرین روز حضورم در جیپور می‌افتم. وقتی نیم ساعت ماندن در ترافیک همین منطقه باعث شده بود با وجود پوشاندن کامل سروصورت و دست‌ها و گوش‌هایم، دچار سردرد عمیقی شوم؛ به خاطر آلودگی هوا و صدای بوق‌های ممتد و رانندگی راننده ریکشا! کریستوفر عکس‌هایی از کارگاه‌های شلوغ سنگ‌تراشی جیپور منتشر کرده و می‌گوید: «می‌توان گفت کارگاه امراپرلی (Amrapali) و کارگاه‌های مشابه بسیار دیگر در جیپور، سعی می‌کنند با چینی‌ها رقابت کنند. وقتی به تجارت در حوزه انبوه می‌رسیم البته که جیپور قافیه را می‌بازد و همین هم باعث می‌شود برای تولیدکنندگان جواهرات و زیورآلات مهم‌تر باشد که در حوزه برند جیپور که همان صنایع‌دستی است، بیشتر فعالیت کنند.» به روایت او، این جایگاهی است که کارگاه‌بوتیک‌هایی مثل تالین متعلق به آکشات گیا دارند. کمپانی که 20 صنعتگر را استخدام کرده، جواهرسازان در طبقه دوم بازار جوهری مشغول به فعالیت هستند. تالین محصولاتی هنری و تزیینی ملهم از میراث راجستان تولید می‌کند. همه می‌توانند در کارگاهش حاضر شوند و کار صنعتگران را از نزدیک تماشا کنند و بعد در دفتر فروشگاه (Akshat’s office-showroom) این محصولات پرزرق‌وبرق را تماشا کنند و بخرند. این روش کار البته یونسکویی‌ها را هم خوشحال می‌کند، چون وقتی کریستوفر از یکی از هنرمندان فعال در کارگاه تالین درباره کارش سؤال می‌کند، او معتقد است این کار برایش افتخارآمیز است. نارندا (Narenda) که به یکی از سبک‌های سنتی راجستان زیورآلاتی از طلا و نقره تولید می‌کند هم حالا محصولاتش به برند محبوب عروس‌های هندی از بمبئی تا دهلی تبدیل شده است؛ محصولاتی که هم ریشه در سنت‌ها دارند و هم امروزی و جذاب و خلاقانه هستند و متناسب با یکی از القاب جیپور، شهر خلاق صنایع‌دستی و هنرهای سنتی.
